Dačka skazała pra VIČ, u muža — infarkt. Jak siamja ź Biełarusi pieražyła «fatalny» dyjahnaz i čamu pra heta nikomu nie kazali
«Mama, U mianie VIČ». Z takoj navinoj u 2008-m pryjšła da Maryi jaje adzinaja dačka. Heta było jak hrom z jasnaha nieba. Jak tak? Adkul u adukavanaj, razumnaj, zamužniaj dački ŭziaŭsia taki dyjahnaz? Maryja rychtavałasia da horšaha. Ale vyjšła inakš. Ciapier jana — babula dvuch zdarovieńkich unučak. Małodšaja naradziłasia, kali ŭ dački Maryi, ich mamy, užo byŭ «fatalny» dyjahnaz. Jak być, kali chto-niebudź z blizkich zachvareŭ na VIČ i dzie šukać padtrymku, dla Hrodna.life raskazali Maryja i kiraŭnica inicyjatyvy StepbyStep Taćciana Žuraŭskaja.
«Mama, u mianie VIČ»
«Takaja biada ŭ mianie zdaryłasia ŭžo vielmi daŭno», — kaža Maryja, žančyna hadoŭ 60-ci ź biełaruskaha rajcentra. Heta nie sapraŭdnaje imia hieraini. Nazvać svoj horad jana taksama baicca — baicca, što ich «apaznajuć» i buduć pieraśledavać.
Dačka Śvieta 17 hadoŭ tamu zachvareła na VIČ. Śviatłana — adzinaja dačka ŭ Maryi i jaje muža, radaść i honar baćkoŭ. Da taho času jana była zamužam i ŭžo naradziła dzicia. Dačce było kala tryccaci, kali jana skazała Maryi: «Mama, u mianie VIČ».
«Jana była ŭsim u našym žyćci, my ŭkłali ŭ jaje svaju dušu i ŭsie svaje srodki. I raptam jana prychodzić, čałaviek z vyšejšaj adukacyjaj, razumnaja. Ja nie stała jaje teraryzavać i pytacca, dzie jana heta ŭziała. My dahetul nie viedajem, jak adbyłosia zaražeńnie», — kaža Maryja.
Analizy ŭ Śviety byli vielmi drennyja. Akazałasia, jana chvareła ŭžo davoli daŭno. Prosta simptomy VIČ zvyčajna ciažka zaŭvažyć na rańniaj stadyi.
«Šmat vypadkaŭ, kali dziaciej nie puskali na paroh»
«Heta była katastrofa, — uspaminaje Maryja. — Ja tak razumieła, što ŭsio, naša žyćcio skončyłasia. Sensu nijakaha bolš niama. Raskazała mužu — u jaho zdaryŭsia infarkt. Ja naohuł nie viedała, što rabić…»
Maryja pieravodzić dychańnie. Hołas dryžyć, vočy bliščać ad nabiehłych śloz, palcy niervova ciarebiać abrus. Trochi supakoiŭšysia, jana praciahvaje:
«Ja viedaju šmat vypadkaŭ, kali dziaciej naohuł paśla takich viestak nie pryznavali i na paroh nie puskali, bajalisia zarazicca. My taksama nie viedali, zarazimsia ci nie — ale heta naša siamja. Vyrašyli — budziem razam pieražyvać».
Siamja źviarnułasia da doktara-infiekcyjanista. Śvieta stała na ŭlik, prajšła abśledavańni. Joj pryznačyli terapiju. Baćki dumali, što leki treba prymać miesiac ci dva. Akazałasia — heta nazaŭždy. Tabletki lepš prymać u adzin i toj ža čas. Ale nie abaviazkova dakładna chvilina ŭ chvilinu.
Jana ź pieršaha dnia starałasia rabić vyhlad, što pryniała situacyju. Na samaj spravie na pryniaćcie pajšoŭ nie adzin hod.
«Pry pieršym zvarocie da doktara analizy byli vielmi drennyja, amal biez šancaŭ, ja vyniki amal na pamiać pamiataju, heta byŭ amal kaniec, — kaža Maryja. — Ale z časam pakazčyki palapšalisia. Prykładna praz try hady virusnaja nahruzka nie vyznačałasia».
«Z hetaj chvarobaj možna žyć»
Maryja raskazała, što dyjahnaz VIČ u blizkaha čałavieka matyvavaŭ jaje vyvučać chvarobu. Jana šmat čytała i raspytvała daśviedčanych ludziej. «Taksama nam dapamahała adna biełaruskaja hramadskaja arhanizacyja — dačku «ŭziali pad apieku». Nazvać hetuju arhanizacyju Maryja nie moža. Aścierahajecca, što inicyjatyvu mohuć «prykryć» i dapamohi bolš nie budzie.
Samaje hałoŭnaje, kaža Maryja, — pierakanać čałavieka prymać terapiju, jakimi b ni byli analizy. Pry VIČ pakazčyki mohuć jak palepšycca z davoli drennych, tak i naadvarot — z prymalnych zrabicca krytyčnymi.
Važna, kab u pryjomie lekaŭ nie było pierapynkaŭ. Heta, pa słovach Maryi, da hetaha času jaje vialiki strach. «Raptam niešta pojdzie nie tak i ŭ Biełarusi ich pierastanuć vydavać, tym bolš biaspłatna». Raniej prablemy z pastaŭkami ŭžo zdaralisia. Tady vydavali tabletki na karotki termin i było strašna, što novaja partyja nie pryjdzie, kali ŭžo skončycca staraja.
Ciapier Śvieta nie skardzicca na zdaroŭje.
«Majo dzicia žyvoje i zdarovaje. Jana robić paśpiachovuju karjeru. A heta my ŭžo ličym jak… jak vam skazać… Jość chvaroba, treba prymać leki — ale z hetaj chvarobaj možna žyć. Śviatłana naradziła druhuju dziaŭčynku — pryhožuju, razumnuju i zdarovuju. Z mužam u jaje ŭsio dobra. Usio jak treba».
Pra chvorych: «Ź imi bajalisia havaryć i ruku padać»
Siamja Maryi žyvie ŭ nievialikim rajcentry na poŭdni Biełarusi. U 2008 hodzie jany vielmi bajalisia, što dyjahnaz Śviety rassakreciać:
«Kali chtości daviedajecca — i svajaki, i susiedzi — to nas tam za Dunaj zahoniać! U toj čas heta byŭ tolki pačatak, nichto nie viedaŭ pra heta. Była rytoryka, što ludziej ź VIČ treba ledź nie vysielić na biaźludny vostraŭ. Ź imi bajalisia havaryć i ruku padać», — raskazvaje Maryja.
VIČ nie pieradajecca praz posud, adzieńnie, ručniki abo pachody ŭ łaźniu. Zdajecca, usie heta viedajuć. Ale naŭrad ci ŭsie ludzi ŭ heta vierać navat ciapier, tamu kazać uhołas pra VIČ Maryi nie chočacca.
«A ciapier… Nu, my nie vychvalajemsia hetym, ale mahčyma, chtości niešta viedaje. Nam ničoha nie kažuć — i dziakuj im za heta».
«Samoj 15 hadoŭ tamu składana było pavieryć»
Jana chacieła b pieradać ludziam, jakija padazrajuć u siabie VIČ: lepš zrabić analiz na ŭsialaki vypadak, navat kali zdajecca, što padstavy niama. Kali dyjahnaz paćvierdzicca, treba prosta pačynać terapiju. Siońnia ŭžo možna zrabić tak, kab, niahledziačy na dyjahnaz, čałaviek pražyŭ admieranaje jamu žyćcio.
Choć joj samoj 15 hadoŭ tamu było składana ŭ heta pavieryć. A jašče Maryja prosić nie paprakać i nie źnievažać chvorych ludziej — im i tak ciažka.
«U mianie jość lubimaja dačka i lubimyja ŭnučki. Usio naładžvajecca, i ciapier užo ja starajusia pra heta nie dumać [jak pra trahiedyju]. Treba prosta žyć, dapamahać i asabliva nie zahaniacca. Žyćcio i tak karotkaje».
78% novych zaražeńniaŭ adbyvajecca ŭ siemjach abo ad partnioraŭ
U historyi, jakuju raskazała Maryja, usio skłałasia — u siamji nie stračanyja suviazi, jość razumieńnie i pryniaćcie situacyi. «Škada, što tak adbyvajecca daloka nie zaŭsiody», — kaža Taćciana Žuraŭskaja, kiraŭnica fondu Step by Step u Polščy. U Taćciany taksama VIČ-stanoŭčy status. Da emihracyi jana była zasnavalnicaj arhanizacyi «Ludzi PLUS» pa dapamozie tym, chto žyvie ź VIČ u Biełarusi.
Asnoŭnaja prablema ŭ tym, što blizkija čałavieka, u jakoha znajšli VIČ, nie imknucca daviedacca dakładnuju infarmacyju, tłumačyć Taćciana Žuraŭskaja. Jana ŭpeŭnienaja, što hałoŭnaje — razabracca, jak žyć z hetym zachvorvańniem i jak dapamahčy, nie asudžajučy i nie bajučysia.
«U našaj praktycy jość vypadki, kali baćki adsialali dziaciej i nie davali mieć znosiny ź inšymi dziećmi. Kali zamiest padtrymki prajaŭlali ahresiju i abvinavačvali. Da hetaha času isnuje dyskryminacyja ludziej, jakija majuć VIČ-stanoŭčy status».
Da hetaha času ŭ mnohich isnuje mierkavańnie, što VIČ — chvaroba ludziej, jakija viaduć niapravilny, amaralny ład žyćcia. Ale siońnia davoli dziŭna asacyjavać VIČ z marhinalnymi hrupami:
«U apošnija hady siarod znoŭ vyjaŭlenych vypadkaŭ 78% zarazilisia pałavym šlacham ad svaich partnioraŭ, u siemjach».
Dzie i jak atrymać dapamohu, kali zachvareŭ na VIČ?
Dla lačeńnia VIČ ciapier užyvajecca antyretravirusnaja terapija. Jana błakuje razmnažeńnie virusa ŭ arhaniźmie čałavieka. Kali čałaviek prymaje adkazna lačeńnie ad VIČ, to jon maje nievyznačalnuju virusnuju nahruzku i nie moža nikomu pieradać virus. SAAZ traktuje VIČ jak adno z chraničnych zachvorvańniaŭ.
Ludzi, jakija majuć VIČ-stanoŭčy status, stvarajuć siemji, vučacca, dabivajucca pośpiechaŭ u žyćci, žančyny naradžajuć zdarovych dziaciej, praciahłaść i jakaść žyćcia praktyčna takija ž, jak u ludziej, jakija nie majuć takoha statusu, źviartaje ŭvahu Taćciana Žuraŭskaja.
«Čałavieku, jaki žyvie ź VIČ, zaŭsiody važna viedać, što jon nie adzin, što jon moža havaryć pra svoj dyjahnaz blizkim i nie atrymać asudžeńnia. Naša arhanizacyja Fundacja StepbyStep akazvaje dapamohu mihrantam, ludziam, jakija žyvuć ź VIČ, i inšym uraźlivym hrupam u Polščy. My — kamanda biełaruskich śpiecyjalistaŭ, jakija abjadnalisia, kab akazvać dapamohu».
U arhanizacyi jość infalinija ŭ Polščy, dzie možna atrymać dakładnuju infarmacyju pra lačeńnie, testavańnie, miedycynskuju dapamohu, jurydyčnyja i sacyjalnyja pytańni, pierakład abo supravadžeńnie va ŭstanovach, a taksama psichałahičnuju padtrymku: +48 604 473 786; +48 505 908 319.
Taksama jość sacsietki, praź jakija možna znajści patrebnych śpiecyjalistaŭ. Tych, chto źviartajecca ŭ arhanizacyju, dadajuć u telehram-čat. Jon pracuje jak hrupa padtrymki.
Taćciana Žuraŭskaja kaža, što źviartacca praz sacsietki abo miesiendžary arhanizacyi mohuć i tyja, chto ciapier žyvie ŭ Biełarusi:
«My pastarajemsia dapamahčy abo pieranakiravać».
U bierlinskaj klinicy «Šaryte» całkam vylečyli druhoha pacyjenta ź VIČ
Navukoŭcam atrymałasia «vyrazać» DNK VIČ z zaražanych kletak
«Vyklikaje aściarožny aptymizm». Leki ad VIČ hatovyja da kliničnych vyprabavańniaŭ. Ciapier imi lečać rak
Žančyna, jakaja nie vieryć, što chvareje na VIČ, pieradała chvarobu dačce
Štomiesiačnyja injekcyi zamieniać štodzionny pryjom preparataŭ ad VIČ
Kolkaść VIČ-infikavanych u Biełarusi praciahvaje raści
Kamientary
Ciapier VIČ heta abaviazak pić leki kožny dzień nazaŭsiody, heta nie taja śmiarotnaja chvaroba minułaha.
Chtości razumieje, jak takaja statystyka mahčyma? Ci heta partniory adzin na adnaho kivajuć kali vyśviatlajecca?
Zrešty, paśla kavidu heta ŭspaminajecca z uśmieškaj.
Maŭlaŭ, to jašče była nie isteryka...