Słavacki palitołah, były kiraŭnik amierykanskaha fondu PACT łabiruje zbližeńnie z Łukašenkam

Palitołah i palittechnołah, Jarabik z 2008 da 2016 hoda ŭznačalvaŭ biełaruski kirunak amierykanskaj fundacyi PACT. Paśla jon byŭ daśledčykam pry analityčnych centrach i pracavaŭ u manitorynhavaj misii ES va Ukrainie. Jarabik, žanaty ź biełaruskaj, jašče pierad 2020 hodam zasłužyŭ reputacyju prychilnika zbližeńnia Zachadu z aficyjnym Minskam zamiest padtrymki apazicyi.

U svaim novym artykule, napisanym dla sajta Carnegie Politika, Jarabik farmuluje, jak mahła b vyhladać novaja palityka Jeŭrasajuza, jakaja b na hetym etapie zadavoliła łukašenkaŭcaŭ.

«Kali praciahvać razhladać Biełaruś jak maralnaje pytańnie, a nie jak hieapalityčnuju prablemu, ES ryzykuje zrabicca nieaktualnym u rehijonie, dzie vyniki buduć vyznačacca ryčahami ŭpłyvu, a nie nastrojami ŭ hramadstvach», — piša palitołah.

Pryvodzim jahony artykuł ź niaznačnymi skaračeńniami. Pišycie ŭ kamientarach, što dumajecie pra takuju acenku situacyi.

Situacyja ŭ Biełarusi: Izalacyja

Biełaruś znachodzicca ŭ stanie amal poŭnaj izalacyi paśla žorstkaha zadušeńnia masavych pratestaŭ, jakija spałachnuli paśla prezidenckich vybaraŭ 2020 hoda — vybaraŭ, jakija masava asudžalisia jak sfalsifikavanyja. Prymusovaja pasadka rejsa Ryanair u 2021 hodzie dla aryštu Ramana Pratasieviča vyklikała biesprecedentnyja sankcyi, uklučajučy zakryćcio biełaruskaj pavietranaj prastory. Poŭnamaštabnaje ŭvarvańnie Rasii va Ukrainu ŭ 2022 hodzie, pačataje častkova ź biełaruskaj terytoryi, jašče bolš pahłybiła adčužeńnie Minska ad Zachadu.

U Brusieli abmierkavańnie palityki ŭ dačynieńni da Biełarusi stała pytańniem kazytlivym. Jeŭrasajuz zahnaŭ siabie ŭ narmatyŭnyja ramki, pabudavanyja vakoł svaich łahičnych partnioraŭ: biełaruskaj apazicyi, arhanizacyj hramadzianskaj supolnaści i niezaležnych ŚMI ŭ vyhnańni. Takaja instytucyjnaja aryjentacyja zabiaśpiečvaje jak maralnuju jasnaść, tak i biurakratyčny kamfort, dazvalajučy čynoŭnikam ES śćviardžać, što ich palityka słužyć biełaruskamu narodu. Adnak mnohija biełarusy — asabliva tyja, chto maje vielmi abmiežavanyja mahčymaści padarožničać u Jeŭropu — imavierna, usprymajuć situacyju inakš.

Stan spraŭ

Pakolki vajna va Ukrainie ŭstupaje ŭ vyrašalnuju fazu, Biełaruś — marhinalizavanaja z časoŭ pratestaŭ 2020 hoda i ŭvarvańnia 2022 hoda — znoŭ vychodzić na stratehičny piaredni płan.

Na ŭnutranym froncie režym Łukašenki sihnalizuje ab svaim žadańni pakinuć zzadu žorstkija ŭspaminy pratestaŭ 2020 hoda, kab atrymać prastoru dla dyjałohu z Zachadam — hetyja namahańni najbolš vyrazna adznačajucca pavolnym vyzvaleńniem palityčnych źniavolenych [niepraŭdzivaje śćviardžeńnie. U realnaści ŭłady demanstratyŭna nie raspaŭsiudzili apošnich amnistyj na źniavolenych pa palityčnych artykułach, a pa-za amnistyjami daterminova vypuścili na svabodu tolki nievialikuju kolkaść palitźniavolenych, pieravažna małaviadomych, pryčym mnohich ź ich vyzvalili pry ŭmovie vyjezdu z krainy. U toj ža čas praciahvalisia aryšty, a mnohim znakavym palitviaźniam dadavali terminy. — NN].

Na mižnarodnym uzroŭni źmiena palityki ZŠA pry administracyi Trampa, uklučajučy namahańni pa spynieńni vajny va Ukrainie praz dypłamatyčnuju adlihu z Rasijaj, uniesła novyja pieramiennyja.

Unutrany palityčny łandšaft Biełarusi ŭ značnaj stupieni stabilizavaŭsia. Dvaistaści, jakaja nienadoŭha ŭźnikła paśla masavych pratestaŭ 2020 hoda, bolš niama, i prezident Alaksandr Łukašenka, adstaŭki jakoha patrabavali, z dapamohaj represij adnaviŭ kantrol nad krainaj. Apazicyja ŭ vyhnańni zachoŭvaje značny ŭpłyŭ na zachodni dyskurs, ale jaje prysutnaść unutry krainy i ŭpłyŭ unutry krainy małyja. Hety dyskaniekt padkreślivaje zaŭsiodnuju prablemu palityki Zachadu: pieraacenku ŭpłyvu apazicyi.

U toj ža čas Minsk sutykajecca z rostam zaležnaści ad Rasii — jak ekanamičnaj, tak i ŭ vajskovym płanie. Vajna va Ukrainie tolki ŭzmacniła hetaje zbližeńnie jašče bolš. Choć Biełaruś zastajecca najbližejšym sajuźnikam Maskvy, jana vostra ŭśviedamlaje, što rašučaja pieramoha Rasii moža ścierci tuju nievialikuju aŭtanomiju, jakuju zachoŭvaje Minsk. U hetym kantekście Biełaruś pakazała prykmiety pošuku šlachoŭ novaha abmiežavanaha zbližeńnia z Zachadam. Pryčyny dla hetaha — unutranaja stomlenaść ad vajny, rost niezadavolenaści rasijskim daminavańniem i narastańnie ekanamičnych prablem.

Prapanavanyja kanstytucyjnyja reformy, nakiravanyja na vyrašeńnie kryzisu 2020 hoda, zajšli ŭ tupik, jany zamarožanyja ŭ vyniku pryjarytetu biaśpieki nad palityčnymi reformami. Niežadańnie Minska dazvolić viartańnie emihrantaŭ, niahledziačy na surjozny niedachop pracoŭnaj siły, adlustroŭvaje imknieńnie režymu pa-raniejšamu strymlivać hramadstva praz strach. Kryminalnyja spravy, źviazanyja z pratestami 2020 hoda, praciahvajuć vykarystoŭvacca dla padaŭleńnia inšadumstva i kab adstrašvać ludziej ad viartańnia.

Suvierenitet dla Minska zastajecca centralnaj fihuraj rytoryki, ale Minsk i realna im zakłapočany. Biełaruskija aficyjnyja asoby pastajanna padkreślivajuć niezaležnaść svajoj krainy, nastojvajučy na tym, što nivodzin biełaruski vajskoviec nie ŭvajšoŭ va Ukrainu. Niahledziačy na ŭsio bolš varožuju pazicyju Kijeva, Minsk zachavaŭ humanitarny dyjałoh i dyjałoh u śfiery biaśpieki, u tym liku jon spryjaje abmienam pałonnymi — dapamožny kanał, pra jaki redka zhadvajuć.

Pavialičyć

Zaniepakojenyja susiedzi

Stratehičnyja tryvohi Biełarusi ŭzmacniajucca naporystaj (assertive) pazicyjaj jaje zachodnich susiedziaŭ. Paśla biesprecedentnych pratestaŭ 2020 hoda Litva dała prytułak apazicyi i zaniała ćviorduju «jastrabinuju» pazicyju. Polšča, choć i źjaŭlajecca značnym ekanamičnym partnioram, dla Minska ŭjaŭlaje prablemu. Jana chutka naroščvaje vajskovuju mahutnaść, što vyklikana stracham pierad rasijskaj ahresijaj i zaniepakojenaściu tym, što Kreml moža vykarystoŭvać terytoryju Biełarusi ŭ vajennych metach, jak heta adbyłosia ŭ 2022 hodzie, i hetaje naroščvańnie ŭskładniaje raźliki Minska. Nie majučy mahčymaści trymać z Varšavaj bałans u vajskovym płanie, Biełaruś zamiest hetaha imkniecca prajecyravać siłu, kab supakoić Maskvu i praduchilić bolš hłybokaje razhortvańnie rasijskich sił.

Unutry ES daminujučaja palityčnaja kancepcyja, zasnavanaja na marali [mierkavańnie, što amaralna supracoŭničać z nastolki represiŭnym i ahresiŭnym režymam — NN] zastajecca niaźmiennaj. Instytucyjnaja iniercyja, biurakratyčny kamfort i daŭnija naratyvy praciahvajuć daminavać.

Litva i Polšča akazvajuć niaźmiennuju padtrymku biełaruskaj apazicyi i vystupajuć suprać luboha ŭzajemadziejańnia ź minskim režymam. Francyja i Hiermanija demanstravali bolšuju hnutkaść, ale jany faktyčna sastupili inicyjatyvu vyznačeńnia palityki ES u dačynieńni da Biełarusi Litvie i Polščy. Heta adlustroŭvaje jak toj fakt, što Biełaruś adnosna nizka staić u zamiežnapalityčnym paradku dnia Paryža i Bierlina, tak i toj fakt, što Francyi i Hiermanii važna pieradusim zachavać adzinstva pa ŭkrainskim pytańni.

Navat niekatoryja dziejačy apazicyi ŭ vyhnańni pačynajuć pierachodzić da bolš prahmatyčnaj linii, padkreślivajučy, što hałoŭnaje — vyzvalić palitźniavolenych i kab biełaruskaja dziaržaŭnaść zachavałasia.

Zruch u palitycy ZŠA

Evalucyja ŭ palitycy ZŠA, jakuju my nazirajem apošnim časam, adlustroŭvaje bolš šyrokuju stratehičnuju pieraacenku, jakaja raspačałasia jašče pry administracyi Džo Bajdena i ciapier praciahnułasia pad kiraŭnictvam dziaržsakratara Marka Rubia. Vynik hetaha pierahladu byŭ ćviarozym: najaŭny padychod, skiravany na padtrymku demakratyčnaj apazicyi, nie pryvioŭ da značnych pieramien. Źjaviłasia pierahledžanaja stratehija, inicyjavanaja Dziaržaŭnym departamientam, jakaja zasiarodžanaja na stabilizacyi suviaziaŭ ź Minskam zamiest demakratyzacyi Biełarusi.

Hety zruch abumoŭleny niekalkimi matyvacyjami: žadańniem spynić vajnu va Ukrainie; zaniepakojenaściu z nahody ŭzmacnieńnia roli Kitaja ŭ Jeŭrazii, u tym liku ŭ Biełarusi; tranzakcyjnymi instynktami [schilnaściu da zaklučeńnia ździełak — NN] zamiežnaj palityki Trampa. Meta zaklučajecca nie ŭ narmalizacyi adnosin ź Minskam, a ŭ dasiahnieńni humanitarnych vynikaŭ dypłamatyčnymi srodkami, źnižeńni rasijskaha ŭpłyvu i zachavańni prastory dla budučaj dypłamatyi.

Padychod Vašynhtona byŭ bolš hnutkim i strymanym. Jon prapanavaŭ pasłableńnie sankcyj u abmien na vyzvaleńnie źniavolenych, adroźnivajučy dźvie katehoryi: sankcyi pavodle Akta ab demakratyi ŭ Biełarusi, jakija padlahajuć pieramovam, i tyja sankcyi, što źviazanyja z padtrymkaj Biełaruśsiu vajny va Ukrainie, jakija nie padlahajuć. Pramoje ŭzajemadziejańnie z Łukašenkam, z akcentam na pavahu i ćviordaść, pryniesła abmiežavanyja, ale adčuvalnyja vyniki. Novy etap ŭzajemadziejańnia z aficyjnym Minskam na vysokim uzroŭni moža raspačacca z vizitu ŭ Biełaruś hienierała Kita Kiełaha, śpiecyjalnaha pasłańnika prezidenta Trampa pa Ukrainie.

ZŠA taksama vyvučajuć dadatkovyja stymuły, uklučajučy adnaŭleńnie pavietranaha złučeńnia ź Biełaruśsiu i admienu sankcyj suprać «Biełaruśkalija», u čakańni kaardynacyi z partniorami ź ES. Klučavaja zadača [amierykancaŭ] — abmiežavańnie vykarystańnia rasijskimi vajskoŭcami biełaruskaj pavietranaj prastory, heta byŭ by simvaličny i stratehičny krok. Minsk taksama zrabiŭ ścipłyja kroki pa strymlivańni mihracyjnych płyniaŭ praz svaju terytoryju, takija, jak abmiežavańnie vydačy viz i spynieńnie sadziejničańnia dostupu mihrantaŭ ź Blizkaha Uschodu da miažy ź ES.

Biełaruski «bałkon»

Ustojlivaja palityka ES u dačynieńni da Biełarusi nie moža budavacca biez uliku jaje źmienlivaj situacyi ŭ śfiery biaśpieki. Biełaruś bolš nie «miakki fłanh». Tak zvany «biełaruski bałkon» pieražyŭ militaryzacyju: tut raźmiaścili taktyčnuju jadziernuju zbroju (jaje kantraluje Maskva), supraćpavietranaja abarona ŭzmocnienaja, uzmacnili i bajazdolnaść armii. Usio heta maje strymlivajučy charaktar.

Hałoŭnaj metaj Łukašenki zastajecca paźbiehčy niepasrednaha ŭdziełu ŭ vajnie: meta, jakaja supadaje ź intaresami jeŭrapiejskich lidaraŭ, a taksama Ukrainy. Biełaruś taksama vałodaje važnymi aktyvami: krytyčna važnym tranzitnym kalidoram, šlacham dla kitajskaha handlu i, jak zajaŭlajuć aficyjnyja asoby ŭ Minsku, kaštoŭnym «aknom» va ŭnutranuju dynamiku Rasii.

U toj ža čas rasijski ŭpłyŭ u Biełarusi zastajecca hłybokim. Majučyja adbycca sumiesnyja vajskovyja vučeńni «Zachad-2025» pamiž Biełaruśsiu i Rasijaj, jakija pavinny prajści ŭ vieraśni ŭ Biełarusi, jak čakajecca, uzmacniać rehijanalnuju napružanaść. Adnak Minsk abiacaje abmiežavać maštab vučeńniaŭ i pieranieści ich dalej ad svaich zachodnich miežaŭ, pasyłajučy sihnały ab žadańni deeskałacyi.

Charakterna, što paśla niadaŭniaha vizitu Łukašenki ŭ Piekin Biełaruś adznačyła, što pačnie admienu svaich adnabakovych kontrsankcyj suprać Zachadu. Admiena ŭžo pačałasia, pačynajučy z peŭnych sielskahaspadarčych praduktaŭ, takich jak bulba, i, vierahodna, pašyrycca na inšyja tavary [pamyłkovaje śćviardžeńnie. Admiena kontrsankcyj suprać sielhaspradukcyi tłumačycca nie vynikami vizitu ŭ Piekin, a vostrym deficytam sielhaspradukcyi ŭ krainie ŭ hetym siezonie — NN]. Hetyja miery źjaŭlajucca nie tolki žestam u bok Zachadu, ale i adlustroŭvajuć šyrejšyja hieapalityčnyja źmieny: u kantekście izrailska-iranskaj vajny Kitaj usio bolš zacikaŭleny ŭ zabieśpiačeńni i pašyreńni paŭnočnaha tranzitnaha kalidora praź Biełaruś.

Dla Minska Piekin, a nie Brusel, usio čaściej stanovicca hałoŭnym uraŭnavažvajučym faktaram suprać rasijskaha ŭpłyvu. Pakolki suviazi z Zachadam zastajucca zamarožanymi, Biełaruś usio bolš źviartajecca da Kitaja, kab dyviersifikavać svaje źniešnija partniorstvy i viarnuć choć niejkuju stupień stratehičnaj aŭtanomii. Hetaja ŭsio bolšaja zaležnaść ad Piekina adlustroŭvaje jak prahmatyčnyja ekanamičnyja raźliki, tak i pieraacenku zamiežnapalityčnych viektaraŭ, nakiravanuju na kampiensacyju daminavańnia Maskvy biez pravakavańnia Kramla.

Čyrvonyja linii i dyjałoh

Biełaruskija aficyjnyja asoby vykazali zacikaŭlenaść u dyjałohu ź ES, ale nastojvajuć, što jon pavinien być pastupovym, strukturavanym i adpaviadać klučavym ekanamičnym intaresam. Handal, tranzit i transpart stajać na pieršym miescy paradku dnia, za imi idzie kantralavanaje ŭzajemadziejańnie pa pytańniach palityčnych źniavolenych i hramadzianskaj prastory. Paetapnaje vyzvaleńnie zatrymanych, razam z aŭtamatyčnym spynieńniem kryminalnych spraŭ paśla piaci hadoŭ, sihnalizuje pra aściarožnyja adkryćci [niepraŭdzivaje śćviardžeńnie: ani paetapnaha vyzvaleńnia pakul nie nazirajecca, ani tym bolš, spynieńnia novych vypadkaŭ kryminalnaha pieraśledu — NN].

Mety Minska jasnyja: jon admaŭlajecca stanavicca avanpostam NATA i nie žadaje iści pa šlachu pieratvareńnia ŭ rasijskaha vasała. Jon imkniecca da stratehičnaj aŭtanomii, ale ŭ novych ramkach, utvoranych zachodnimi sankcyjami i vajnoj Rasii.

Adnosiny ź Litvoj i Polščaj zastajucca najbolš składanym momantam.

Litoŭskaja palityka ŭ Minsku razhladajecca jak niahnutkaja i karnaja.

Polšča, niahledziačy na ŭzmacnieńnie svajho vajskovaha patencyjału, zastajecca patencyjna važnym ekanamičnym partnioram i razhladajecca jak bolš prahmatyčny surazmoŭca. Niekatoryja prykmiety patencyjnaha dyjałohu choć i ścipłyja, ale nazirajucca, ale ŭzajemny davier zastajecca nizkim. Za kratami zastajecca žurnalist Andrej Pačobut, jość pytańni i da staŭleńnia Biełarusi da polskaj mienšaści, hetyja dva momanty praciahvajuć uskładniać adnosiny.

Pierśpiektyvy ŭzajemadziejańnia

Minsk sihnalizuje ab hatoŭnaści da ŭzajemadziejańnia — ale na ŭłasnych umovach. Ekanamičny cisk, palityčnaja izalacyja i rost pahroz biaśpiecy stvaryli cisk dla dyjałohu, ale adnačasova ŭzmacnili aściarožnaść režymu. Pavolnaje, z chałodnym raźlikam vyzvaleńnie palityčnych źniavolenych padkreślivaje hetuju dvaistaść. Dla Minska niepierahornutaja staronka pratestaŭ 2020 hoda zastajecca krynicaj unutranaj pahrozy; dla ES saŭdzieł Biełarusi ŭ vajnie Rasii suprać Ukrainy zastajecca palityčnaj čyrvonaj linijaj.

Z punktu hledžańnia Minska, niadaŭnija kroki — u tym liku strymanaść u vajennym płanie, cichija dypłamatyčnyja kroki i jaho rola ŭ sadziejničańni abmienu pałonnymi pamiž Ukrainaj i Rasijaj — ujaŭlajuć saboj prykmiety stratehičnaj adkaznaści. Minsk imkniecca nie da razryvu z Maskvoj, a da pryznańnia za saboj asablivaj pazicyi ŭ rasijskaj śfiery ŭpłyvu.

Apošni pakiet sankcyj ES znoŭ stavić Biełaruś na adnu płanku z Rasijaj, uzmacniajučy ŭsprymańnie Minska, što tonkaja dyfierencyjacyja bolš niemahčymaja. Kali hetaja trajektoryja zachavajecca, Jeŭrasajuz ryzykuje stymulavać Biełaruś admovicca ad svajho aściarožnaha bałansavańnia, nakolki b niazručnym jano ni było, i bolš adkryta dałučycca da vajennych namahańniaŭ Rasii — a taki vynik supiarečyŭ by intaresam biaśpieki Ukrainy i zvužaŭ by i biez taho vuzkuju prastoru dla dypłamatyčnaha manieŭravańnia.

Biez prahresu ŭ kirunku spynieńnia vajny va Ukrainie istotnaja narmalizacyja pamiž Biełaruśsiu i ES zastajecca niedasiažnaj. Poŭnaja narmalizacyja naŭrad ci adbudziecca pry Łukašenku. Adnak abmiežavanaje ŭzajemadziejańnie ŭ asobnych siektarach i pa asobnych temach — pa palityčnych źniavolenych, situacyi na miežach abo rehijanalnym tranzicie — pa-raniejšamu mahčymaje i ŭsio bolš nieabchodnaje.

Źmianieńnie palityki ES u dačynieńni da Biełarusi nie aznačaje padtrymki režymu. Havorka idzie pra likvidacyju stratehična niebiaśpiečnaj «ślapoj plamy». Kali praciahvać razhladać Biełaruś jak maralnaje pytańnie, a nie jak hieapalityčnuju prablemu, ES ryzykuje zrabicca nieaktualnym u rehijonie, dzie vyniki buduć vyznačacca ryčahami ŭpłyvu, a nie nastrojami ŭ hramadstvach.

• 4
• 3
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0