Ciomny bok miedytacyi i «praktyk asensavanaści»

Praktyka asensavanaści (mindfulness) — heta typ miedytacyi, što maje karani ŭ budysckaj tradycyi i zaklučajecca ŭ nazirańni za tym, što ty adčuvaješ, dumaješ i ŭsprymaješ u dadzieny momant.

Jak piša dacent ekśpierymientalnaj psichałohii Univiersiteta Kovientry Mihiel Faryjas (Miguel Farias) na staronkach The Conversation, pieršyja piśmovyja śviedčańni pra takija praktyki źjavilisia ŭ Indyi bolš za 1500 hadoŭ tamu.

U «Pisańni pra miedytacyju Dcharmatraty», stvoranym budystami, apisvajucca nie tolki sposaby miedytacyi, ale i mahčymyja nastupstvy, jakija mohuć uźniknuć paśla jaje — simptomy depresii, tryvohi, a taksama parušeńni śviadomaści, jakija mohuć nahadvać psichoz, dysacyjacyju i stan, kali čałaviek adčuvaje, što realnaść nibyta «niasapraŭdnaja».

Jašče ŭ 1976 hodzie adzin ź lidaraŭ kahnityŭna-pavodzinnaj psichałohii Arnold Łazarus (Arnold Lazarus) papiaredžvaŭ: kali miedytacyja ŭžyvajecca biez uliku kantekstu i indyvidualnych asablivaściaŭ, jana moža pryvieści da surjoznych psichijatryčnych nastupstvaŭ — tryvožnaści, depresii i navat šyzafreničnaha abvastreńnia.

U apošnija hady cikaŭnaść navukoŭcaŭ da hetaj temy imkliva raście. U daśledavańni 2022 hoda, jakoje achapiła 953 amierykancaŭ, što rehularna miedytavali, bolš za 10% udzielnikaŭ paviedamili, što adčuli pabočnyja efiekty, jakija akazali značny niehatyŭny ŭpłyŭ na ich paŭsiadzionnaje žyćcio i praciahvalisia nie mienš za adzin miesiac.

Ahlad daśledavańniaŭ, jaki achapiŭ navukovyja pracy za apošnija 40 hadoŭ (apublikavany ŭ 2020 hodzie), pakazaŭ, što najbolš raspaŭsiudžanyja niehatyŭnyja nastupstvy — heta tryvožnaść i depresija. Za imi iduć simptomy psichozu, dysacyjacyja, depiersanalizacyja, a taksama pačućci mocnaha strachu abo paniki.

Pryčym pabočnyja efiekty mohuć uźnikać i ŭ ludziej biez papiarednich psichičnych rasstrojstvaŭ, i navat pry adnosna ŭmieranaj praktycy. U niekatorych vypadkach jany mohuć mieć praciahły charaktar.

U 2022 hodzie vyjšła samaje darahoje daśledavańnie ŭ historyi navuki pra miedytacyju, jakoje kaštavała bolš za 8 miljonaŭ dołaraŭ i finansavałasia dabračynnym fondam Wellcome Trust. Z 2016 pa 2018 hod u im udzielničali bolš za 8000 brytanskich školnikaŭ va ŭzroście 11—14 hadoŭ z 84 škoł.

Vyniki pakazali, što praktyka mindfulness nie palepšyła psichałahičnaha stanu dziaciej u paraŭnańni z kantrolnaj hrupaj, a ŭ niekatorych, chto ŭžo mieŭ ryzyku psichičnych prablem, jana navat mahła pahoršyć stan.

Tak, jość dokazy taho, što praktyka asensavanaści moža palepšyć samaadčuvańnie ludziej. Ale prablema ŭ tym, što videa, prykładańni, knihi i kursy pa mindfulness amal nikoli nie papiaredžvajuć ludziej ab patencyjnych niespryjalnych nastupstvach.

Pavialičyć

Budyscki nastaŭnik i prafiesar mieniedžmientu Ronald Pursier (Ronald Purser ) u svajoj knizie McMindfulness (2023) piša, što mindfulness pieratvaryŭsia ŭ svojeasablivuju «duchoŭnaść pa-kapitalistyčnamu». Tolki ŭ ZŠA industryja miedytacyi aceńvajecca ŭ 2,2 miljarda dołaraŭ.

Ale navat unutry hetaj industryi hučać krytyčnyja hałasy. Džon Kabat-Zin (Jon Kabat-Zinn), adzin z zasnavalnikaŭ sučasnaha ruchu mindfulness, u intervju Guardian u 2017 hodzie pryznavaŭ, što 90% daśledavańniaŭ, jakija nibyta paćviardžajuć karyść praktyka asensavanaści — nizkaj jakaści.

Ci etyčna vykarystoŭvać praktyki mindfulness

Aŭtar artykuła stavić pytańnie: ci etyčna pradavać mabilnyja prahramy dla miedytacyi, pravodzić kursy ci vykarystoŭvać praktyki mindfulness u kliničnaj terapii, nie zhadvajučy pra mahčymyja niehatyŭnyja nastupstvy? Na jaho pohlad, uličvajučy, nakolki raspaŭsiudžanyja i raznastajnyja hetyja efiekty, adkaz pavinien być admoŭny.

Faryjas adznačaje, što mnohija instruktary miedytacyi ščyra vierać, byccam takija praktyki nie mohuć prynieści škody, i tamu navat nie padazrajuć pra mahčymyja pabočnyja efiekty.

Najčaściej, pavodle słoŭ aŭtara, ludzi, jakija pieražyli niehatyŭnyja nastupstvy, sutykajucca ź niedavieram z boku nastaŭnikaŭ. Ich, jak praviła, pierakonvajuć praciahvać miedytacyju, spadziejučysia, što niepryjemnyja simptomy sami piarojduć.

Na dumku aŭtara, adna z asnoŭnych prablem — u tym, što daśledavańni biaśpiečnych sposabaŭ praktykavańnia miedytacyi pačalisia zusim niadaŭna, tamu pakul niama vyraznych rekamiendacyj. Akramia taho, miedytacyja źviazana ź niezvyčajnymi stanami śviadomaści, dla jakich u psichałohii nie chapaje tearetyčnaha aparata.

Adnak ludzi mohuć daviedacca pra ryzyki dziakujučy sajtam, stvoranym tymi, chto sam prajšoŭ praź ciažkija nastupstvy, i akademičnym vydańniam, dzie hetaj temie pryśviečanyja asobnyja raździeły.

U ZŠA dziejničaje navat śpiecyjalizavanaja kliničnaja słužba dla tych, chto pieražyŭ vostryja abo praciahłyja psichičnyja prablemy paśla miedytacyi. Joj kiruje daśledčyk u hetaj halinie.

Na pohlad aŭtara artykuła, pakul miedytacyja zastajecca instrumientam psichałahičnaj dapamohi, hramadstva maje prava viedać pra jaje ciomny bok. Heta nie napad na praktyku — heta zaklik da adkaznaści i infarmavańnia.

• 8
• 0
• 3
• 5
• 3
• 1
• 0
• 0