Aleksijevič: Jak piśmieńnik ja pačałasia z «Byłoha i dumaŭ» Hiercena, a najbolšy ŭpłyŭ na mianie zrabili Čechaŭ i Dastajeŭski
U śpiecvypusku TOKu nobieleŭskaja łaŭreatka Śviatłana Aleksijevič raskazała, jakija piśmieńniki najbolš na jaje paŭpłyvali.
«Jak piśmieńnik ja chiba što pačałasia z knihi «Byłoje i dumy» Hiercena. Heta taksama niekatory varyjant dakumientalnaści», — zaŭvažaje Śviatłana Aleksijevič.
Ale znajści svoj styl piśma joj dapamahli kniha «Ja z vohniennaj vioski» i adzin ź jaje aŭtaraŭ Aleś Adamovič:
«Ja vyrasła ŭ vioscy ŭ siamji viaskovych nastaŭnikaŭ. Heta było paśla vajny. I razmovy hetych žančyn na łavačkach zrabili na mianie vielizarnaje ŭražańnie. I voś heta blizkaść žyćcia, realnaha žyćcia jana zaŭsiody mianie chvalavała, i mnie zaŭsiody chaciełasia iści hetym šlacham.
Ja, mahčyma, da knihi «Ja z vohniennaj vioski» i znajomstva z Adamovičam nie zusim ujaŭlała, jakim moža być šlach, chacia ja ŭžo pračytała knihu [Sofji] Fiadorčanki [«Narod na vajnie»]. [Heta] ruskaja piśmieńnica, jakaja była siastroj miłasernaści na Pieršaj suśvietnaj vajnie. I jana zapisvała toje, što čuła ad paranienych, ich apoviedy.
Ale heta było daloka ad taho žanru, jak jaho raźvili Adamovič i Hranin, z kim jon pracavaŭ razam (Daniił Hranin i Aleś Adamovič źjaŭlajucca aŭtarami dakumientalnaj apovieści «Błakadnaja kniha» — NN). Pačałosia z hetaha. A potym było šmat piśmieńnikaŭ».
Adnak, jak padkreślivaje Aleksijevič, najbolšy ŭpłyŭ na jaje akazali Čechaŭ i Dastajeŭski:
«Najbolšy ŭpłyŭ — nie spadabajecca maim apanientam — na mianie zrabili Čechaŭ i Dastajeŭski. Ja b skazała, što heta piśmieńniki, jakija vielmi paŭpłyvali na moj śvietapohlad.
«Što tyčycca Dastajeŭskaha, to heta hłybinnaje razumieńnie čałavieka, niedaskanałaści ŭ čałaviečaj pryrodzie. Kali hetaja blizkaść žyvioły, jakaja chutka źjaŭlajecca ŭ čas vialikich vyprabavańniaŭ, jak — kali havaryć ab našaj kultury — HUŁAH, jak vajna, kali chutka nalot kultury źlataje».
Pa słovach nobieleŭskaj łaŭreatki, hetuju transfarmacyju psichałohii čałavieka my ciapier nazirajem na vajnie va Ukrainie:
«Kali my bačym, što siońniašnija ludzi, ź jakimi my razam byli, siadzieli ŭ restaranach, jeździli ŭ tralejbusach, vyrablajuć u Bučy. My ž hetych ludziej sustrakali. Jany pryjazdžali ŭ Biełaruś, my byli ŭ Rasii. I voś na što zdolny čałaviek».
«Kaliści my z Marynaj Hałdoŭskaj, takoj viadomaj dakumientalistkaj ruskaj, rabili film ab niemcach i ruskich, tych, chto pramachnuŭsia («Ludzi vajny» — NN). Adzin ź ich vielmi dobra skazaŭ (jon byŭ pijanistam viadomym): «Jak tolki ja ŭziaŭ u ruki zbroju, taho čałavieka, jakim ja byŭ, užo nie stała. Heta byŭ užo inšy čałaviek», — zhadvaje Aleksijevič i zaŭvažaje:
«I ja dumaju, Dastajeŭski… Voś ja ciapier pieračytvaju jaho knihu «Biesy». Tamu što my sapraŭdy ŭ akružeńni novych varvaraŭ. My čakajem prychodu jašče druhich varvaraŭ. I tolki ŭ Dastajeŭskaha ja znachodžu hetyja vielmi hłybokija razvahi».
Hladzicie całkam:
Historyja ŭ EHU — heta histfak vašaj mary. Jeŭrapiejski dypłom z navučańniem na biełaruskaj movie pry intensiŭnym vyvučeńni anhlijskaj. I poŭnaja svaboda11
Kamientary