Navukoŭcy stvarajuć biaśpiečny zvyšmahutny reaktar, jaki dazvolić admovicca ad nafty i hazu
U daśledčym centry Kadaraš na poŭdni Francyi pačałosia budaŭnictva pieršaha ŭ śviecie ekśpierymientalnaha termajadziernaha reaktara ITER. Cyrymoniju adkryŭ prezident Emanuel Makron — pad muzyku z kinasahi «Zornyja vojny», piša bbc.com.
Navukoŭcy surjozna nazyvajuć ITER štučnym soncam. U vakuumnaj kamiery pamieram z 10-paviarchovy dom — 30 m u vyšyniu i stolki ž u dyjamietry — płanujecca ŭ pramysłovym maštabie prajhrać praces termajadziernaha sintezu, jaki siłkuje enierhijaj našu zorku.
U teoryi termajadzierny sintez — nievyčerpnaja krynica enierhii. Usiaho niekalkich hramaŭ vadarodnaha paliva dastatkova, kab zabiaśpiečyć ciapłom i elektryčnaściu tysiačy damoŭ, a «brykiet» pamieram z ananas moža zamianić 10 tys ton vuhalu.
Tolki ŭ adroźnieńnie ad tradycyjnych ciepłavych abo atamnych elektrastancyj, termajadzierny reaktar nie zabrudžvaje atmaśfieru vykidami parnikovych hazaŭ i nie pakidaje taksičnych radyjeaktyŭnych adchodaŭ.
«My natchnialisia Suśvietam i zorkami, dzie termajadzierny sintez stvaraje enierhiju na miljardy hadoŭ napierad», — zajaviŭ hienieralny dyrektar ITER Biernar Biha.
Udzielniki prajekta padkreślivajuć: ITER — ekśpierymientalny reaktar. Heta nie termajadziernaja elektrastancyja, a placoŭka dla biesprecedentnaha fizičnaha ekśpierymientu.
Adnak, kali ŭsio pojdzie pa vyznačanym płanie, hety ekśpierymient vyznačyć budučyniu ŭsioj enierhietyki na płaniecie.
ITER — samaja maštabnaja navukovaja budoŭla ŭ historyi čałaviectva. U ekśpierymiencie biaruć udzieł 35 krain: Indyja, Kitaj, Rasija, ZŠA, Paŭdniovaja Kareja, Japonija i krainy ES (plus Vialikabrytanija i Šviejcaryja) — heta 80% usioj suśvietnaj ekanomiki i bolš za pałovu nasielnictva płaniety.
Asnoŭny abjom finansavańnia (45%) uziaŭ na siabie Jeŭrasajuz. Astatnija vydatki krainy-ŭdzielnicy dzielać paroŭnu.
Palivam reaktara słužać dźvie raznavidnaści vadarodu (ich nazyvajuć izatopy) — dejteryj i trytyj. U adroźnieńnie ad nafty, hazu i ŭranavaj rudy, zapasy i taho i inšaha praktyčna nie abmiežavanyja: adzin u pramysłovych maštabach zdabyvajecca z vady Suśvietnaha akijana, druhi — ź lityju, u vyniku dosyć nieskładanaj reakcyi.
Ale hałoŭnaje adroźnieńnie, pa słovach navukoŭcaŭ, heta absalutnaja biaśpieka termajadziernaha reaktara, pakolki tam paprostu niama čamu vybuchać.
Čerhaŭ na miažy ciapier nie budzie? Čaho čakać ad adkryćcia «Bruzhoŭ» i «Bierastavicy»9
Kamientary