Aleh Łatyšonak: VKŁ było rabaŭładalnickaj dziaržavaj, a Hiedymin — akupantam VIDEA
Takuju dumku vykazaŭ prafiesar ź Biełastoka, aktyvist biełaruskaj hramady ŭ Polščy Aleh Łatyšonak u prahramie «Ideja Ch» na «Jeŭraradyjo».
Viadoŭca prahramy Źmicier Łukašuk padzialiŭsia mierkavańniem, što, maŭlaŭ, biełarusam, kab adčuć siabie biełarusami, treba, kab było čym hanarycca, treba mieć vialikuju historyju biełaruskaha naroda, a ciapier my nie majem takoj histaryčnyj spadčyny, ź jakoj my možam skazać: dyk my tut, va Uschodniaj Jeŭropie, ledź nie najlepšyja! Dalej jon pytajecca ŭ historyka: moža być, nam nie chapaje takich histaryčnych mifaŭ, mifałohii i treba jaje stvaryć?
— Viedaju, što šmat ludziej tak dumaje i šmat kamu heta patrebna — dla mianie heta dziciačyja [razvažańni]. Mnie ŭžo heta nie treba, moža, kali maładym byŭ, patrabavaŭ hierojaŭ. Ale ciapier ja biełarus nie tamu, što maje prodki mieli niejkija vialikija dasiahnieńni, a tamu, što moj dzied byŭ biełarusam, moj baćka byŭ biełarusam, maci — biełaruska, to i ja biełarus.
Ja nie liču našymi tryumfami tryumfy Vialikaha Kniastva Litoŭskaha: heta była rabaŭładalnickaja dziaržava, jakaja drenna skončyła. I spasyłacca na jaje nie maje nijakaha sensu. My majem historyju pośpiechu biełaruskaj nacyi, jakaja pačynajecca idejna z druhoj pałovy XIX stahodździa, a faktyčna — z pačatku XX-ha. I za adno stahodździe my, sialanie, zbudavali nacyju, dziaržavu ź ničoha, prosta jak baron Miunchhaŭzien, vyciahnuli siabie z bałota za vałasy.
Kali pahladzieć, što ŭsio heta adbyłosia pry žyćci majoj babuli, jakaja naradziłasia pry cary, chadziła jašče ŭ carskuju škołu, a pamirała, kali Alaksandr Łukašenka ŭžo druhi termin byŭ prezidentam Biełarusi, — to heta pośpiech. I hetym treba hanarycca, a nie pieramohaj najomnikaŭ u bitvie pad Oršaj.
Dalej, arhumientujučy adkaz na pytańnie, jak biełarusam utrymać niezaležnaść, Aleh Łatyšonak aburajecca, što ŭ Biełarusi staviać pomniki ŭsim, akramia samich biełarusaŭ: «Jašče nie pastavili pomnika nivodnamu našamu vialikamu pravadyru, nijakim dziejačam».
«Nu čamu? Sapiehu adkryli ŭ Słonimie, Hiedyminu…» — uzhadvaje žurnalist.
«Dyk kažu: nie biełarusy jany byli. Hiedyminy i Mindoŭhi — prosta akupanty ŭ maim razumieńni», — zajaŭlaje Aleh Łatyšonak.
A chto tady «sapraŭdnyja biełarusy», kamu varta pastavić pomnik? «Ivanu Łuckieviču, Antonu Łuckieviču, Jazepu Varonku — jany nas stvaryli. Kupała z Kołasam majuć pomniki. A kali idzie havorka pra dziaržaŭnych dziejačaŭ, to im i treba stavić pomniki — tym, chto stvaryŭ nacyjanalnyja ruchi, biełaruskuju dziaržavu. Dziejačam BNR vyklučna, nikomu bolš nie varta stavić pomnik», — ličyć historyk ź Biełastoka Aleh Łatyšonak.
Kamientary