«Хоць цэглай сцірай», або нізкі статус». Гутарка з хлопцам, якога прымусілі ў калоніі знішчыць тату з Пагоняй
Радыё Свабода пагутарыла з Іллёй Дубскім — хлопцам, якога ў калоніі прымусілі жыўцом зрэзаць на сабе татуіроўку з «Пагоняй», пра Эдуарда Бабарыку, пагрозы і як падзяліць 84 рублі на дваіх.
«Для мяне пяць гадоў — гэта было «ніколі»
Іллю 28 гадоў. Ён з Асіповічаў Магілёўскай вобласці. Расказвае, што іх у шматдзетнай сям’і дзевяцёра, Ілля — трэці. Ён вывучыўся на зваршчыка. Два гады адседзеў у Беларусі за наркатычныя «закладкі», трапіў на «хімію» за «злоснае хуліганства». Працаваў у Расіі на будоўлі, у Польшчы — на дэмантажы будынкаў з дапамогай выбухаў. Восенню пасля выбараў 2020 года вярнуўся ў Беларусь. Тады ў Асіповічах, паводле яго слоў, ужо «нічога не адбывалася».
Хлопца амаль адразу, у лістападзе, арыштавалі на 13 дзён за каментар у Telegram. Ён кажа, што пісаў каментары, бо не мог стрымаць абурэння несправядлівасцю, якая адбывалася ў Беларусі.
У пастарунку, як расказвае суразмоўца, яго збілі сілавікі, тушылі аб яго твар акуркі. Ягоны родзіч раней расказваў, што Ілля выйшаў адтуль іншым чалавекам, прыгнечаным, зломленым. Пасля гэтага малады чалавек баяўся сустрэчы з міліцыянерамі, хаваўся ад іх. Тыя некалькі разоў прыходзілі ў кватэру да іх сям’і.
У сакавіку 2021 года Іллю затрымалі паўторна. На яго завялі крымінальныя справы за «пагрозу гвалтам у дачыненні да службовай асобы» і за «распальванне варожасці». Падставай сталі 16 каментароў у Telegram, напрыклад: «ганьба МУС і вайскоўцам», а таксама галасавое паведамленне ў Viber з пагрозамі афіцэру спецназу.
Іллю асудзілі на пяць гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму. Тады яму было 24 гады.
«Для мяне пяць гадоў — гэта было «ніколі», для мяне тады час спыніўся… Калі я зайшоў у камеру, усе звярнулі ўвагу, што я белы. Мяне абкалвалі супакаяльнымі два ці тры тыдні, каб я нічога з сабой не зрабіў. Ніколі ў жыцці не думаў, што за такія рэчы могуць даць такі доўгі тэрмін у невыносных умовах, дзе будуць здзекавацца», — прызнаецца Ілля. Яго накіравалі ў калонію № 5 у Івацэвічах. Калі тую калонію расфармавалі, Іллю перавялі ў Оршу.
Зрэзаць татуіроўку
Фота Іллі з рубцом на плячы абляцела сеціва. Пяць гадоў таму на тым месцы была «Пагоня».
«Гэта наш герб», — тлумачыць Ілля, чаму вырашыў зрабіць такую татуіроўку.
На татуіроўку звярталі ўвагу ўсе сілавікі ў розных установах, дадае ён.
«Я быў для іх як пракляты. «Экстрэміст», «бэчэбэшнік», «здраднік», — пералічвае хлопец, як яго называлі з-за тату і палітычных артыкулаў. — «Спаць абавязкова будзеш на другім паверсе, на самым нязручным месцы. Будуць шукаць нагоды падкалоць, прынізіць, паказаць, што ты ніхто»».
Калі Ілля быў у Івацэвічах, супрацоўнікі калоніі параілі яму забіць татуіроўку квадратам. Ён некалькі разоў адмаўляўся. Нарэшце, паводле яго слоў, яго паставілі перад выбарам: або «выдаляеш, як хочаш, хоць цэглай сцірай», або «нізкі статус», або «ты ніколі не выйдзеш». Ілля ім паверыў.
«У турме «нізкі статус» — даволі непрыемная рэч. Ты не такі, як усе. Цябе ўсе прыніжаюць. У цябе няма права голасу. Ніякіх правоў у цябе няма», — тлумачыць палітвязень.
На ягоную думку, у будучыні, на волі, некаторыя таварышы перасталі б з ім кантактаваць, калі б ён сядзеў у «нізкім статусе». Да таго ж, ён мяркуе, што не вытрымаў бы да канца тэрміну ў такім становішчы.
«Я знайшоў — не памятаю, ці саляную, ці азотную — кіслату. Іголкай надрапаў драпінкі, змазаў кіслатой, каб спаліць нервовыя канчаткі, каб не так балела. І кусачкамі для пазногцяў надразаў, зубамі трымаў, нацягваў і зразаў. Было балюча і непрыемна. Мазгі не давалі зрабіць такое… Уся рука была ў крыві. Хтосьці побач сядзеў, курыў. Так на мяне паглядзеў, быццам так і трэба, абыякава», — расказвае Ілля.
Працэдура, паводле яго, заняла каля гадзіны. Рабіў ён гэта ўвечары ў альтанцы на лакальным участку. Кажа, што на гэта пайшло каля 40 станкоў для галення, бо яны ўсе былі дрэннай якасці. Праз некалькі дзён звярнуўся ў санчастку, калі рана пачала гніць.
«Лекары былі ў шоку. Яны перабінтоўвалі рану, апрацоўвалі перакісам. Нават далі перакіс, бінт, мазь. Зажыла, дзякуй Богу», — кажа ён.
Пасля гэтага, паводле яго, сілавікі на нядоўгі час яго пакінулі ў спакоі.
Павесіўся ад холаду
Адным з найцяжэйшых выпрабаванняў у калоніі быў штрафны ізалятар. Ільля кажа, што яго і іншых маглі «пасадзіць», хоць яны і так ужо сядзелі. Гэта ён называе ШЫЗА.
Ён трапляў туды некалькі разоў за дробныя парушэнні: не павітаўся, знайшлі пыл на ложку, няправільна надзеў шалік. Аднойчы ў Івацэвічах яго пасадзілі на 60 дзён запар.
«Там халодна. ШЫЗА — гэта сапраўдная лядоўня. Камера — шэсць на восем метраў. Туды запіхвалі 35 чалавек. Спалі сядзячы, валетам, на падлозе, на стале, на лаўцы, пад сталом. Батарэя не грэе ўвогуле. На адной сцяне — тры сантыметры лёду, па другой цячэ вада», — апісвае ён ізалятар.
Спалі 10—15 хвілін пасля яды. На 15‑я суткі ад стомы гублялі прытомнасць. Людзі разбівалі галавы аб сцены, вешаліся. Супрацоўнікі здымалі іх толькі калі сінелі, і пакідалі ляжаць у камеры.
Ён кажа, што многія рэжуць вены — або з цяжару, або каб на іх звярнулі ўвагу. Яго самога ў СІЗА таксама прымусілі. Ён трымаў галадоўку пяць дзён, рэзаў вены — як пратэст. Яго за гэта пакаралі карцарам.
«Эдуард Бабарыка не ведаў, ці жывы ягоны бацька»
Ілля расказвае, што трымаўся ў калоніі разам з яшчэ адным палітвязнем. Яны падтрымлівалі адзін аднаго. Таму гэтаму вязню забаранілі грашовыя пераводы — ён нічога не мог сабе набыць у турэмнай краме. Ілля ж мог купляць тавары на 84 рублі ў месяц, што таксама лічыцца вельмі мала. Але ён дзяліўся з таварышам гарбатай, сродкамі гігіены — хоць перадаваць свае рэчы іншаму зняволенаму было забаронена. Ён прызнаецца, што часам паводзіць сябе па-чалавечы ў калоніі было вельмі страшна.
«Ён такі ж, як я, з такімі ж поглядамі. Гэта было б не па-чалавечы… Я быў бы больш рады, калі б замест мяне яго выпусцілі», — тлумачыць суразмоўца, чаму, сам будучы ў складанай сітуацыі, вырашыў падтрымліваць іншага чалавека.
У Оршы Ілля перасякаўся з Эдуардам Бабарыкам.
«З ім было вельмі небяспечна кантактаваць. Маглі і пасадзіць (у ШЫЗА), маглі «раскруціць» па 411‑м артыкуле (дадаць новы тэрмін за парушэнне правілаў). Мы з ім пазнаёміліся, камунікавалі. На той момант ён не меў паняцця, ці жывы ягоны бацька. Яму ні лісты не даходзілі, ні званкі, нічога. За ім усе сочаць. Але ён трымаецца, на пазітыве», — расказвае Дубскі.
«Я не мог стрымаць слёз»
Ілля кажа, што трымацца яму дапамагала вера: што яго чакаюць і што ўсё ўрэшце наладзіцца. Яго выпусцілі з калоніі № 8 уОршы сёлета 11 верасня.
Яго аднаго ў той дзень вывозілі з гэтай калоніі легкавой машынай — сілавікі былі ў масках. Ён апынуўся ў аўтобусе з іншаземцамі — іх вывозілі ў Літву. Замежнікі па-польску пачалі ў яго пытацца, што адбываецца, бо нічога не разумелі.
Маладзён успамінае адчуванне нерэальнасці сітуацыі, калі пачаў здагадвацца, што іх вызваляюць. Самы кранальны момант здарыўся, калі ў аўтобус зайшоў прадстаўнік Белага дому і паведаміў, што яны цяпер свабодныя.
«Я не мог стрымаць слёз. Апусціў галаву, каб не было відаць, і слёзы пацяклі. Я да гэтага часу не магу ачомацца», — успамінае хлопец.
Цяпер Ільля ў Вільні. Ён кажа, што і так хацеў выехаць за мяжу, калі б выйшаў з калоніі па заканчэнні тэрміну, бо мяркуе, што сілавікі не пакінулі б яго ў спакоі на Радзіме.
«Я вельмі хачу, каб усіх вызвалілі», — кажа ён у канцы гутаркі.
«Калаўра мы не пакрыўдзілі»: стала вядома пра новае месца працы былога старшыні Нацбанка3
Каментары