КДБ выклікае беларусаў, якія прыязджаюць дадому з-за мяжы, на размовы пра дзяржаўную здраду

Пра што распытваюць сілавікі?

Жыхарка Гродзенскай вобласці распавяла DW, што пасля вяртання дадому яе па тэлефоне выклікалі на размову ў мясцовае ўпраўленне КДБ.

«Я даўно жыву за мяжой, рэдка, але ўсё ж прыязджаю ў Беларусь — да родных, па дакументы, — распавяла яна. — На мяжы да мяне не было пытанняў, у пратэстах не ўдзельнічала, таму вельмі здзівілася, калі мяне выклікалі».

Субяседніца прызнаецца, што супрацоўнік КДБ адразу папярэдзіў: яўка абавязковая, інакш прыцягнуць да адказнасці.

Падчас размовы, паводле жанчыны, яе падрабязна распытвалі, чым яна займаецца за мяжой, з кім кантактуе, ці спрабавалі яе вярбаваць мясцовыя спецслужбы, ці чытае яна забароненыя ў Беларусі рэсурсы, на якія суполкі падпісана, як ставіцца да дзеючай улады і чаму аддае перавагу жыць за мяжой.

«Усе мае адказы запісалі, — працягвае яна. — Потым супрацоўнік спытаў, ці ведаю я, што такое здрада дзяржаве. Я адказала, што чула пра такое толькі ў савецкіх фільмах. Тады ён з аркуша зачытваў, якія дзеянні могуць расцэньвацца як здрада, якая за гэта прадугледжана адказнасць. І я павінна была падпісаць дакумент, што мне ўсё гэта патлумачылі». Паводле субяседніцы, у яе склалася ўражанне, што «супрацоўнікі выконваюць нейкі план па прафілактыцы». «Усё прайшло даволі суха і фармальна», — кажа яна.

Вядома, што на такія ж размовы выклікаюць і ў мінскі КДБ, асаблівая ўвага надаецца тым, хто прыязджае ў Беларусь рэдка, некалькі разоў на год.

Тэма для размовы ўсё тая ж — папярэджанне пра адказнасць за здраду радзіме. Ідзе гаворка пра артыкул 356 КК. Пад здрадай разумеюць «выдачу дзяржаўных сакрэтаў, шпіянаж, пераход на бок ворага ў перыяд вайны або іншае наўмыснае садзейнічанне замежнай дзяржаве або арганізацыі (або іх прадстаўнікам) у дзейнасці, накіраванай на прычыненне шкоды нацыянальнай бяспецы РБ».

Пакаранне — пазбаўленне волі ад 7 да 15 гадоў, для чыноўнікаў або сілавікоў — ад 10 да 20 гадоў, або пажыццёвае зняволенне, або смяротнае пакаранне.

Ці законны выклік у КДБ па тэлефоне?

Як патлумачыў DW беларускі юрыст, паводле закона «Аб асновах дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў» грамадзянін абавязаны з’явіцца на такую размову, прычым выклікаць могуць нават па тэлефоне або паведамленнем у месенджары. У выпадку няяўкі могуць распачаць адміністрацыйную справу па арт. 23.4 КаАП, што пагражае штрафам ад 2 да 50 базавых велічынь (84-2100 рублёў, гэта 24-600 еўра) або адміністрацыйным арыштам.

«Падчас прафілактычнай размовы супрацоўнік праваахоўных органаў распавядае пра грамадскую небяспеку правапарушэння, якія за гэта могуць быць наступствы, і пераконвае чалавека не парушаць закон, — тлумачыць эксперт. — Звычайна такія размовы праводзяцца з грамадзянамі, якія ўжо здзейснілі правапарушэнне. Але фармальна прычынай можа быць «падстава меркаваць», што чалавек можа парушыць закон».

Юрыст кажа, што законам у Беларусі ўстаноўлена толькі прыкладная працягласць прафілактычнай размовы — у межах адной гадзіны, але на практыцы размова можа доўжыцца і даўжэй.

«Падчас прафілактычнай размовы нельга праводзіць допыт, але можа быць схаваная аператыўная мера — напрыклад, аўдыязапіс размовы, гэта трэба ўлічваць, — кажа суразмоўца. — Паводле закона, агляд тэлефона можа быць або са згоды яго ўладальніка, або па пастанове пракурора. На практыцы людзі, баючыся, што іх могуць затрымаць, аддаюць на вывучэнне свой мабільны. Таму лепш загадзя паклапаціцца пра тое, каб у тэлефоне не было матэрыялаў, якія сілавікі могуць выкарыстаць для палітычнага пераследу».

Ці можа прафілактычная размова ператварыцца ў вярбоўку?

Звычайна падчас прафілактычнай размовы супрацоўнік афармляе пратакол, які па заканчэнні размовы перадаюць грамадзяніну на подпіс. «Трэба ўважліва, не спяшаючыся прачытаць увесь дакумент, удакладніць незразумелыя моманты, — раіць юрыст. — Звярнуць увагу на прабелы ў дакументах, каб супрацоўнікі не маглі туды нешта дадаць». У межах прафілактычных мерапрыемстваў, адзначае эксперт, органы дзяржаўнай бяспекі могуць вынесці афіцыйнае папярэджанне.

«Што тычыцца патэнцыйнага прыцягнення да крымінальнай адказнасці, нельга выключаць і такі вынік падзей, — папярэджвае юрыст. — Таму яшчэ да візіту на прафілактычную размову трэба ўспомніць, ці было ўдзел у пратэстах, данаты, каментары і пасты ў сацсетках, да якіх могуць прычапіцца сілавікі. І ў першую чаргу падумаць пра сваю бяспеку».

Ці можа прафілактычная размова ператварыцца ў вярбоўку грамадзяніна? Паводле эксперта, у рамках закона — не.

«Але органы дзяржаўнай бяспекі могуць праводзіць вярбоўку не ў адпаведнасці з законамі, а кіруючыся сваімі інтарэсамі, — адзначае юрыст. — Грамадзянін не абавязаны згаджацца на такое супрацоўніцтва. Але зыходзячы з практыкі, трэба быць гатовым, што супрацоўнікі КДБ могуць аказваць ціск, выкарыстоўваць кампраметуючыя матэрыялы і пагрозы».

• 0
• 0
• 3
• 8
• 1
• 1
• 19
• 0