Культура

Калядны трэнд — саламяны павук. Як беларусы вяртаюцца да традыцый і пераасэнсоўваюць іх у сучаснасці

Саломапляценне ў Беларусі акурат цяпер перажывае новы ўздым. У калядны час беларусы ўсё часцей сталі згадваць пра такую рэч, як саламяны павук. Раней ён сумна вісеў у кабінетах беларускай мовы і літаратуры ды ў музеях. Цяпер жа разам з цікавасцю да родных традыцый людзі пачалі не толькі нанава знаёміцца з яго гісторыяй, але і вяртаць у свае дамы звычку ўпрыгожваць дом саламяным абярэгам. «Моцныя Навіны» заглыбіліся ў гісторыю гэтага каляднага атрыбута, даведаліся, ці сапраўды павук цяпер такі папулярны ў беларусаў, і знайшлі некалькі нечаканых фактаў.

Гісторыя

Магчыма, для кагосьці з вас гэта будзе навіной, але раней на Новы год і Раство беларусы не ставілі ў хаце елку. І не было спрэчак, як больш экалагічна — купіць штучную на дзесяцігоддзі ці ўзяць з кірмашу жывую.

Да савецкіх часоў у вёсках жыла традыцыя плесці саламянага павука — падвесную канструкцыю з трубачак саломы. Традыцыя перадавалася з пакалення ў пакаленне, але амаль згасла ў XX стагоддзі. Цікава, аднак, што яе рэха тым не менш можна было прасачыць у савецкіх ёлачных упрыгожваннях са шклярусу. Пасля ж галоўным сімвалам Новага года стала елка. Яна практычна выціснула старадаўняе майстэрства.

Карані ж саламянага павучка ідуць яшчэ ў дахрысціянскія часы і цесна сплеценыя з пачаткам новага гадавога цыклу, які быў звязаны ў першую чаргу з прыродай, рухам сонца і земляробствам.

Роля павука ў старадаўнія часы была магічная. Народныя вераванні надзялялі салому цудадзейнай сілай, бо яна была звязаная з хлебам і агулам з’яўлялася важным элементам у сельскагаспадарчым жыцці. Геаметрычныя фігуры, з якіх складаецца павук, — трохкутнік і ромб — адны з самых архаічных знакаў, якія звязаныя з жаночым пачаткам і ўрадлівасцю.

Калі ў наша жыццё ўплялося хрысціянства і змяшалася з паганскімі вераваннямі, салома ўсё адно працягвала мець важнае сімвалічнае значэнне. Яе клалі пад абрус на святочным стале, тлумачачы тым, што Ісус нарадзіўся ў хляве сярод саломы, а ўсё той жа трохкутнік на павучыным «целе» пачаў сімвалізаваць Святую Тройцу.

Павуку прыпісвалася роля абярэга: у яго павуцінне на працягу года траплялі дрэнныя сны, праклёны, няшчасці і хваробы. Таму было прынята напярэдадні кожных наступных Калядаў плесці новага павучка, а старога спальваць разам з усім назапашаным негатывам у доме.

У сучаснасці саламяны павук — гэта не толькі даніна прыгожай сямейнай традыцыі з чароўным эфектам, але таксама вельмі стылёвая мінімалістычная альтэрнатыва ялінцы. Да таго ж з яго не сыплюцца іголкі, і ніякай шкоды прыродзе — спаліў крохкую канструкцыю і забыўся. І не трэба думаць, калі ўжо час пазбаўляцца ад навагодняга дэкору: тут усё дакладна — мяняць раз на год ці два, пры жаданні можна плесці новы абярэг яшчэ і перад Вялікаднем.

Павукі ў трэндзе

У апошнія гады саламяны павук настолькі ў трэндзе, што месцы на майстар-класы па яго пляценні разбіраюць амаль імгненна. Адна з майстрых з Гродна падзялілася з «Моцнымі навінамі» нават канкрэтнымі лічбамі — толькі за два дні яе імпрэзу наведала 60 чалавек, а пасля Новага года дадалося яшчэ 27 ахвотных. Жанчына шчыра прызналася, што такой папулярнасці яна не чакала.

Тая ж самая карціна і ў Веткаўскім музеі стараабрадніцтва. Там анансавалі майстар-клас па павуку на 20 студзеня, і менш чым за суткі ўсе месцы ўжо былі забраніраваныя.

Народны ўмелец Пятро Цалка, які ладзіць гэты майстар-клас, кажа, што цікавасць да такіх рэчаў была заўсёды з першых дзён яго працы ў музеі. Цяпер проста інфармацыя стала больш дасяжнай, таму зручна знайсці месца, дзе навучыцца саломапляценню.

А не так даўно пад Рагачовам у сельскім клубе вёскі Шчыбрын адкрыўся экамузей, дзе ўсе ахвотныя могуць навучыцца зрабіць сабе саламяны абярэг на Каляды.

Дарэчы, некаторыя майстры вырашылі замяніць крохкую саломку на больш трывалы матэрыял і ствараюць сваіх павукоў з папяровых трубачак і пацерак. Праўда, такія творы мастацтва будзе шкада спальваць.

Яшчэ адна опцыя для тых, хто хоча ўласнымі рукамі змайстраваць павука, але не нарыхтаваў сноп саломкі для гэтага, а ехаць у музей ці ў вёску не імкнецца — заказаць боксік ад брэнда KANVA за 120 рублёў. Там разам з інструкцыяй і ўсімі неабходнымі матэрыяламі ёсць яшчэ свечка і qr-код на плэйліст для адпаведнай атмасферы падчас рукадзелля.

Калі займацца дробнай маторыкай у вас няма часу і жадання, а займець прыгожы залацісты аксесуар пад столлю хочацца, то можна звярнуцца ў крамы ці непасрэдна да майстроў і купіць ужо гатовага павучка. Кошты вар’іруюцца ад 3,60 рубля за адзін маленькі элемент у краме «Рагна» (Мінск) да 160 рублёў за раскошны дызайнерскі выраб са складанай канструкцыяй і мноствам элементаў ад майстроў галерэі «Славутасць» (Мінск). Ёсць таксама аб’явы і на «Куфары» — 25 рублёў за 25 сантыметраў вышыні з нескладаным дэкорам.

Цікавыя факты пра саламяных павукоў

Саламяны павук — абрад, уласцівы не толькі беларусам. Этнографы таксама фіксуюць павукоў у Польшчы, Літве, Эстоніі, Нарвегіі, Швецыі і Фінляндыі.

Назва, вядома, таксама розніцца. Літоўцы называюць іх «содас», што азначае сад, латышы — «пузур», фіны і эстонцы — «хімелі». што ўзыходзіць да германскага Himmel — неба, чэхі кажуць «мушыны рай» або «мушыны танец». У ўдмуртаў, якім таксама вядомае такое саламянае ўпрыгожванне, яно носіць назву «кадзіла». У Беларусі яшчэ сустракалася назва «ліхтар».

У народзе кажуць, што калі не можаш зачаць дзіця, трэба пастаяць пад павуком. Існуе таксама традыцыя вешаць павука над маладымі на вяселлі.

Асацыяцыя з павуком, па меркаванні даследчыка Дзмітрыя Скварчэўскага, ідзе з уяўленняў нашых продкаў, што павук — святая істота і заснаваў гэты сусвет. А саламяны абярэг — гэта нібы ўяўная мадэль ідэальнага свету.

Самага вялікага і цяжкага саламянага павука зрабілі ў Эстоніі ў 2019 годзе. Ён атрымаўся аб’ёмам 5,96 кубічных метра і вагой 12 кілаграмаў. Паводле Guinness World Records, гэты выраб стаў самым вялікім у свеце на той момант.

Каментары

Цяпер чытаюць

Спявачку Мэрыем Герасіменка на працягу двух гадоў збіваў муж26

Спявачку Мэрыем Герасіменка на працягу двух гадоў збіваў муж

Усе навіны →
Усе навіны

«Апантанасці геапалітыкай, як у Расіі, у нас сёння няма». Гісторык паразважаў, ці перажывуць беларусы «русский мир»15

Рубіа патлумачыў заяву Трампа пра зброю для Украіны за кошт НАТА

«Горад працоўнай славы 1941—1945». У Баранавічах адкрылі манумент з дзіўнай назвай9

У Беларусі і Расіі распрацуюць штучны інтэлект з традыцыйнымі каштоўнасцямі4

Асудзілі за «садзеянне экстрэмізму» былога дырэктара школы

Вучоныя знайшлі агромністае радовішча золата, якое змяшчае 99,999% усяго золата планеты8

У Польшчы адбылося ДТЗ з аўтобусам, поўным беларусаў3

Макрон заявіў пра гатоўнасць адправіць ва Украіну 50 тысяч вайскоўцаў5

У Навагрудку падпісалі дамову аб стварэнні Беларускага музея Халакосту4

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Спявачку Мэрыем Герасіменка на працягу двух гадоў збіваў муж26

Спявачку Мэрыем Герасіменка на працягу двух гадоў збіваў муж

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць