«Hiermanija nie daje trevieł-dok — maŭlaŭ, mianie nie pieraśledavali (choć byli sutki i danaty)». Jak žyvuć biez pašpartoŭ
Žyćcio biez pašparta ŭ čužoj krainie — los usio bolšaj kolkaści biełarusaŭ.
Paśla taho, jak uvosień 2023 hoda konsulstvam RB zabaranili zamienu i padaŭžeńnie dakumientaŭ, dla vielmi mnohich biełarusaŭ za miažoj status hramadzianina biez pašparta albo ŭžo sumnaja realnaść, albo pytańnie bližejšaj budučyni. Devby.io pryvodzić niekalki historyj.
Hiermanija
«Ułady dva hady nie vydajuć mnie šery pašpart»
Ja pierajechaŭ u Hiermaniju ŭ 2022 hodzie. I ŭžo hod žyvu tut biez pašparta — u mianie Blue Card, i pa im ja mahu pracavać jašče prykładna hod.
Što budzie dalej, pakul niezrazumieła: niamieckija ŭłady ŭžo dva hady nie vydajuć mnie šery pašpart (prajazny dakumient Hiermanii), matyvujučy heta adsutnaściu pieraśledu (u mianie byli «sutki» ŭ 2020 hodzie i danaty). Choć aficyjna zajaŭlajecca, što takija dakumienty vydajucca. Zaraz sprava ŭ sudzie.
Z-za adsutnaści pašparta ja nie mahu vyjechać z Hiermanii, uźnikajuć składanaści z bankami, a jašče niemahčyma atrymać jakija-niebudź pasłuhi anłajn. Naprykład, ja nie mahu zamović daviedku ab rehistracyi (jana patrebna dla źmieny miesca žycharstva, dla zaprašeńnia rodnym i h. d.) abo zarehistravać novy bankaŭski akaŭnt. U narmalnych abstavinach heta lohka robicca praz aplikacyju u telefonie, dastatkova prykłaści VNŽ pa NFC. Ale VNŽ pryviazany da pašparta, i raz toj praterminavany, to jon taksama nie dziejny. Ahułam, biez pašparta składana — treba rabić šmat lišnich dziejańniaŭ.
Dla atrymańnia hramadzianstva Hiermanii dastatkova pražyć 5 hadoŭ, mnie zastajecca 1, 5‑2 hady.
Ale dla padačy patrebny siertyfikat ab viedańni movy — jaho biez pašparta/prajaznoha dakumienta taksama nie atrymać.
Ale da hramadzianstva jašče daloka, zaraz važniej atrymać prajazny dakumient, a to tak i biez pracy možna zastacca: dadatkovy listok-układyš da Blue Card skončycca.
Kali mnie tak i nie ŭdasca damahčysia prajaznoha dakumienta, pryjdziecca zapytvać status biežanca.
Ad devby. Nam viadomaja i historyja paśpiachovaj vydačy «šeraha pašparta» hramadzianinu Biełarusi. Ale ŭvodnyja ŭ joj istotna adroźnivajucca.
Pašpart skončyŭsia ŭ niepaŭnahadovaha biełarusa, čyj baćka-biełarus da hetaha času ŭžo šmat hadoŭ žyŭ u Hiermanii i mieŭ niamieckaje hramadzianstva. Akramia taho, mužčyna aktyŭna ŭ miedyjapoli padtrymlivaŭ pratesty, što lohka było dakazać. Arhumienty jon vykłaŭ u piśmie ŭ mihracyjnuju słužbu. Spartyŭny kłub, u jakim zajmajecca syn, taksama napisaŭ chadajnictva. U vyniku ŭžo praz 4 tydni synu vydali niamiecki prajazny dakumient. Zaraz chłopiec užo hramadzianin FRH.
Polšča
«Dla zamieny pašparta nie chapiła ŭsiaho pary tydniaŭ»
Zychodnyja danyja:
- My ź siamjoj (ja, žonka i niepaŭnahadovy syn) letam 2021 hoda pajechali ŭ Polšču.
- Moj pašpart skančaŭsia ŭ krasaviku 2023 hoda.
- Pašpart žonki byŭ staroha ŭzoru z terminam dziejańnia bolš za 10 hadoŭ, tamu jana jaho abmianiała pierad adjezdam.
- Pašpart syna skančaŭsia ŭ listapadzie 2024 hoda.
U vieraśni 2021 hoda my padali dakumienty na VNŽ. Praces akazaŭsia nievierahodna doŭhim, što charakterna dla našaha vajavodstva. Na pačatak krasavika 2023 hoda ŭ nas nie było navat stanoŭčaj decyzii. Da zakančeńnia majho pašparta zastavałasia litaralna paru tydniaŭ. Ja zapisaŭsia ŭ konsulstva RB u Varšavie i pajechaŭ tudy ŭ nadziei atrymać novy pašpart.
Na pryjomie mnie rastłumačyli, što kali b u mianie ŭžo była decyzija (navat biez płastykavaj karty), rašeńnie ab vydačy novaha pašparta było b stanoŭčym. Ale ŭ našaj situacyi ŭsio zaležała ad mierkavańnia konsuła. Kali praz paru tydniaŭ ja pryjechaŭ pa dakumient, akazałasia, što mnie prosta padoŭžyli pašpart na 2 hady. Iranična: jašče praz 10 dzion ja atrymaŭ decyziju, heta značyć mnie nie chapiła ŭsiaho pary tydniaŭ, kab aformić novy pašpart na 10 hadoŭ. Nu, a kaniec historyi ŭsie viedajuć: u vieraśni 2023 hoda biełarusam było admoŭlena ŭ mahčymaści atrymańnia/padaŭžeńnia pašparta ŭ konsulstvach.
Uličvajučy, što pašpart syna skančaŭsia ŭ listapadzie 2024 hoda, a moj — u krasaviku 2025 (z ulikam padaŭžeńnia), ja vyrašyŭ padać nas na polskija prajaznyja dakumienty (dalej PDP — Polski Dokument Podróży) adrazu paśla skančeńnia dziejańnia majho pašparta. Sabraŭ usie patrebnyja dakumienty i ŭ kancy krasavika adpraviŭ ich poštaj u žond (na toj momant heta była adzinaja opcyja).
Abyjdu detali čakańnia, pierapisak i zvankoŭ na infaliniju. U žniŭni, pry čarhovym zvanku, mnie paviedamili, što PDP hatovyja. Ale z-za doŭhaha zapisu na atrymańnie zabrać ich udałosia tolki ŭ kancy vieraśnia hetaha hoda.
Atrymlivajecca, što daty vypusku PDP — apošnija dni lipienia, termin dziejańnia — 1 hod, ale faktyčna na ruki ja atrymaŭ ich tolki ŭ kancy vieraśnia. Heta značyć jany buduć dziejničać tolki 10 miesiacaŭ.
Z-za čakańnia PDP ja prapuściŭ dźvie mahčymyja daty padačy na novyja karty VNŽ (u červieni i ŭ kastryčniku), bo biahučyja dziejničajuć da sakavika 2026 hoda. Na śniežań mnie ŭdałosia zapisacca na padaču. Zastajecca spadziavacca, što novuju kartu aformiać u bolš karotkija terminy, čym pieršuju, bo PDP skančajecca ŭ kancy lipienia 2026 hoda.
U takim vypadku ŭ nas moža nie być ni dziejučaj karty DNŽ, ni dziejučaha pašparta.
A heta, u svaju čarhu, moža pryvieści da ciažkaściaŭ u:
— žondzie pry atrymańni hatovaj karty VNŽ (choć, nibyta, tam časam iduć nasustrač i vydajuć karty navat pry skončanym pašparcie/PDP);
— bankach — tam mohuć zabłakavać/zakryć rachunki.
Zastajecca tolki spadziavacca, što terminy buduć bolš spryjalnymi i z hetymi prablemami my nie sutykniemsia.
U płanach u nas i dalej pierabivacca z PDP — dobra, što hramadzianam Biełarusi ŭ Polščy pa śpiecpałažeńniu nie treba dakazvać niemahčymaść atrymańnia novaha pašparta. Dumaju, na atrymańnie karty rezidenta ES/hramadzianstva adsutnaść pašparta nie paŭpłyvaje.
Voś kali Polšča admienić śpiecpałažeńnie dla biełarusaŭ, tady navat nie viedaju. U hetym vypadku tysiačy biełarusaŭ mohuć zastacca biez PDP, i atrymańnie/padaŭžeńnie VNŽ dla ich značna ŭskładnicca. Spadziajusia, polskija ŭłady heta razumiejuć.
U takich abstavinach maralny stan vahajecca ad spakojnaha (usio ž pryvyk užo) da krajnie stresavaha.
«Razdražniaje pačućcio biaśsilla»
Adsutnaść dziejučaha pašparta pakul ni na što nie ŭpłyvaje. Adzinaje paviedamleńnie z hetaj nahody pryjšło z hruzinskaha banka, dzie ŭ mianie byŭ rachunak. Ale hetym rachunkam ja ŭžo niekalki hadoŭ nie karystajusia, tamu ničoha nie rabiŭ.
A tak jość polski DNŽ da kanca 2026 hoda. Da jaho pryviazany rachunak u polskim banku. I kali dzieści treba pakazać dokument tożsamości, to karty pobyta dastatkova. Z krainy vyjazdžać ja nie mahu, bo čakaju rašeńnie ab mižnarodnaj abaronie, tamu i dla metaŭ padarožžaŭ pašpart u momancie mnie nie patrebny.
Rašeńnia ab mižnarodnaj abaronie čakaju ŭžo kala hoda, spadziajusia na ženieŭski pašpart. I na toje, što jaho daduć da zakančeńnia biahučaha DNŽ.
Ale spačatku pieryjad čakańnia rašeńnia pa abaronie padoŭžyli z 6 da 15 miesiacaŭ, a ciapier uvohule zamarozili terminy razhladu zajavak. Tak što krychu tryvožna.
Uvohule situacyja tak sabie. Razdražniaje pačućcio biaśsilla. Tamu što byŭ płan: atrymać abaronu da skančeńnia terminu dziejańnia pašparta (jon skončyŭsia praz paŭhoda paśla padačy). Ale chočacie raśśmiašyć polskuju biurakratyju? Raskažycie joj ab svaich płanach.
Jaki płan ciapier? Pakul maju zajaŭku buduć razhladać (pieršasnuju albo apielacyjnuju pry admovie), to dla mianie ničoha nie źmianiajecca. Prosta čakaješ u Polščy. Tabie vydajuć śpiecyjalnaje paśviedčańnie asoby i dostup da rynku pracy.
Kali ž admoviać u abaronie i ja vyrašu nie mučycca z sudami i apielacyjami, to možna padacca na novy VNŽ (naprykład, pa pracy) sa skončanym pašpartam. Zdajecca, takoje taksama mahčyma, ale treba ŭdakładniać.
«Kab źjeździć u Turcyju, daviałosia atrymlivać vizu»
Ja ŭ Polščy, pašpart skončyŭsia hod tamu, aformiŭ prajazny dakumient. Nie skazać, kab niešta źmianiłasia, akramia skaračeńnia kolkaści krain, kudy možna źjeździć bieź vizy. Tak, kab źjeździć u Turcyju, daviałosia atrymlivać vizu ŭ varšaŭskim konsulstvie (ankieta, fota, paćviardžeńni broni hatela, vypiska ź internet-bankinhu + apłata i try tydni čakańnia). Na miažy moj dakumient vyvučali krychu daŭžej čym zvyčajna, ale ŭsio okiej.
Nu i jašče jość nievialikaja niazručnaść: kali pry biurakratyčnych pracedurach patrebny pašpart, a ja zamiest jaho dastaju prajazny dakumient, va ŭsich na tvary ŭźnikaje ździŭleńnie i niedavier.
Zatrymki ŭźnikali, naprykład, kali ja rehistravaŭsia pa miescy žycharstva i kali rehistravaŭ mašynu. Adnaho VNŽ było niedastatkova. Abodva razy supracoŭnicy sychodzili kudy-niebudź z maim prajaznym dakumientam kansultavacca, ale ŭ vyniku ŭsio było okiej.
Što da polskaha hramadzianstva, to šlach da jaho nijak nie źmianiajecca z-za adsutnaści pašparta.
«Žyć možna, ale maralna vielmi ciažka»
Žyvu ŭ Polščy try hady, apošnija paŭhoda — biez pašparta, ale z VNŽ i prajaznym dakumientam.
U Polščy tak možna spakojna žyć. Pracadaŭcaŭ adsutnaść pašparta nijak nie chvaluje, ja spakojna mianiaŭ pracu — dastatkova VNŽ i dazvołu na pracu.
Paśpieŭ źjeździć u Hiermaniju i Niderłandy. Pierad palotam u Amsterdam supracoŭnica na čekinie pasprabavała prabić moj prajazny dakumient praz skanier dla pašpartoŭ, ale jon nie prabiŭsia (bo tam čypa niama). Jana spytała starejšaha, ci možna mnie jechać, toj skazaŭ: nijakich prablem, pryjemnaha palotu.
U banku adzin raz daŭ prajazny dakumient, ale jaho pakrucili ŭ rukach, nie zrazumieli, što heta takoje, i ŭziali DNŽ.
U pačatku hetaha hoda ja atrymaŭ status dadatkovaj abarony. Spadziajusia na atrymańnie PMŽ, praŭda niechutka. Niekalki miesiacaŭ ja byŭ biez pracy i nie płaciŭ padatki, z-za hetaha adterminavałasia atrymańnie karty rezidenta ES. Ale dapabarona adkryła mahčymaść žyć u krainie i praź piać hadoŭ atrymać PMŽ pa abaronie.
U hetym hodzie ja ŭ ahulnaj kolkaści nie pracavaŭ čatyry miesiacy. U pieršy raz prosta skončyłasia praca na našaj «halery». Potym uładkavaŭsia ŭ kazino i nie daciahnuŭ pa chardskiłam. Potym skončylisia hrošy ŭ startapie. Zaraz pracaŭładkavaŭsia znoŭ, i ŭsio stabilna.
Ale maralna vielmi ciažka. Ja pa-inšamu zirnuŭ na žyćcio. Viarnucca ŭ Biełaruś ja nie mahu. Žyć z dumkami ab tym, što, kali zastaniešsia ŭ Polščy biez pracy, to pajedzieš u turmu, ciažka. Asabista mianie heta matyvavała šmat vučycca, kab być zapatrabavanym na rynku. Heta mianie i vyratavała, tak jak dazvoliła znachodzić pracu na składanym rynku. Cisnuli taksama dumki ab tym, što VNŽ pa pracy mohuć vydać tolki na paŭhoda, a prajazny dakumient dajuć tolki na hod i jaho dačakacca, i što rabić, kali pa terminach nie paśpieju. Paśla atrymańnia dapabarony stała lahčej.
«U banku pryjšłosia dakazvać, što ja nie viarblud»
Niekalki hadoŭ tamu skončyŭsia biełaruski pašpart, ale na toj momant ja ŭžo atrymała status biežanca, i mnie aformili tak zvany ženieŭski pašpart — prajazny dakumient, vydadzieny ŭ adpaviednaści z Ženieŭskaj kanviencyjaj 1951 hoda.
Adroźnieńnie ad prajaznoha dakumienta tolki ŭ tym, što ženieŭski pašpart vydajecca na dva hady, a standartny dokument podróży — na adzin hod. Heta vielmi mała, tamu takija mihranty — zakładniki žondaŭ. Praces padaŭžeńnia zajmaje prykładna dva miesiacy, ale heta ličycca maksimalna chutka. U niekatorych vajavodstvach čakańnie moža raściahvacca da 6+ miesiacaŭ.
Mnohija aficyjnyja ŭstanovy, asabliva banki, nie ličać hety prajazny dakumient paŭnavartasnym paśviedčańniem asoby.
Naprykład, bank Santander doŭhi čas nie prymaŭ dokument podróży i aŭtamatyčna błakavaŭ rachunki, kali ŭ klijenta nie było dziejučaha VNŽ/pašparta. U mianie adbyłasia mienavita takaja situacyja: ja pryjšła dokument podróży, ale tak jak maja karta pobyta ŭžo skončyłasia i znachodziłasia ŭ pracesie zamieny, bank dasłaŭ paviedamleńnie ab mahčymaj błakiroŭcy. Pryjšłosia dakazvać, što ja nie viarblud, ale ŭ banku ŭparta nie razumieli, čamu ja nie mahu pamianiać pašpart u pasolstvie abo źjeździć u Biełaruś. Tolki niadaŭna Santander źmianiŭ svaje ŭnutranyja praviły i pačaŭ pryznavać dokument podróży, ale, nakolki mnie viadoma, inšyja banki pa-raniejšamu jaho nie prymajuć.
Akramia taho, dokument podróży (da niadaŭniaha času) nie padychodziŭ dla afarmleńnia kredytu abo ipateki. Vierahodniej za ŭsio, ź im niemahčyma taksama aficyjna zarehistravać šlub, tamu što dla hetaha patrebny dziejučy pašpart hramadzianina, jakoha ŭ mianie ciapier niama.
Padarožžy taksama stanoviacca surjoznym vyprabavańniem. Farmalna možna vyjazdžać za miežy ES, ale na praktycy heta źviazana z mnostvam ryzyk. Časta patrabujucca vizy, a atrymańnie vizy z takim dakumientam — asobnaja ciažkaść. Da ŭsiaho hetaha dadajecca toje, što niekatoryja avijakampanii prosta nie razumiejuć, što heta za dakumient, i mohuć admović u pasadcy. Asabliva kali havorka idzie ab krainach, jakija nie ŭvachodziać u ES: Turcyja, Jehipiet, ekzatyčnyja napramki. Tamu navat kali jość viza, usio roŭna zastajecca ryzyka, što na polskim baku ŭ samalot mohuć nie puścić, tak jak pierastrachoŭvajucca «na ŭsialaki vypadak».
Składanaści ŭźnikajuć i ŭ paŭsiadzionnych situacyjach. Naprykład, kali mnie pryjdziecca mianiać zdymnuju kvateru, zusim niezrazumieła, jak heta budzie vyhladać: mnohija ŭłaśniki žylla nie pryznajuć taki dakumient i staviacca da jaho ź niedavieram. Toje ž tyčycca i polskich pracadaŭcaŭ, jakija prosta nie razumiejuć, što heta za pašpart i na jakich padstavach jon vydadzieny, z-za hetaha mohuć być lišnija pytańni i pieraškody pry pracaŭładkavańni.
Kažuć, što na zakanadaŭčym uzroŭni abmiarkoŭvajecca ideja pryznać dakumient dokument podróży aficyjnym dakumientam, jaki śviedčyć asobu, ale pakul heta zastajecca tolki abmierkavańniami.
Adzinaje, što ciešyć — što dla biełarusaŭ hety dakumient pakul vydajuć biaspłatna.
Kamientary