U Vialikabrytanii ŭpieršyniu za 350 hadoŭ na pasadu karaleŭskaha astranoma pryznačana žančyna
Prafiesar Mišel Dohierci nie vyvučała pryrodaznaŭčyja navuki ŭ siaredniaj škole, ale adnojčy, skarystaŭšysia teleskopam svajho baćki, jana zacikaviłasia kosmasam i vyrašyła daviedacca pra jaho bolš, piša Bi-bi-si.
Ciapier jana stała pieršaj žančynaj, pryznačanaj karaleŭskim astranomam Vialikabrytanii za ŭsiu 350-hadovuju historyju hetaj pasady i ŭvachodzić u kamandu, jakaja adpraŭlaje zondy da ledzianych spadarožnikaŭ Jupitera.
U intervju Bi-bi-si jana vykazała nadzieju, što jaje pryznačeńnie ŭ sieradu aficyjnym daradcam karala Karła III pa pytańniach astranomii natchnić žančyn i dziaŭčynak zajmacca navukaj, i dadała, što taksama choča vykarystać svaju novuju pasadu, kab «adkryć vočy ludziam» na cudy kosmasu.
«Ja chaču ŭzajemadziejničać z hramadskaściu, zacikavić ludziej tym, čym my zajmajemsia jak astranomy, ale taksama i patłumačyć, nakolki važnaja naša rabota dla ekanomiki Vialikabrytanii», — skazała prafiesar Dohierci.
Prafiesar Dohierci ŭdzielničaje ŭ adnoj z samych zachaplalnych kaśmičnych misij na siońniašni dzień: Jeŭrapiejskaje kaśmičnaje ahienctva adpraŭlaje zond da ledzianych spadarožnikaŭ Jupitera z metaj acanić ich prydatnaść da padtrymańnia žyćcia.
«Było b dziŭna, kali b u našaj Soniečnaj sistemie nie było žyćcia», — skazała jana sa śmiecham, prajaviŭšy svoj niaźmienny entuzijazm.
U 10 hadoŭ jana ŭbačyła Jupiter u teleskop, jaki jana zrabiła razam ź siastroj i baćkam. «Tady ja ŭpieršyniu ŭbačyła Jupiter i čatyry jaho vialikija spadarožniki i navat nie dumała, što kali-niebudź adpraŭlu tudy prybory na kaśmičnym karabli, — skazała jana. — Mnie davodzicca ščypać siabie, kab pavieryć, što heta nie son, i što ja ciapier karaleŭski astranom!»
Pryznačeńnie prafiesara Dohierci cikavaje jašče i tamu, što jana nie vyvučała pryrodaznaŭčyja navuki ŭ siaredniaj škole ŭ Paŭdniovaj Afrycy, dzie vyrasła.
«U mianie byŭ vybar pamiž škołami. U adnoj vykładali pryrodaznaŭčyja navuki, ale tudy nie pajšli maje siabry, — skazała jana. — U 13 hadoŭ ja, viadoma, vyrašyła, što chaču vučycca ź siabrami».
Ale ŭ Dohierci dobra atrymlivałasia matematyka, tamu jaje pryniali na fakultet pryrodaznaŭčych navuk va ŭniviersitecie.
«Pieršyja paru hadoŭ było ciažka. Jak novuju movu vyvučać», — skazała jana.
Ale chutka jana nahnała ŭpuščanaje i pryjechała ŭ Vialikabrytaniju, dzie stała adnoj ź viadučych vučonych-astranomaŭ.
«Ja zhadžałasia na toje, čaho nie ŭmieła, i vučyłasia pa chodu spravy», — raspaviała jana.
Pasada karaleŭskaha astranoma ŭźnikła z utvareńniem Karaleŭskaj absiervatoryi ŭ Hrynvičy ŭ 1675 hodzie. Pieršy karaleŭski astranom — Džon Fłamstyd z Derbi. U toj čas jaho rabota zaklučałasia ŭ tym, kab raić karalu, jak vykarystoŭvać zorki dla palapšeńnia navihacyi ŭ mory.
Staršy kuratar absiervatoryi doktarka Łuiza Devoj tłumačyć, što z hadami hetaja pasada evalucyjanavała i stała adnoj z najvažniejšych u navukovym žyćci krainy.
«Da 1800-ch hadoŭ karaleŭski astranom staŭ pryciahvacca jak uradavy daradca, kab davać rekamiendacyi pa čyhunačnych šlachach, mastach, telehrafii i mnohich inšych pytańniach, što vychodziać za miežy astranomii, — kaža jana. — Kali pieranieścisia ŭ XX stahodździe, havorka ŭžo idzie pra raźvićcio mižnarodnaha supracoŭnictva, tamu brytanskija astranomy pracujuć na teleskopach u Čyli, na Kanarskich astravach i navat na kaśmičnym teleskopie Džejmsa Ueba».
Za try z pałovaj stahodździ pasadu hałoŭnaha astranoma ŭsioj Vialikabrytanii zajmali 15 mužčyn. Ale ŭ Karaleŭskaj absiervatoryi ŭ Edynburhu z 2021 hoda anałahičnuju pasadu karaleŭskaha astranoma Šatłandyi zajmaje prafiesarka Ketryn Chejman.
Jana acaniła pryznačeńnie prafiesarki Dohierci: «Ja vielmi rada, što ciapier dva karaleŭskija astranomy ŭ Vialikabrytanii — žančyny, što adlustroŭvaje toj fakt, što navuka — heta dla ŭsich».
Ciapier čytajuć
Palitviazień raskazaŭ, jak zvyčajnyja kryminalniki abjavili haładoŭku, kab palepšyć umovy ŭtrymańnia palityčnych3
Kamientary
Tak, a chłopčyki niachaj dzietak ražajuć.