Pradavačka prarabiła paŭstahodździa ŭ adnoj kramie: «Livierka i kryvianka razychodziacca najlepš»
Jadvizie Tadevušaŭnie — 63 hady. 45 ź ich žančyna adpracavała pradaŭcom u adnoj i toj ža kramie ŭ Vilejcy «na miasie». Jana i sama ździŭlajecca kolkaści hadoŭ, praviedzienych za pryłaŭkam. Pra svaju historyju jana raspaviała kraj.by.
«Ad niama čaho rabić padałasia ŭ handal»
— Nikoli i nie dumała, što stanu pradaŭcom, dy jašče i «ŭ kaŭbasach», jakija nie jem, — kaža minijaciurnaja žančyna ŭ sinie-biełaj piłotcy i bojka zakidvaje kalco «Krakaŭskaj» kaŭbasy ŭ chaładzilnik.
Bijahrafija ŭ Jadvihi Tadevušaŭny ziamnaja: advučyłasia ŭ vaśmihodcy, potym skončyła viačerniuju škołu i ŭ 18 hadoŭ padałasia na zavod «Zienit» — źbirała minijaciurnyja fotaaparaty «Eciud». Tady ž vyjšła zamuž za budaŭnika. Vyhadavała dvaich dziaciej, apošnija hady pracuje na piensii — «bo prosiać papracavać». Jadviha Tadevušaŭna ŭ svajoj kramie «ŭ canie», a pa vychadnych haspadaryć na leciščy pad Vilejkaj.
— Zarobak na zavodzie byŭ mizerny — uspaminaje naša hierainia pačatak karjery pradaŭca. — Pry zvalnieńni dali vosiem rubloŭ — žyvi, jak chočaš. Kudy iści dalej? Paštaljonam? Ad niama čaho rabić padałasia ŭ handal. Mahazin №10 tady raźmiaščaŭsia ŭ padvalčyku na 17 Vieraśnia. Zahadčyca była Tamara Siŭčyk. Pryjšli dźvie niavopytnyja vučanicy. Try miesiacy za nami nazirali, vučyli pradavać. U vyniku zahadčyca pakinuła mianie. Dzieści praz hod u Vilejcy pabudavali ciapierašni «Dziciačy śviet» z praduktovym na pieršym paviersie. Pierajšli tudy. Užo 45 hadoŭ ja ŭ hetaj kramie.
Niadaŭna za paŭviekavuju pracu da prafśviata žančynie dali hramatu i premiju, jakuju «jašče nie patraciła».
Jadviha Tadevušaŭna ź liku tych, chto zaśpieŭ deficyt i pierabudovu, uspaminaje, što ŭ kramie ŭ savieckija hady byli vitryny «ad ścienki da ścienki».
— Ciapier kaŭbas — zavalisia, nazvaŭ i hatunkaŭ jakich chočaš. A tady što? «Doktarskaja» i «Amatarskaja». Varjackija čerhi stajali. U adny ruki — kiłahram kaŭbasy i adna kuryca. I adstajać za imi treba było nie adnu hadzinu — usim nie chapała, — uspaminaje žančyna.
«Navat pierakusvaju stojačy»
«Budni» Jadvihi Tadevušaŭny pačynajucca a 7 ranicy i skančajucca a 10-j viečara. Źmieny pa dva dni, potym dva vychodnyja. Za paŭstahodździa Jadviha Tadevušaŭna nastolki «nabiła» voka, što adreža 400 hramaŭ kaŭbasy, i vahi nie treba. Nazvy «začytaje», jak uryvak z «Aniehina» — choć siarod nočy padymi.
— Tak 45 hadoŭ u adnym adździele: kaŭbasa i ryba, — zdajecca, Jadviha Tadevušaŭna i sama dzivicca svajmu stažu. — Niejak byli pytańni pa zdaroŭi. Sieła ja paśla hetaha na kasu. Miesiac pasiadzieła — i ŭsio na hetym. Nu, nie mahu ja siadzieć. Stolki hadoŭ na nahach: to kaŭbasu padnieści, to miasa nasiekčy, navat pierakusvaju stojačy. Pryvykła, — uśmichajecca Jadviha Tadevušaŭna i dadaje, što sama da kaŭbas abyjakavaja.
— Nie viedaju, čamu. Ja sała salonaje lublu. A, kali b kaŭbasy jeła, dyk jakaja b ja była? A ludzi jaduć usiakuju kaŭbasu: i za 30 rubloŭ, i za 10, a lepš za ŭsich raźmiatajuć kryvianku i livierku — — udakładniaje naša hierainia.
Ab pakupnikach kaža tak: ludzi roznyja, dobrym dla ŭsich nie budzieš.
— Dla ŭsich starajusia. Vaźmu pałku kaŭbasy, śpiecyjalna razrežu, kab pakupniki bačyli, što ŭnutry. Inšy raz prosta raju, što brać, što smačniej, a što biudžetniej, — udakładniaje pradaviec.
Havoryć, ź ludźmi treba pastajanna razmaŭlać navat za pryłaŭkam. 45-hadovaj stabilnaści Jadvihi Tadevušaŭny ździvilisia nie tolki my.
— Dy ŭsio znajomyja ździŭlajucca, kažuć: «Kidaj užo, Jadzia, chopić». Maładyja prychodziać pracavać, raskazvaju im, što amal paŭstahodździa za pryłaŭkam. A jany: «Oho, ludzi stolki nie žyvuć». U 58 hadoŭ vyrašyła zvolnicca. Pajšła da načalstva zajavu pisać. Idu praz płošču, i ślozy z vačej. Spyniłasia, raspłakałasia. Nie zmahła. Zastałasia, — kaža naprykancy Jadviha Tadevušaŭna.
Kamientary
bo my, nie dalej, jak pazaŭčora nabyli cudoŭny saltyson u firmovaj miasnoj kramie, jakaja choć i znachodzicca prama na vašym da maci šlachu, ale jaje ŭsio ž nie tak prosta znajści... partyzanskaja respublika