Hieorhij Roj: Reč Paspalituju razburyŭ katalicki fanatyzm i polski šavinizm, a Kaniski byŭ prosta abaroncam svajoj viery
Nie mahu nie vykazacca adnosna niadaŭniaj publikacyi u «Našaj Nivie», jakaja tyčycca asoby śviaciciela Hieorhija Kaniskaha. Nie mahu pahadzicca z praduziataj i anhažavanaj pazicyjaj aŭtara artykuła, jaki nazyvaje śviaciciela «ahientam upłyvu», «šerym kardynałam» i h.d. My možam davać roznyja histaryčnyja i palityčnyja adznaki tamu ci inšamu dziejaču ci navat samim histaryčnym faktam. Ale kali my žadajem być abjektyŭnymi, to abaviazany razhladać tuju ci inšuju asobu, fakt u peŭnym histaryčnym kantekście, jaki dazvalaje pa-sapraŭdnamu zrazumieć realnyja padziei i pamknieńni.
Dyk voś, śviaciciel Hieorhij Kaniski byŭ hramadzianinam svajoj dziaržavy — Rečy Paspalitaj. Ale hramadzianinam druhoha hatunku. Čamu? Tolki z-za taho, što trymaŭsia viery ajcoŭ, jakuju hańbili i hnali. Adzinaje što jon rabiŭ — abaraniaŭ svaju pravasłaŭnuju vieru. Jon staŭ zakładnikam tych palityčnych abstavin, jakija stvaryŭ nie jon.
Kolki razoŭ na siejmach pravasłaŭnyja deputaty padymali pytańnie pra roŭnapraŭnaść usich cerkvaŭ i narodaŭ u Rečy Paspalitaj?! I kolki razoŭ jak byccam by zdavałasia, što zhoda mažlivaja? Ale, čym skončvalisia hetyja prapanovy i prajekty? Novymi i novymi ŭciskami. Fanatyčna i šavinistyčna nastrojenyja koły nie mahli pahadzicca z tym, kab staražytnaja viera i «ruskaja» — čytaj, biełaruska-ukrainskaja kultura —nabyli roŭnyja pravy z kulturaj i relihijaj polskaj, ci navat unijackaj. Zamiest zhody, talerantnaści i miru pačynalisia ŭsio novaja i novyja chvali cisku na dysidentaŭ. A dysidenty trymalisia jak mahli, niehledziačy na padčas žudasnyja ździeki ad svajoj dziaržavy.
Mienavita niedalnavidnyja i fanatyčna nastrojenaja palityki Rečy Paspalitaj zrabili mahčymym vykarystoŭvać relihijnaje pytańnie dla palityčnyj metaŭ susiednich dziaržaŭ. Heta fakt. Viadoma, u historyi nie byvaje «kali b»… Ale ja ŭpeŭnieny, kali b palityka Rečy Paspalitaj była b talerantnaj da «ruskaha narodu» i jaho zakonnych pravoŭ na vieru i kulturu, to napeŭna historyja Rečy Paspalitaj była b zusim inšaj.
My, pravasłaŭnyja biełarusy, šanujem śviaciciela Hieorhija jak abaroncu našaj viery i Pravasłaŭnaj Carkvy.
Dziaržaŭnyja sacyjołahi: Biełarusy najpierš źviazvajuć svaju dziaržaŭnaść ź Vialikim Kniastvam Litoŭskim24
Kamientary