«Хочацца, каб мы жылі не з нуля». Уладальнік сядзібы Горватаў расказаў пра рэстаўрацыю, захаваныя каштоўнасці і «Белую пані Нароўлі»
Нараўлянскі палац Горватаў прыходзіў у заняпад на ўзбярэжжы Прыпяці, пакуль нарэшце не здабыў гаспадара. Калі сядзіба зможа адчыніць свае дзверы? Журналістка выдання Telegraf.news пагаварыла пра гэта з яе ўладальнікам, прадпрымальнікам Пятром Кузняцовым. Даведалася, як ідзе аднаўленне, чаму першыя 3,5 года пайшлі толькі на папяровую працу і чаму ратаваць такія месцы — гэта не рамантыка, а цяжкая, але важная праца.
Накрыты шэрай шапкай аблокаў, палац Горватаў, здаецца, і сам не верыць, што выцягнуў шчаслівы білет і атрымаў рэальны шанец вярнуць былую веліч. Яшчэ нядаўна старадаўняя сядзіба ў Нароўлі была занядбанай, уключанай у спісы беларускіх месцаў, якія варта паспець убачыць да іх знікнення. Узор позняга класіцызму сярэдзіны XIX стагоддзя, некалі велічная рэзідэнцыя знакамітага шляхецкага роду, больш за 30 гадоў ператвараўся ў руіны на беразе Прыпяці.
Адважных, гатовых укласціся ў аднаўленне сядзібы, не знаходзілася, але ў 2020 годзе ўсё змянілася. Тады беларускія СМІ абляцела навіна: у архітэктурнага помніка ў Нароўлі нарэшце з'явіліся гаспадары.
Трохі перадгісторыі
Ідэю ўдыхнуць жыццё ў некалі велічны палац даўно выношваў цёзка першых уладальнікаў сядзібы беларускі пісьменнік Андрэй Горват. Заснавальнік выдання «Моцныя навіны» Пятро Кузняцоў ведаў пра гэта і вырашыў дапамагчы з рэалізацыяй гэтай задумы. Да культурнай спадчыны Беларусі ён заўсёды быў неабыякавы, а з Андрэем Горватам знаходзіўся ў таварыскіх стасунках.
Вяртаючыся з падарожжа па краіне, прадпрымальнік якраз пачуў па радыё, што сядзібу апошні раз выставілі на аўкцыён.
«Андрэй Горват гарэў гэтай марай з 2006 года ды натхніў і мяне. Калі абмеркаваў гэтую магчымасць з ім, то ён выказаў упэўненасць, што зможа курыраваць працэс аднаўлення палаца», — расказаў Пятро Кузняцоў.
Па выніку закінуты помнік архітэктуры прадпрымальнік выкупіў за 53 357 рублёў.
Некалькі гадоў рухавіком адраджэння сядзібы быў Андрэй Горват, але ў 2023 годзе ён з'ехаў з Беларусі. Адказнасць за далейшы лёс архітэктурнай жамчужыны Палесся легла на плечы яго адзінага ўладальніка — Пятра Кузняцова.
«Першы прамінулы год быў вельмі цяжкім»
Разам з Пятром Кузняцовым журналісты ўваходзяць праз парадны ўваход «Горватса». Менавіта так ахрысцілі сядзібу Горватаў пасля яе куплі. І сапраўды, у тое, што такі дабіты будынак зможа акрыяць, верыш як у чараўніцтва.
Аднак уладальнік гістарычнага помніка падкрэслівае: раней стан сядзібы быў яшчэ больш вартым жалю. З-за гораў абломкаў і смецця, назапашанага за гады запусцення, у многія памяшканні будынка было проста немагчыма ўвайсці.
«Каб адчуць гэтую розніцу, вядома, варта было б пабываць тут на пачатковым этапе. Праца па расчыстцы праведзена каласальная», — падкрэсліў суразмоўца.
Падчас шпацыру па будынку ягоны гаспадар праводзіць кароткі экскурс у гісторыю сядзібы, але паміж іншым адзначае, што наўрад ці з'яўляецца найлепшым экскурсаводам. Памятаць усе нюансы, якія тычацца пытанняў, дзе і што раней знаходзілася ў рэзідэнцыі шляхціцаў Горватаў, няпроста, а ведаць усё напэўна проста немагчыма.
У розны час будынак зведаў пераробкі. У яго сценах туліліся то школа, то нямецкая вайсковая камендатура, то школа-інтэрнат.
Канчаткова жыццё пакінула сядзібу ў 1986 годзе, пасля выбуху на Чарнобыльскай АЭС. Тады многія жыхары Нароўлі, баючыся наступстваў аварыі, паспешліва з'ехалі з мястэчка, і з тых часоў палац старэў і разбураўся ў адзіноце.
Да ролі куратара ўсяго аднаўленчага працэсу сядзібы Пятро Кузняцоў не рыхтаваўся, але за апошні год з ёй ужо звыкся. Першапачаткова ён планаваў быць хутчэй інвестарам праекта, чым галоўным яго менеджарам.
«Спачатку было вельмі цяжка. Па сутнасці, гэта было проста пекла, таму што ў мяне ў самога штодзённая загрузка даволі вялікая, ёсць уласныя справы і праекты. А тут кожны дзень трэба было нешта ўзгадняць, ва ўсё ўнікаць, ва ўсім разбірацца. Нехаця давялося стаць спецыялістам у будаўніцтве», — расказаў суразмоўца.
Тым не менш, прадпрымальнік падкрэсліў, што адступаць не мае намеру і, нягледзячы на складанасці, яму ўдалося выбудаваць эфектыўную камандную працу.
«Атрымалася стварыць каманду, і яна вельмі добра са шматлікімі задачамі спраўляецца. Калі б я гэтага не зрабіў, калі б не сабраў гэтых людзей, я б не справіўся дакладна. Гэта проста факт. Але ўсе арганізацыйныя і лагістычныя пытанні па-ранейшаму вісяць на мне», — падзяліўся Пятро Кузняцоў.
«Першыя 3,5 гады пайшлі толькі на распрацоўку праекта»
Ідучы далей, журналісты зазіраюць у некаторыя з пакояў у спробах знайсці месца, дзе можна было б прысесці, але такога не знаходзіцца. Момант, калі ў сядзібу можна будзе прыехаць для таго, каб адпачыць, відавочна, надыдзе яшчэ няхутка, таму госці адпраўляюцца на дах. Менавіта там зараз кіпіць самая галоўная праца.
Па дарозе суразмоўца коратка расказвае пра тое, што было зроблена і чым занятая група, якая працуе над праектам адраджэння палаца цяпер.
Падлічыць колькасць усіх яе ўдзельнікаў, дарэчы, не так проста. Але можна назваць імёны з пастаяннага актыву каманды, які з найбольшай уцягнутасцю займаецца пытаннямі сядзібы. У іх ліку праекціроўшчык Сяргей Касабуцкі, кансультант па будаўніцтве Дзмітрый Арахоўскі, навуковы кіраўнік Аляксей Пузееў, медыя-менеджарка Яўгенія Крашчук, каардынатарка валанцёраў Аліна Цітавец, бухгалтарка і справавод Таццяна Шапавалава.
Нягледзячы на тое, што пакуль знешнія змены могуць здацца неістотнымі, прадпрымальнік падкрэслівае: шмат працы за мінулыя гады было ўкладзена ў вельмі важную, але для вока «нябачную» працу, у прыватнасці ў падрыхтоўку і ўзгадненне праекта рэстаўрацыі палаца.
На думку Пятра Кузняцова, праектаванне такіх аб'ектаў — гэта перашкода, з-за якой у 90% выпадкаў энтузіясты, якія ўзяліся за іх аднаўленне, апускаюць рукі.
«Можна купіць якую-небудзь маленькую каплічку і думаць, што там зусім няшмат работы. Але на практыцы ўсё аказваецца далёка не так. Калі гэта гісторыка-культурная каштоўнасць, то гэта праектаванне з аднаўленнем усіх тэхналогій, з узгадненнем нюансаў з Мінкультам і многае іншае», — растлумачыў уладальнік сядзібы.
Так, калі праект рэстаўрацыі палаца змясціўся на 45 старонках, то разнастайныя экспертызы, тлумачэнні, дазволы і ўзгадненні расцягнуліся больш чым на 200.
«Першыя 3,5 года пайшлі толькі на распрацоўку праекта, потым паўгода на ўзгадненне, і толькі апошнія год-паўтара мы займаемся непасрэдна будоўляй», — расказаў суразмоўца.
«Палац зможа стаяць яшчэ 200-300 гадоў»
З даху можна любавацца прыгажэзнай панарамай, якая адкрываецца з самай высокай кропкі «Горватса».
З перакананнем, што за захаванне такога месца варта змагацца, цяжка не пагадзіцца. Сядзіба размяшчаецца на вельмі маляўнічым узбярэжжы Прыпяці, якраз у месцы, дзе пралягае яе рэчышча. Справа раскінуўся зялёны парк, які таксама раней лічыўся часткай палацава-паркавага ансамбля, а каля падножжа самой сядзібы віднеюцца руіны некалі раскошнага фантана. Яго аднаўленне таксама прапісана ў дамове куплі-продажу.
Дарэчы, яна была заключаная на вельмі строгіх умовах для ўладальнікаў. Палац трэба прывесці ў парадак і здаць у эксплуатацыю праз 5 гадоў з моманту заключэння дамовы. Аднак Пятро Кузняцоў адзначае, што ў рэальнасці ўправіцца ў такі тэрмін «проста нерэальна».
«Мы робім максімум з таго, што можам рабіць на сённяшні дзень. Як мінімум, мы разлічваем выратаваць палац ад наступнага разбурэння. Умоўна кажучы, калі мы завершым дах і заб'ем вокны і дзверы, то палац зможа стаяць яшчэ 200-300 гадоў. Нічога з ім не стане», — растлумачыў Пятро Кузняцоў.
Ён адзначыў, што з моманту, як быў атрыманы дазвол на будаўніцтва, «не было ніводнага дня, калі будаўніцтва прастойвала».
«Работы ідуць пастаянна. Ёсць опцыя таго, што райвыканкам можа падоўжыць умовы дамовы. І мы працуем над гэтым пытаннем. На сённяшні дзень прагноз падаўжэння аптымістычны», — расказаў уладальнік сядзібы.
Першараднай задачай у аднаўленні палаца стала яго кансервацыя, і на гэтай ніве ёсць падстава для асобнага гонару і радасці. Пытанне з будаўніцтвам даху палаца практычна вырашана.
«Любы чалавек, які будаваў свой дом, ведае, што дах — гэта адно з самых ключавых і самых складаных звёнаў будаўніцтва. Але гэта этап, які мы ўжо прайшлі. Я ўпэўнены, што далей будзе лягчэй», — падзяліўся Пятро Кузняцоў.
Дах, дарэчы, пастараліся зрабіць падобным да таго, які быў у арыгінале. Прычым не толькі па выглядзе, але і па колеры. Абапіраліся на звесткі, якія захаваліся пра дах у дакументальных крыніцах. Пытанне ж пра тое, якое менавіта адценне чырвонага было папулярнае ў тую эпоху, даследавалі асобна.
«Ёсць рэчы, якія захаваліся з тых часоў. Іх проста трэба збіраць»
Дарэчы, пытанне адпаведнасці архітэктурнага помніка арыгіналу — адно з тых, якое, як правіла, вельмі хвалюе гісторыкаў і крытыкаў пасля заканчэння рэстаўрацыйных работ.
Пятро Кузняцоў адзначае, што захавалася даволі шмат дакументаў, фатаграфій і чарцяжоў, якія даюць уяўленне пра інтэр'еры і экстэр'еры палаца. Мэта адрадзіць яго ў максімальна набліжаным да арыгіналу выглядзе ёсць.
«Усё магчыма, але пытанне, вядома, у тым, наколькі і дзе гэта будзе мэтазгодна. Напрыклад, раней палац ацяпляўся печкамі і грубкамі. Але трэба разумець, што гэта было 200 гадоў таму. Калі б Горваты жылі тут у наш час, то яны б, напэўна, захацелі б батарэі, а не грубкі. Таму гэтыя моманты таксама было крытычна важна ўлічыць у праекце і ўзгадніць», — выказаўся прадпрымальнік.
Захаваныя фота і ўспаміны сучаснікаў сведчаць пра вялікую колькасць жывапісу і скульптур, якія знаходзіліся ў маёнтку ў часы Горватаў. Па словах Пятра Кузняцова, магчымасць вярнуць некаторыя з рэчаў і скульптур «дадому» маецца.
«Ёсць тое, што згублена канчаткова, ёсць тое, што можна ўзнавіць па фатаграфіях, а ёсць рэчы, якія захаваліся яшчэ з тых часоў. Іх проста трэба збіраць», — растлумачыў суразмоўца.
Так, напрыклад, галава аднаго са сфінксаў, які раней упрыгожваў атык з боку ракі, цяпер знаходзіцца ў Гомельскім краязнаўчым музеі. Фрагменты нейкіх скульптур з палаца захоўваюцца ў некаторых установах у Нароўлі, і, са слоў прадпрымальніка, хтосьці ўжо казаў, што «з задавальненнем іх аддасць», калі сядзіба будзе адноўленая.
«Элементы фантана, які цяпер стаіць у руінах, знаходзяцца тут жа — ляжаць проста на дне Прыпяці. Іх можна падняць. Рака цяпер пралягае на метраў 10 бліжэй, чым раней», — расказаў уладальнік сядзібы.
Для таго, каб вярнуць фантан на ранейшае месца, бераг трэба падсыпаць, і гэта асобнае пытанне, якое трэба абмяркоўваць з мясцовай адміністрацыяй, кажа суразмоўца.
«Ёсць версія, што ўсе каштоўнасці патанулі з параходам»
Падчас расчысткі сядзібы нічога са страчанай спадчыны знойдзена не было, але, як адзначае Пятро Кузняцоў, гэта і нядзіўна.
«Самая ўнікальная знаходка — гэта фрагменты арыгінальнай панскай пліткі XIX стагоддзя ў ванным пакоі ў падвале. У астатнім жа тут нічога не засталося і не магло застацца. Палац столькі перажыў пасля рэвалюцыі… Шмат разоў яго перабудоўвалі, а падчас вайны нават узрывалі», — расказаў уладальнік сядзібы.
Што ж тычыцца жывапісу і іншых прадметаў мастацтва, то надзеі адшукаць іх няма, паколькі прасачыць іх лёс практычна немагчыма, адзначае Пятро Кузняцоў.
«Бібліятэку пасля рэвалюцыі перавезлі ў Мінск, потым у Рэчыцу, і там пасля вайны яе сляды губляюцца. Карціны і многае іншае вывезлі гаспадары, калі з'язджалі ў эміграцыю. Пры гэтым ёсць версія, што ўсе каштоўнасці і ўвогуле патанулі з параходам. Магчыма, нешта ёсць дзесьці ў музеях, складана сказаць», — расказаў прадпрымальнік.
Рабіліся спробы і адшукаць нашчадкаў шляхецкага роду. Па словах Пятра Кузняцова, такія маюцца, але асаблівай цікавасці да лёсу радавога маёнтка ў іх няма.
«Адна жанчына, прамы нашчадак Горватаў з Нароўлі, жыве ў ЗША. Пісалі ёй, каб даведацца, наколькі яна можа калі не паўдзельнічаць у аднаўленні, то папрысутнічаць, але ніякай сувязі ўсталяваць не ўдалося. Хоць вядома, што яна раней прыязджала ў Беларусь і наведвала Нароўлю», — дадаў суразмоўца.
Але сядзіба Горватаў багатая і на нематэрыяльную спадчыну. Захавалася нямала ўспамінаў пра жыццё ў палацы і традыцыі знакамітай сям'і.
Ёсць у сядзібы і свае легенды. Так, напрыклад, мясцовыя жыхары расказвалі, што часам у тумане над Прыпяццю каля палаца заўважалі прывід дзяўчыны ў белым, якая, паводле падання, з'яўляецца кімсьці з роду Горватаў. Яе празвалі Белай паннай Нароўлі, і, па легендзе, яе з'яўленне прарочыць беды. З моманту куплі сядзібы зданяў ніхто не бачыў, але некаторыя валанцёры пагаворвалі, што чулі галасы ў падземных памяшканнях палаца, адзначыў Пятро Кузняцоў.
Як бы там ні было, рамантычная легенда надала месцу яшчэ большы флёр таямнічасці, а Белая панна Нароўлі нават з'явілася ў кліпе аднаго з музычных гуртоў.
«Наша каардынатарка па валанцёрскай працы вельмі вялікі рамантык, і яна тут якраз і выканала ролю Белай паны Нароўлі. З тых часоў яна і сваю старонку ў сацсетках так назвала, так што гэта наша такая рэінкарнацыя Белай панны. Але дзякуй Богу, пакуль што яе з'яўленне яшчэ ніводнай бяды не прынесла», — пажартаваў Пятро Кузняцоў.
«Гэта дакладна не будзе нейкі начны клуб з тусоўкамі»
Умовы дамовы куплі-продажу прадугледжваюць, што на базе сядзібы будуць адкрытыя рэстаран і гатэль. Аднак, па словах Пятра Кузняцова, выразнага ўяўлення пра фармат установы пакуль няма.
«Імкнучыся да максімальнай гістарычнай блізкасці, мы думаем, што зможам размясціць гатэльныя нумары ў памяшканнях, дзе былі спальні. Рэстаран жа, хутчэй за ўсё, будзе ў падвальных памяшканнях. Але які гэта будзе рэстаран? Вялікае пытанне», — падзяліўся думкамі прадпрымальнік.
На гэтым этапе Нароўлю наўрад ці можна назваць турыстычным і ажыўленым месцам, і для таго каб прыцягнуць плынь людзей, трэба распачаць асобныя крокі, адзначае суразмоўца.
«Трэба прадумаць нейкі маршрут і канцэпцыю рэстарана, каб установа сябе нейкім чынам апраўдвала ў будучыні. Каб гэта не былі выключна страты, а палац мог нешта зарабляць», — дадаў Пятро Кузняцоў.
Сярод ідэй, якія таксама магчыма рэалізаваць на базе сядзібы, разглядаецца функцыя культурнай прасторы з выставачнай залай і, магчыма, бібліятэкай.
«Хацелася б, каб месца мела культурнае значэнне не толькі для народа, але і для рэгіёна ў цэлым. Гэта дакладна не будзе нейкі начны клуб з тусоўкамі», — растлумачыў прадпрымальнік.
«Далей усё будзе вельмі дорага»
Гаворачы пра тэрміны здачы аб'екта, Пятро Кузняцоў адзначае, што самы аптымістычны прагноз — 3 гады. Але гэта хутчэй «з разраду фантастыкі». Найбольш рэалістычны — 5-7 гадоў.
«Далей усё будзе вельмі дорага і вельмі цяжка з пункту гледжання аб'ёмаў працы і выдаткаў. Але будзе прасцей у плане тэхналагічнасці і бюракратыі», — выказаўся ўладальнік сядзібы.
Закранаючы тэму сродкаў для аднаўлення сядзібы, ён адзначае, што ў гэтым пытанні «не хочацца гаварыць ні пра складанасці, ні пра радасці». Паводле слоў Кузняцова, аб'ектыўна сказаць, у колькі ўсё выльецца, складана, таксама як і назваць суму, якая ўжо была выдаткаваная.
Так, многія пытанні ўдаецца закрыць дзякуючы намаганням валанцёрскай працы. Некаторыя дзякуючы ахвяраванням, у тым ліку і будаўнічымі матэрыяламі. Напрыклад, для рэстаўрацыі атыка сядзібы мноства будматэрыялаў даў гомельскі прадпрымальнік Вадзім Мартыненка.
«Ёсць віды работ, якія могуць выконваць толькі ліцэнзаваныя спецыялісты. Тут трэба наймаць спецыялістаў і плаціць грошы. Але ёсць работы, якія каштуюць грошай, але за якія можна не плаціць, калі грошай няма. Шмат працы робяць валанцёры. Але я б ніякім чынам не сказаў, што гэтая праца нічога не вартая», — выказаўся прадпрымальнік.
«Сур'ёзная хваля данатаў магла ўплываць непасрэдна на ход будаўніцтва»
Што ж тычыцца данатаў, то ў параўнанні з першым годам іх колькасць знізілася, адзначае суразмоўца.
«У першы момант пакупкі была сур'ёзная хваля данатаў, якая магла ўплываць непасрэдна на ход будаўніцтва. Цяпер ахвяраванняў істотна менш, але і яны бясконца і крытычна важныя, — выказаўся Пятро Кузняцоў і дадаў: — Трэба разумець, што ступень энтузіязму і натхнення на першым часе ва ўсіх былі вельмі высокімі. Але складана падтрымліваць іх на адным узроўні пастаянна».
У той жа час Пятро Кузняцоў заўважае, што агулам яму «грэх скардзіцца», бо там, дзе ў беларусаў не атрымліваецца дапамагчы рублём, яны заўсёды адгукаюцца дапамагчы рукамі.
«Водгук быў велізарны. І ён і цяпер ёсць. Заўсёды, калі мы кідаем кліч, што патрэбна дапамога валанцёраў ці яшчэ нешта, людзі адгукаюцца, прыязджаюць і дапамагаюць. Гэтая неабыякавасць вельмі радуе і натхняе. У палаца выдатная рэпутацыйная гісторыя ў інфармацыйнай прасторы», — падзяліўся суразмоўца.
«Як бы пафасна гэта ні гучала, я люблю сваю радзіму»
Нягледзячы на мноства складанасцяў, з якімі па выніку аказалася спалучана адраджэнне гістарычнай сядзібы, Пятро Кузняцоў адзначае, што думкі кінуць гэтую задуму ў яго ні на адным з этапаў не ўзнікала.
«Я не схільны лічыць сябе дурнем ні цяпер, ні 5 гадоў таму, і для мяне няма сцэнару, дзе можна было б перагледзець свае погляды і сказаць, што гэта ўсё было нейкае дзяцінства. Перш за ўсё, я паважаю сябе і адказваю за свае ўчынкі», — выказаўся ўладальнік сядзібы.
Ён адзначыў, што ў момант, калі вырашыў узяцца за гэтую справу, усведамляў, што ёсць рызыка таго, што нічога можа не атрымацца, што дамову не падоўжаць, а аб'ект адбяруць на этапе, калі ён яшчэ не гатовы.
«Я і цяпер гэта разумею. І можа здарыцца, што па тых ці іншых прычынах мы не скончым. Але я ўсё адно ўкладаюся ў гэта на 100%. Чаму? Таму што, як бы пафасна гэта ні гучала, я люблю сваю радзіму. Бачу і сябе, і сваіх дзяцей толькі тут і нікуды не збіраюся з'язджаць», — падзяліўся суразмоўца.
Кажучы пра будучыню, Пятро Кузняцоў дзеліцца марамі і адзначае, што быў бы рады, калі б усё склалася як задумана, і ўжо адрэстаўраваная сядзіба змагла б стаць месцам, дзе ягоная дачка зможа адзначыць сваё вяселле.
«Ды і, у прынцыпе, любая іншая беларуская дачка, — дадае ён. — Калі будзе рэстаран, гатэль, то гэта будзе выдатная магчымасць».
«Беларусь выклікае асацыяцыю з чалавекам, якога вельмі моцна пабілі»
На думку Пятра Кузняцова, колькасць старых архітэктурных каштоўнасцяў, якія вось-вось могуць знікнуць з аблічча Беларусі, вельмі вялікая, і гэтую спадчыну важна паспець захаваць.
«Мы не павінны страціць тое, што ў нас ёсць, што было пабудавана да нас. Мы ўжо страцілі вельмі шмат. Я езджу па Еўропе, гуляю па чужых палацах, гляджу чужыя паркі, і ў мяне ўвесь час узнікае пытанне: «У нас што, свайго няма, ці што?» — падзяліўся думкамі прадпрымальнік.
Ён адзначыў, што, падарожнічаючы па краіне, з болем глядзіць на велізарную колькасць руін, якія засталіся ад некалі вялікіх палацаў і храмаў. Паводле назіранняў суразмоўцы, на дзясятак адноўленых гісторыка-культурных каштоўнасцяў прыпадае тры дзясяткі страчаных назаўжды.
«У гэтым кантэксце Беларусь выклікае ў мяне асацыяцыю з чалавекам, якога ў нейкі момант вельмі моцна пабілі. І ўсе гэтыя месцы ў маім успрыманні як нейкія раны, як сінякі і ранкі, як язвы. Вельмі хочацца, каб Беларусь калісьці вылечылася. Каб наш дом адрамантаваўся, і мы жылі не з нуля, а ў тым ліку на тым, што нам пакінулі нашы продкі», — завяршыў сваю думку Пятро Кузняцоў.
«Чым больш будзе рэсурсаў, тым больш шанцаў скончыць яго як мае быць»
Гаворачы пра дапамогу для будаўніцтва палаца, уладальнік сядзібы адзначае, што заўсёды ёй рады ў любым выглядзе. На многіх этапах палацу дапамагалі валанцёры, і іх праца будзе неацэнная і надалей.
«Гэта ахоўная зона, і перад тым як лезці ў камунікацыі, абавязкова неабходна будзе праводзіць раскопкі, патрэбна будзе дапамога валанцёраў. Яны будуць патрэбныя і калі мы будзем рэстаўраваць сцены. Тэхналогія такая, што літаральна кожную пазбіваную, непрыдатную цаглінку трэба будзе даставаць рукамі, каб замяніць на новую. Гэта будзе вельмі манатонная праца і такога будзе шмат і на іншых этапах», — расказаў Пятро Кузняцоў.
Ён заклікаў сачыць за старонкай «Горвартса» panski_dom у Instagram. Калі ў палацы плануюцца нейкія работы, інфармацыю пра гэта з заклікам дапамагчы тым ці іншым чынам размяшчаюць менавіта там. Таксама падтрымаць ініцыятыву можна, зрабіўшы грашовае ахвяраванне.
«Дапамога вельмі важная. Аб'ект велізарны і вельмі складаны, і чым больш будзе крыніц рэсурсаў, тым больш у нас шанцаў скончыць яго хутчэй і як мае быць», — падкрэсліў Пятро Кузняцоў.
Цяпер чытаюць
Дзмітрыя Лукашэнкі не было з бацькам і братамі на адзначэнні 3 Ліпеня3
Каментары