«Skažy, što ty admoviłasia ad mianie». Palitemihranty raskazali, jak ich siemji žyvuć u Biełarusi pad ciskam siłavikoŭ
Baćki Dźmitryja kažuć milicyi, što nie padtrymlivajuć suviazi z synam. Žonka Ihara zapeŭnivaje siłavikoŭ, što muž daŭno žyvie ŭ Polščy ź inšaj žančynaj. Mama Maryi tak mocna hanarycca dačkoj, što nie moža «admovicca» ad jaje. A Volha maje znosiny z rodnymi tolki pra nadvorje i zdaroŭje. Biełarusy, jakija źjechali z krainy z-za palityčnaha pieraśledu, raskazali MOST, na jakija vydumki iduć, kab zaścierahčy rodnych, i što adčuvajuć, kali da tych usio ž taki prychodziać. Imiony surazmoŭcaŭ źmienieny.
«Baćki cicha nienavidziać sistemu»
Dźmitryj žartuje, što ŭ jaho standartny dla biełarusa nabor kryminalnych spraŭ: udzieł u niesankcyjanavanych mitynhach, abraza Łukašenki i milicyjanieraŭ.
Upieršyniu mužčynu zatrymali ŭ 2022 hodzie. Jon adbyŭ administracyjny aryšt, a potym daviedaŭsia, što suprać jaho raspačata i kryminalnaja sprava.
— Praz paru hadzin paśla vyzvaleńnia ja źjechaŭ ź Biełarusi. Razumieŭ, što ničoha dobraha nie čakaje, — raskazvaje jon.
Paźniej Dźmitryj daviedaŭsia, što znachodzicca ŭ vyšuku. Pra heta paviedamili svajaki, jakija zastalisia ŭ Biełarusi. Pavodle jaho słoŭ, nieŭzabavie paśla adjezdu pradstaŭniki siłavych struktur pryjšli pa adrasie jaho rehistracyi — da baćkoŭ i žonki. I z taho času prychodzili nieadnarazova.
— Baćki, kaniečnie, pieražyvali. Usio ž taki čałaviek, jaki za 40 hadoŭ ni razu nie mieŭ navat administratyŭki, raptam akazvajecca pad pahrozaj surjoznaj kryminalnaj spravy — heta, miakka kažučy, šok. Pieršy hod-dva jany vielmi niervova reahavali na kožny vizit. Bo mahli pryjści ŭ luby čas — rana ranicaj, pozna ŭviečary, stukać u dźviery doŭha i praciažna, jak jany [siłaviki] lubiać, kab psichałahična cisnuć. Ale ŭ asnoŭnym heta byli niejkija banalnyja apytańni: «Dzie jon? Kali bačylisia?» — na ŭsio adkazvali, što nie viedajuć. Paśla turmy, maŭlaŭ, nie bačylisia, suviazi nie padtrymlivajem.
Ciapier baćki ŭžo pryvykli da takich vizitaŭ. Jany adbyvajucca raz na kvartał — «spytajuć, adznačacca i sychodziać».
— Jany prosta kažuć: «Nie viedajem ničoha. Šukajcie sami — heta ž vaša praca».
Mama i tata nikoli nie paprakali syna.
— Jany mianie nie vinavaciać. Ja taksama nie adčuvaju viny za toje, što zastaŭsia narmalnym čałaviekam. Baćki razumiejuć, što vinavata sistema, i cicha jaje nienavidziać, — kaža jon.
Paźniej da Dźmitryja pierajechała žonka, i, pavodle jaho słoŭ, heta stała vialikim palahčeńniem.
— Kali jana była tam, ja pastajanna bajaŭsia. A ciapier, kali pobač, stała spakajniej. Bo ŭ Biełarusi možna zrabić što zaŭhodna — zakon dazvalaje brać ludziej u załožniki, — kaža jon.
Ale pry hetym biełarus pryznajecca, što baicca za rodnych, tamu starajecca nie vystupać publična, niahledziačy na žadańnie raskazać pra toje, što adbyvajecca.
— Ja viedaju, jak pracuje hetaja sistema. Razumieju, što luboje słova moža abiarnucca suprać maich blizkich, jakija zastalisia tam, — tłumačyć jon.
Baćki Dźmitryja čas ad času pryjazdžajuć da jaho ŭ Polšču.
— Pakul prablem ź pierasiačeńniem miažy nie było. U nas šmat svajakoŭ u Polščy, tamu jany kažuć, što jeduć da ich u hości, — i pytańniaŭ nie ŭźnikaje, — kaža mužčyna.
«Da mianie nie mohuć daciahnucca, tamu cisnuć na maich baćkoŭ»
U Biełarusi ŭ Volhi žyvuć baćki-piensijaniery. Žančyna źjechała z krainy jašče ŭ 2022 hodzie, bajučysia palityčnaha pieraśledu.
— Heta vielmi typovaja biełaruskaja situacyja: kali ty dziejničaješ ščyra i pa sumleńni, a ŭ vyniku možaš apynucca ŭ turmie, — apisvaje jana pryčyny pierajezdu. — Mnie pahražali, što zabiaruć dzicia ŭ prytułak. I ja padumała: ja mahu pieražyć pazbaŭleńnie voli, ale kali pacierpić majo dzicia ci rodnyja — heta budzie zanadta.
Paśla adjezdu Volha daviedałasia, što abvieščana ŭ vyšuk. Da jaje baćkoŭ pačali prychodzić pradstaŭniki siłavych struktur. Pieršyja vizity byli asabliva ciažkimi dla ich — nastolki, što baćki navat nie adrazu raskazali pra heta dačce, kab nie traŭmavać jaje.
— Jany razumieli, nakolki heta strašna, i nie viedali, ci varta mnie kazać. Paźniej pryznalisia — i ja vielmi razzłavałasia, što jany sprabavali heta ŭtaić. Z adnaho boku, razumieju ich: jany chacieli mianie abaranić. Ale ja chaču viedać usio, što adbyvajecca ź imi, pakul ja tut, — kaža žančyna.
Spačatku Volha z baćkami sprabavała vypracavać instrukcyju na vypadak paŭtornaha vizitu siłavikoŭ — maŭlaŭ, suviaź razarvali daŭno i nie viedajuć, dzie jana žyvie.
— Ale potym ja zrazumieła: dla ich takaja chłuśnia — jašče bolšyja pakuty, čym maŭčańnie, — raskazvaje Volha. — Ale ja pa-raniejšamu nie razumieju sensu hetych pravierak. Ja ž doma nie znachodžusia, ničoha novaha jany nie znojduć. Mahčyma, heta prosta sposab akazvać psichałahičny cisk na maju siamju. Jany razumiejuć, što da mianie nie mohuć daciahnucca, tamu cisnuć na maich svajakoŭ. I heta, treba pryznacca, pracuje. Ja pastajanna adčuvaju fonavuju vinu pierad baćkami za heta, — kaža surazmoŭca.
Ciapier lubyja kantakty i telefonnyja razmovy z baćkami stali aściarožnymi. Biełaruska nie raskazvaje rodnym pra svaju pracu, prajekty i płany.
— My havorym tolki pra nadvorje, zdaroŭje, pra toje, ci kupili novyja čaraviki, ci jeździli pa hryby. Heta ŭśviadomleny vybar — kab, kali raptam štości zdarycca, nikomu nie pryjšłosia ni chłusić, ni ŭtojvać, — kaža jana.
Volha pryznajecca: asabliva baluča ŭśviedamlać, što ŭ krainie ničoha nie źmianiłasia z savieckich časoŭ.
— Kali mnie było hadoŭ šeść ci siem, ja pačuła, jak mama pa telefonie skazała kamuści: «Heta nie telefonnaja razmova». Tady ja nie razumieła, čamu jana tak surjozna havoryć — bo my byli zvyčajnaj siamjoj, što takoha možna było abmiarkoŭvać pa telefonie, kab bajacca hetaha? A ciapier razumieju: prajšło tryccać hadoŭ, i ničoha nie źmianiłasia. My pa-raniejšamu možam havaryć adkryta tolki pra hryby i zdaroŭje, bajučysia prasłuchoŭvańnia i inšaha, — pryznajecca emihrantka.
«Znajšli vialikuju skrynku preziervatyvaŭ i pavodzili siabie jak dzikuny»
Maryja pakinuła Biełaruś u červieni 2022 hoda. Da hetaha jana pracavała na dziaržaŭnaj słužbie, ale paśla taho, jak adkryta padtrymała pratesty, apynułasia ŭ «čornych śpisach».
— Paśla hetaha ŭładkavacca na pracu stała niemahčyma — mianie prosta nidzie nie brali, — uspaminaje jana.
U studzieni 2025 hoda suprać Maryi raspačali kryminalnuju spravu — za ŭdzieł u maršy ŭ Varšavie, pryśviečanym vybaram u Biełarusi. U žančyny aryštavali majomaść, a da jaje rodnych pryjšli ź pieratrusam.
— Mnie pašancavała sa svajakami — jany va ŭsim mianie padtrymlivajuć. A paśla pieratrusaŭ śmiajucca z taho, jakija ž jany [siłaviki] nierazumnyja. Adnojčy ŭ majoj kvatery znajšli vialikuju skrynku preziervatyvaŭ — kaliści ja ŭdzielničała ŭ mierapryjemstvie pa prafiłaktycy VIČ. Dyk jany pavodzili siabie jak dzikuny: chichikali, pierašeptvalisia, byccam znajšli štości haniebnaje. Mama kaža, što adčuvaje nie stolki cisk, kolki ahidu — ad taho, što mienavita takija abmiežavanyja ŭ raźvićci ludzi siońnia adčuvajuć siabie karalami žyćcia.
Maryja prapanoŭvała mamie prykinucca, byccam jany nie majuć znosin, kab abaranić siamju ad mahčymych nastupstvaŭ.
— Ja adnojčy skazała mamie: «Kali što, skažy, što admoviłasia ad mianie, što suviazi sa mnoj nie maješ». A mama adkazała: «Jašče čaho! Nie dačakajucca. My ŭsie taboj hanarymsia», — raskazvaje žančyna.
«My adzin adnaho tolki vinšujem sa śviatami»
U Ihara ŭ Biełarusi zastalisia žonka i darosły syn, jaki zaraz adpracoŭvaje raźmierkavańnie ŭ adnoj z rehijanalnych balnic. Mužčyna ŭ vyšuku za abrazu pradstaŭnika ŭłady. Na praciahu troch hadoŭ da jaho pieryjadyčna prychodziać ź pieratrusami i cikaviacca, ci nie viarnuŭsia jon dadomu.
— Žonka skazała im, što ja daŭno žyvu ŭ Polščy ź inšaj žančynaj i kamunikujem my vielmi redka. U syna taksama sprabavali spytać, ci viedaje, jak sa mnoj źviazacca, ci jość u mianie siabry, dzie i kim ja pracuju. Ale syn adkazaŭ toje ž samaje: suviazi z baćkam niama nijakaj. Maŭlaŭ, my adzin adnaho vinšujem tolki sa śviatami — i na hetym usio, — raskazvaje Ihar.
Jon kaža, što, niahledziačy na imitacyju razryvu, u ich ź siamjoj zachavalisia ciopłyja, blizkija adnosiny. Vodpusk i śviaty starajucca pravodzić razam — siamja pieryjadyčna pryjazdžaje da mužčyny ŭ Polšču. Na vypadak pravierak na miažy ŭ ich zapłanavana historyja: jeździli na šopinh, a dzie znachodzicca baćka i muž, nie viedajuć.
U sacyjalnych sietkach jany adzin na adnaho nie padpisanyja, a ŭsie pierapiski ŭ siamiejnych čatach pierad miažoj vydalajucca.
Prablem na pracy ŭ syna-doktara ŭ cełym niama. Vierahodna, u balnicy razumiejuć, što zaraz nie čas zvalniać maładych śpiecyjalistaŭ — kadraŭ i tak nie chapaje, miarkuje Ihar.
— Časam mohuć vyklikać na «prafiłaktyčnuju hutarku», pravieryć padpiski i paprasić nikudy nie vysoŭvacca. A tak — jon tam na dobrym rachunku, niahledziačy na toje, što tata — złačyniec z punktu hledžańnia biełaruskaj ułady, — dadaje mužčyna.
Kamientary