Historyk Viačasłaŭ Nasievič ličyć, što śviežyja paleahienietyčnyja danyja zdymajuć hałoŭnyja sprečki vakoł pachodžańnia słavian. Jaho vysnovy staviać pad sumnieŭ zachodniuju kancepcyju i paćviardžajuć klučavuju rolu postzarubinieckich kultur.
Biełaruski historyk prakamientavaŭ vyniki maštabnaha daśledavańnia DNK rańnich słavian, praviedzienaha mižnarodnaj daśledčaj hrupy navukoŭcaŭ. Artykuł, apublikavany ŭ časopisie Nature, upieršyniu z vysokaj dakładnaściu pakazvaje na hieahrafičnuju kałysku słavianstva — rehijon, jaki siońnia achoplivaje poŭdzień Biełarusi i poŭnač Ukrainy.
Paleahienietyčnyja daśledavańni biełarusaŭ užo daŭno ŭvachodziać u koła navukovych intaresaŭ Nasieviča. Jon źjaŭlajecca aŭtaram dvuch hruntoŭnych artykułaŭ pa hetaj temie, jakija byli apublikavanyja ŭ apošnija hady: «Etničnaść našych prodkaŭ» (2023) i «Biełarusy ź pierśpiektyvy sučasnych hienietyčnych daśledavańniaŭ» (2024).
«Pamylalisia tyja, chto śćviardžaŭ, što raspaŭsiudžvańnie słavianskich moŭ u VI—VIII stahodździach našaj ery było vynikam pierachodu miascovaha nasielnictva na słavianskuju identyčnaść (Fłoryn Kurta i inšyja). Na žal dla ich, hienietyčnyja danyja adnaznačna śviedčać na karyść masavaj mihracyi z adnaho centra», — tłumačyć Nasievič.
Niahledziačy na toje, što daminujučy ŭ prodkaŭ słavian zvyčaj trupaspaleńnia pakinuŭ u paleahienietyčnych daśledavańniach vielizarny prahał, kab nadziejna łakalizavać centr masavaj mihracyi rańnich słavian, ale vialikija danyja pra słavianskija paleahienomy pieryjadu chryścijanizacyi ŭ paraŭnańni z danymi papiarednich epoch
dazvalajuć upeŭniena kazać, što najbolš vierahodny varyjant radzimy słavian — poŭdzień Biełarusi i poŭnač Ukrainy, heta značyć, na dumku Nasieviča, postzarubinieckija kultury.
Zarubinieckaja kultura isnavała na šyrokich terytoryjach lesu i lesastepu Padniaproŭja z kanca III st. da n.e. da siaredziny I st. n.e. Jana vyłučałasia trupaspaleńniem u hruntavych mohilnikach, charakternaj kieramikaj (časta z šurpataj, chrapavataj pavierchniaj), prostymi žyłymi pabudovami i aktyŭnymi suviaziami z antyčnymi haradami Paŭnočnaha Pryčarnamorja.
Kala siaredziny I st. n.e. jaje nośbity pieražyli mihracyi, što pryviało da ŭźniknieńnia novych hrup i stała asnovaj dla farmiravańnia kijeŭskaj i inšych rańniesłavianskich kultur. U navucy isnavali hipotezy pra jaje suviaź sa słavianami, hiermancami, bałtam abo navat bastarnami,
adnak siońnia bolšaść daśledčykaŭ pryznaje istotnuju rolu zarubinieckaj kultury ŭ etnahieniezie słavian.
«Tyja archieołahi, što daŭno heta śćviardžali, atrymali mocny arhumient na svaju karyść. A tyja, chto sprabavaŭ śćviardžać inšaje, uklučajučy viadomaha Valancina Siadova, taksama pamylalisia — ciapier heta možna kazać praktyčna napeŭna», — piša Nasievič.
Saviecki i rasijski archieołah Valancin Siadoŭ adstojvaŭ zachodniuju kancepcyju pachodžańnia słavian, viadomuju jak visła-oderskaja teoryja. Pavodle jaho, vytoki słavian treba šukać u areale pamiž Visłaj i Oderam, u miežach łužyckaj archieałahičnaj kultury (XII—IV stst. da n.e.), a nie ŭ dniaproŭskim rehijonie, jak mierkavali mnohija jaho apanienty. Siadoŭ ličyŭ, što mienavita z hetaj kultury praz upłyŭ pamorskich plamionaŭ sfarmavałasia kultura padkłošavych pachavańniaŭ (IV—I stst. da n.e.) na terytoryi sučasnaj Polščy, jakuju jon nazyvaŭ pieršaj sapraŭdy prasłavianskaj.
Dalejšaje raźvićcio adbyvałasia praz pševorskuju kulturu (I st. da n.e. — IV st. n.e.), dzie słavianski elemient asabliva mocna prajaŭlaŭsia na ŭschodzie, u Paviśleńni. Taki łancuh kultur, pavodle Siadova, naŭprost vioŭ da rańniesłavianskich archieałahičnych supolnaściaŭ i paćviardžaŭ zachodnija karani słavian. Paleahienietyčnyja daśledavańni abviarhajuć heta.
«Na novym, bolš šyrokim materyjale paćvierdziłasia, što hienietyčny profil pieršych słavian byŭ najbližejšym da paleahienomaŭ žaleznaha vieku Litvy (inšych pablizu prosta niama), ale adroźnivaŭsia značna bolšaj dolaj paŭdniovaha kampanienta (hapłahrupa I2a1).
Jaho krynica pakul nadziejna nie vyznačajecca, bo roznyja madeli dajuć padobnyja vyniki. Ale nabyty hety kampanient byŭ prykładna ŭ I tysiačahodździ da n.e.», — tłumačyć Nasievič.
Taja ž prablema z trupaspaleńniem stała pryčynaj, čamu praktyčna niama paleahienomaŭ łužyckaj i pamorskaj archieałahičnych kultur, tamu niekatoryja vysnovy i hučnyja ličby ŭ artykule nasamreč pakazvajuć nie poŭnuju karcinu.
«Vysnovy ab zamiaščeńni słavianami papiaredniaha nasielnictva Polščy prykładna na 93% tyčacca tolki kultur hiermanskaha koła (pieradusim hotaŭ), jakija praktykavali inhumacyi. Jakim byŭ hienietyčny profil tych, chto prynios zarubinieckuju kulturu na Paleśsie, my pa-raniejšamu nie viedajem».
Ciapier čytajuć
Były vykładčyk Iniaza pierajšoŭ na biełaruskuju ŭ emihracyi. Jon razvažaje pra los univiersiteta, biełarusaŭ za miažoj i adroźnieńnie nas ad palakaŭ3
Kamientary