Miljon imionaŭ aryštavanych. Źjaviłasia novaja baza źviestak ab represijach u Biełarusi
Prezientacyja prajekta adbudziecca 1 śniežnia va Urocłavie. Usiaho ŭ bazie, «źlitaj» z MUS, imiony miljona asudžanych z 1917-ha pa 1990-ja hady.
Kaardynatarka prajekta ad inicyjatyvy ByProsvet Janina (imia źmienienaje dziela biaśpieki. — RS) u razmovie sa Svabodaj raskazała, što baza asudžanych była «źlitaja» z MUS Biełarusi.
«Baza pačynajecca z 1917 hoda — hety pieryjad nazyvajuć «čyrvonym teroram». I źmiaščaje źviestki da 1990-ch: tam i 1930-ja hady, i paślavajennyja. I my — inicyjatyva ByProsvet razam z BelPol — apracoŭvajem hetuju bazu. Tam kala miljona zapisaŭ. Praŭda, u bazie nie tolki represavanyja, tam usie asudžanyja. Nam vielmi važna vyłučyć z hetaj bazy mienavita represavanych. Heta mohuć być prysudy z najvyšejšaj mieraj pakarańnia, vialikija terminy z nakiravańniem u papraŭča-pracoŭnyja łahiery.
My ciapier pracujem niepasredna nad pieršym etapam, tak zvanym «čyrvonym teroram» — z 1917-ha pa 1923 hod. Zrabili analiz hetych danych i padrychtavali hrafiki, pa jakich vielmi dobra vidać, u jakija hady byli ŭspyški hetych represij, kali było bolš rasstrełaŭ. I na padstavie hetaha analizu, hrafikaŭ daśledčyki buduć pracavać dalej», — raskazvaje Janina.
Usiaho padčas «čyrvonaha teroru» z 1917-ha pa 1923 hod, pavodle hetaj bazy, było asudžana 3306 čałaviek. U 1917 hodzie troje byli rasstralanyja, adzin čałaviek atrymaŭ 8 hadoŭ łahiera, usiaho ŭ łahiery było nakiravana 35 čałaviek. U 1989 hodzie 9 čałaviek z asudžanych u 1917 hodzie reabilitavali. Ale, mahčyma, heta niedakładnyja ličby, kaža Janina.
Zaraz pracujuć u asnoŭnym prahramisty, kab aŭtamatyzavać hety praces, tłumačyć pradstaŭnica inicyjatyvy ByProsvet.
«Bo manualna, uručnuju, heta vielmi ciažka zrabić. U bazie miljon zapisaŭ — možna patanuć u takim mory. Heta nie poŭnaja, padrabiaznaja infarmacyja, heta nie spravy z KDB, a prosta zapisy kštałtu: proźvišča, imia; kali represavany; nazva orhanu, jaki represavaŭ. U bazie nie tolki biełarusy, ale i rasiejcy, palaki. My chočam zdabyć infarmacyju pra ŭsich hetych ludziej», — kaža Janina.
U Biełarusi dahetul niama poŭnaj bazy represavanych
Da analizu i vyvučeńnia bazy dałučyŭsia daśledčyk stalinskich represij na Aršanščynie Ihar Stankievič. Jon kaža, što ŭ bazie źviestak niašmat: proźvišča, data naradžeńnia, miesca, dzie jany žyli. I jašče apisańnie kryminalnych artykułaŭ, pavodle jakich ludziej asudzili. Taksama paznačana, ci byŭ čałaviek reabilitavany.
«Tamu ŭsio adno treba leźci ŭ hetuju bazu ručkami i prahladać kožny zapis. Nie viedaju, ci mahčyma heta ałharytmizavać.
Nastupnym krokam, dumaju, hetyja bazy treba budzie supastavić z tymi, jakija ŭžo apublikavanyja. Ale treba razumieć, što nie ŭsie bazy poŭnyja. Nakolki ja viedaju, u «Kartatecy Stalina» ŭsiaho 60 tysiač imionaŭ. Heta tolki tracina ad taho, što jość u Nacyjanalnym archivie i čverć ad kolkaści, nazvanaj kaliści KDB — 235 tysiač spraŭ asudžanych pavodle kryminalnych artykułaŭ», — tłumačyć Ihar Stankievič.
Ale heta jašče nie ŭsio, udakładniaje daśledčyk, bo niama ŭ hetych bazach raskułačanych, sasłanych — jany nie traplali pad kryminalnyja artykuły, ich sudzili pavodle administracyjnych pracedur albo zapisvali tolki ŭ «ambarnych» knihach, kudy čałavieka sasłali.
Novyja imiony represavanych
Ihar Stankievič vykazaŭ spadzieŭ, što buduć adkrytyja novyja imiony. Daśledčyk zaŭvažyŭ, što vialikaja kolkaść prysudaŭ prypadaje na paślavajenny pieryjad. Bolšaść hetych ludziej nie byli reabilitavanyja, tamu ich niama ŭ inšych bazach.
«Jość spadzieŭ, što źjaviacca novyja imiony represavanych. Ja praviaraŭ niekalki imionaŭ — ich niama ŭ inšych adkrytych bazach. Jość šaniec, što tyja adkrytyja bazy, jakija ŭžo isnujuć, možna dapoŭnić.
Ahulnanacyjanalnaha śpisu, aproč taho, što ŭ Nacyjanalnym archivie («Baza nieabhruntavana represavanych žycharoŭ Biełarusi«, jakuju ŭ 2018 hodzie niezakonna schavali), niama. Mahčyma, najbolš poŭnyja śpisy jość u KDB», — miarkuje Ihar Stankievič.
Asnoŭnaja meta — zrabić hetu infarmacyju publičnaj, adkrytaj dla ŭsich, ličyć kaardynatarka prajektu ByProsvet Janina.
«My pracujem dziela taho, kab zrabić prajekt, sajt, padobny da rasiejskaha «Miemaryjała, dzie apublikujem śpisy i rasstralanych, i represavanych, zrobim niejkuju mapu, dzie ažyćciaŭlalisia hetyja rasstreły, represii.
U nas davoli maleńkaja kamanda. Budziem radyja, kali chtości zachoča dałučycca», — zaprašaje achvotnych dapamahčy kaardynatarka prajektu ByProsvet.
Janina kaža, što pa ŭsich pytańniach i prapanovach možna źviarnucca praz telehram-bot @by_prosvet_feedback_bot.
Kamientary
I, kak tolko łukašienku vyniesuut, srazu diełať publičnoj, kto sohłasien, to možno opubličivať i tiepieŕ