«Navat z turmy zmahła padtrymać pratesty». Chto takaja Narhiz Machamiedzi, jakuju siońnia ŭznaharodzili Nobieleŭskaj premijaj miru
Nobieleŭskaja premija miru 2023 hoda prysudžana iranskaj aktyvistcy Narhiz Machamadzi. Abviaščajučy imia łaŭreata, kiraŭnik narviežskaha kamiteta pačała svaju pramovu sa słohana, pad jakim tysiačy iranskich žančyn vyjšli na vulicy Irana paśla hibieli ad ruk palicyi noravaŭ maładoj dziaŭčyny Machsy Amini: «Žančyny. Žyćcio. Svaboda».
«Narhiz Machamadzi prysudžanaja da 31 hoda turemnaha źniavoleńnia i 154 udaraŭ puhaj, i znachodzicca ŭ turmie prosta ciapier, pakul ja pramaŭlaju hetyja słovy», — skazała Bieryt Rejs-Andersan, piša Bi-bi-si.
Narhiz Machamadzi ŭdastojena Nobieleŭskaj premii miru za «jaje baraćbu z hvałtam iranskaha režymu i za roŭnyja pravy i svabody dla ŭsich», — havorycca ŭ abhruntavańni narviežskaha kamiteta.
Narhiz Machamadzi płacić vysokuju canu za svaje pierakanańni, skazała Rejs-Andersan.
Narhiz pačała svaju pravaabarončuju dziejnaść jašče ŭ 1990-ja hady, studentkaj fakulteta fiziki. Pa zakančeńni ŭniviersiteta pracavała inžynieram, ale taksama pačała pisać aŭtarskija kałonki ŭ niekatoryja iranskija vydańni.
U 2003 hodzie jana pačała pracavać u Tehieranskim centry abarony pravoŭ čałavieka, zasnavanym inšaj iranskaj aktyvistkaj, łaŭreatkaj Nobieleŭskaj premii miru Šyryn Ebadzi.
U 2011 hodzie Narhiz Machamadzi była ŭpieršyniu aryštavanaja i prysudžanaja da turemnaha źniavoleńnia.
Praz dva hady jana vyjšła na volu i dałučyłasia da kampanii suprać śmiarotnaha pakarańnia ŭ Iranie.
Za hetuju dziejnaść jana znoŭ była aryštavanaja ŭ 2015 hodzie. Paśla viartańnia ŭ turmu Machamadzi pačała vystupać suprać katavańniaŭ i seksualnaha hvałtu, jaki prymianiajecca da palityčnych źniavolenych — žančyn u iranskich turmach.
Z turmy jana taksama zmahła padtrymać pratesty 2022 hoda i arhanizavała niekalki akcyj salidarnaści siarod źniavolenych, za što iranskija ŭłady zrabili jašče bolš strohimi ŭmovy jaje źniavoleńnia, skazała kiraŭnik narviežskaha kamiteta.
«Uručajučy joj sioleta Nobieleŭskuju premiju miru, Narviežski nobieleŭski kamitet choča ŭšanavać jaje advažnuju baraćbu za pravy čałavieka, svabodu i demakratyju ŭ Iranie. Sioletniaja premija taksama pryśviečanaja sotniam tysiač čałaviek, jakija letaś vystupili suprać teakratyi i ŭłaścivych hetamu režymu dekryminacyi i hvałtu ŭ dačynieńni da žančyn», — skazała Rejs-Andersen.
Iranskija žančyny
Napiaredadni ŭznaharodžańnia mnohija schilalisia da taho, što chvala pratestaŭ za pravy žančyn, zapuščanaja irankami, stała najbolš jarkaj padziejaj minułaha hoda ŭ halinie pravaabarony.
«Vielizarnaja častka nasielnictva ŭ śviecie pazbaŭlenaja pravoŭ, jakija źjaŭlajucca asnovaj dla miru i svabody. Iranskija žančyny pakazali, što jany hatovyja zmahacca za svaje pravy, navat prytym, što košt vysoki», — zajaviŭ redaktar narviežskaha tabłoida VG Ołaf Adehard.
Mnohija ekśpierty kazali, što varta adznačyć baraćbu iranskich žančyn i ŭručyć premiju mienavita Narhiz Machamadzi, jakaja zajmajecca pravaabarončaj dziejnaściu ŭžo šmat hadoŭ.
Taksama bukmiekiery nazyvali imiony irana-amierykanskaj žurnalistki Masich Aliniedžad, jakaja zasnavała ruch «Maja tajemnaja svaboda», što zaklikaje iranskich žančyn piarečyć abaviazkovamu našeńniu chidžabaŭ, i aktyvistki z Afhanistana Machbudy Sieraž, jakaja vystupaje za pravy žančyn u krainie, dzie da ŭłady znoŭ pryjšli taliby.
Sioleta roskid pretendentaŭ byŭ asabliva vialiki — 351 naminant, siarod jakich fizičnyja asoby i arhanizacyi.
U Osła nazvali nobieleŭskaha łaŭreata premii miru
Čym vybitny Jun Fose, novy nobieleŭski łaŭreat pa litaratury? «Ën piša na novanarviežskaj», raskazvaje jaho pierakładčyk na biełaruskuju movu
Nazvanyja nobieleŭskija łaŭreaty pa chimii. Siarod ich — vychadziec z SSSR
Nobieleŭskaja łaŭreatka, ubačyŭšy telefanavańnie ź nieznajomaha zamiežnaha numara, nie stała pierapyniać lekcyju i zdymać słuchaŭku
Kamientary