«Мой першы сімптом — цяжка пачысціць зубы». Шчыры маналог 29-гадовай беларускі пра дэпрэсію
Беларуска Алеся Мерынава ўжо не першы год змагаецца з дэпрэсіяй, прайшла шмат дактароў і трапляла ў шпіталі. «Наша Ніва» запісала маналог дзяўчыны — так выглядае знутры жыццё з ментальнай хваробай.
«Мала з кім кантактавала, нікуды не хадзіла, вельмі часта спала»
Усё пачалося каля дзесяці гадоў таму. Тады з’явіліся ўсе мае сімптомы — апатыя, адсутнасць энергіі і бачання будучыні, заніжаная самаацэнка, немагчымасць выбраць нават простыя рэчы — напрыклад, малако ў краме. Былі і суіцыдальныя думкі.
У мяне было цяжкае дзяцінства: мае бацькі былі алкаголікамі, а бацька і да гэтага часу п’е. Такая дэструктыўная атмасфера ў сям’і моцна паўплывала на маё псіхалагічнае здароўе.
Ёсць такая тэорыя, што дэпрэсія часта праяўляецца, калі чалавек адчувае сябе больш-менш стабільна. Калі арганізм у стрэсе, ён не праяўляе гэтыя сімптомы, знаходзіцца ў стане самазахавання.
Так было і ў мяне — чым стабільнейшым рабілася маё жыццё, тым большыя былі праявы дэпрэсіі. Тады я пачала глядзець розныя відэа, чытаць артыкулы пра псіхалогію.
Шмат хто кажа — не прыдумляйце сабе дыягназы, вы ж не дактары. Я праходзіла бясплатныя тэсты ў інтэрнэце і ў выніку зразумела, што ў мяне дэпрэсія. Блізкія мне казалі: «Якая дэпрэсія? Усміхніся, адпачні і ўсё будзе добра».
Як патлумачыць, што гэта за хвароба? Чалавек, які мае дэпрэсію, не бачыць будучыні перад сабой, замест гэтага для яго быццам існуе чорны экран. І пры гэтым энергіі так мала, што яе не хапае нават на простыя рэчы.
Таксама ў такіх людзей часта з’яўляюцца суіцыдальныя думкі. Калі я размаўляла са сваімі знаёмымі, якія не маюць дэпрэсіі, для мяне было адкрыццём, што яны не маюць такіх думак, не хочуць сябе забіць.
Шмат хто мяне асуджаў за такія словы, але ў дэпрэсіі ёсць свая спакуса. Я не нясу адказнасці за сваю хваробу, але было адчуванне, што я магу сабе дазволіць паглыбіцца ў яе. Я не дапамагала сабе, таму што і не ведала, як гэта рабіць, і ў мяне не было дастатковай устойлівасці, каб сабе дапамагчы.
Было вельмі цяжка. Я адчувала шмат незадаволенасці, са мной было складана камунікаваць, я мала з кім кантактавала і нікуды не хадзіла. Вельмі часта спала, у мяне была дужа нізкая самаацэнка. Але я думала, што гэта нармальна і я так буду жыць усё сваё жыццё.
У мяне не толькі дэпрэсія, маю біпалярны разлад, таму мая дэпрэсія — хранічная, трымаецца шмат гадоў. Але толькі з псіхатэрапіяй я пачала разумець, што з гэтым ненармальна жыць і трэба нешта рабіць.
«Прыбіральшчыца ў шпіталі мне даказвала, што ў мяне няма дэпрэсіі»
У чэрвені 2022-га я пайшла да псіхолага. У 2020-м у мяне памерла маці, яна здзейсніла самагубства. Таксама ў 2022-м пачалася паўнамаштабная вайна ва Украіне, а праз месяц памерла мая бабуля. У дадатак я звольнілася з працы, усё гэта было неяк цяжка.
Схадзіла да дзвюх спецыялістак, яны мне сказалі, што ў мяне дэпрэсія, адна з іх загадала пайсці да псіхіятра. Псіхіятр сказаў, што я сапраўды маю дэпрэсію, і тады, восенню 2022-га, я пачала прымаць лекі.
Ці было мне страшна ісці туды? Канечне, было, я не вырасла ў асяроддзі, у якім гэта было б нормай. Мне было вельмі складана пераламаць сябе і свае стэрэатыпы.
Але самым цяжкім для мяне было не пайсці да псіхіятра ці псіхолага, а паехаць у псіхіятрычны шпіталь, калі я ўжо разумела, што магу сябе забіць. Падавалася, што там усе буйныя, ва ўціхамірвальных кашулях і з завязанымі рукамі, пакрыўдзяць цябе.
Яшчэ было няпроста адаптавацца да лекаў. Я страціла апетыт, хаця і да гэтага ела вельмі мала. Калі пачынаеш прымаць лекі, адразу можа зрабіцца горш, і таму шмат хто кідае лекі напачатку. Трэба перажыць гэтыя пару тыдняў ці месяц, таксама я пры кожным павышэнні дазіроўкі проста выпадала з жыцця.
Потым, калі мне падабралі патрэбную дазіроўку, мой стан пачаў паляпшацца. І я такая — ваў, а так можна? Можна жыць і радавацца жыццю, птушкам за акном? Для мяне гэта было адкрыццём.
Ёсць асобы, якія не адрозніваюць колеры. Калі на іх надзяваюць акуляры, якія ім дапамагаюць гэта рабіць, яны такія — ваў, гэты свет насамрэч такі? І на мяне быццам таксама надзелі акуляры і паказалі, што свет насамрэч не чорна-белы, ён розны і яскравы. Але мая дэпрэсія вяртаецца, і вельмі часта.
Тады, калі я першы раз выйшла з дэпрэсіі, у мяне пачалася манія. Адчувала сябе супершчаслівай, узяла сабе мільён праектаў, але яшчэ не ведала, што гэта манія. Мне яе дыягнаставалі толькі праз год.
Калі ў цябе біпалярка, то чым вышэй ты падымаешся, тым ніжэй падаеш. І пасля сваёй маніі я звалілася ў яшчэ глыбейшую дэпрэсію, чым раней.
Манія — гэта як эфект ад наркотыкаў, ты быццам адчуваеш эйфарыю. Крытычнае мысленне часам знікае: людзі бяруць крэдыты, разводзяцца, з’язджаюць у вандроўку па свеце, а потым гэта прыводзіць да дрэнных наступстваў. Можна кінуць адносіны ці распачаць іх з новым чалавекам, таму што падаецца, што ты яго кахаеш. А пазней аказваецца, што кахання і не было, проста гэты чалавек трапіўся ў тваім жыцці ў непатрэбны момант.
Мне часам падавалася, што манія горшая за дэпрэсію, бо ў дэпрэсіі ты нічога не робіш, а ў маніі можаш вырабляць такія рэчы, быццам ты насамрэч пад наркотыкамі. Ты шчаслівы, думаеш, што можаш падняцца на Эверэст, а потым пачынаецца дэпрэсія і ты мусіш нават абмінаць пагоркі.
У канцы 2023-га я ў першы раз трапіла ў шпіталь, там мне і паставілі біпалярку. Памятаю, я гутарыла са сваёй псіхалагіняй і казала ёй, што хачу сябе забіць. Першае, што я кажу, калі ў мяне з’яўляюцца такія думкі — тое, што я заслугоўваю памерці і пазбавіцца ад гэтага болю. Гэта настолькі невыносна, што проста хочацца ад гэтага ўсяго пазбавіцца.
Калі я расказала пра гэта псіхолагу, яна мне сказала: «Алеся, ты мусіш паехаць у шпіталь, у цябе няма іншых варыянтаў». Ёй проста было страшна за мяне.
Гэта быў звычайны шпіталь. Вельмі важна не казаць, што ў псіхіятрычным шпіталі ўсё кепска, бо інакш людзі туды проста не паедуць. Мне на той час была патрэбная ізаляцыя, а таксама каб мяне кантралявалі і я нічога з сабой не зрабіла.
Калі чалавек знаходзіцца ў вельмі кепскім стане, яму цяжка ацэньваць, што там добра, а што — не. У шпіталі нармальныя, вельмі прыязныя дактары.
Адзінае пытанне — медсёстры і прыбіральшчыцы, якія стыгматызуюць хворых людзей. Памятаю, як прыбіральшчыца мне даказвала, што ў мяне няма дэпрэсіі! У шпіталі гэта было вельмі дзіўна чуць, і я хаця б магу сябе абараніць, а нехта ж не можа.
«Мой першы сімптом — тое, што мне робіцца цяжка пачысціць зубы»
Я некалькі месяцаў вучылася жыць з біпаляркай і яшчэ больш сябе слухаць. Цяпер павінна была прыслухоўвацца не толькі да кепскага стану, але і да добрага, і гэта было складана. Таксама мне сказалі, што гэта на ўсё жыццё, і цяжка ведаць, што ўсё жыццё я буду вяртацца або ў дэпрэсію, або ў манію.
Акрамя псіхатэрапіі, я старалася сачыць за сваімі паводзінамі. Хаця я гэтага і не рабіла, але трэба займацца спортам і добра харчавацца. Пажадана пазбягаць канфліктных сітуацый, людзей, якія моцна напружваюць, складаных тэмаў. То-бок трэба максімальна клапаціцца пра сябе, таму што любы трыгер можа вярнуць дэпрэсію.
Таксама спрабавала вучыць маіх знаёмых з гэтым жыць — расказвала ім, што я маю такую хваробу і яна можа ніколі не скончыцца, трэба быць да гэтага падрыхтаванымі. Як яны гэта ўспрынялі? Майму хлопцу было вельмі цяжка гэта зразумець, і дэпрэсія стала галоўнай прычынай, праз якую мы з ім разышліся пару тыдняў таму.
Мы былі з ім разам каля 11 гадоў, і ён не вытрымаў ціску майго стану, дэпрэсіі, якая ўвесь час вяртаецца. Ён спрабаваў зрабіць мяне шчаслівай, але яму не ўдалося. Ён лічыць, што мая хвароба здарылася, бо ён не справіўся з гэтай задачай. Людзі, якія жывуць з тымі, хто мае дэпрэсію, мусяць быць падрыхтаванымі да такога стану ў іх.
Калі я пачала прымаць лекі ад біпаляркі, мой стан стабілізаваўся, я адчувала сябе добра. Дзесьці да кастрычніка 2024-га ў мяне не было ні маніі, ні дэпрэсіі. Я жыла нармальным жыццём, калі настрой псаваўся не на два тыдні і не на месяц, а проста на пэўны час.
А ў кастрычніку я паступіла ў польскі ўніверсітэт на магістратуру. Я — адзіная замежніца ў групе, я ніколі не была ў такіх вялікіх групах палякаў, таму адбылася мая асабістая міграцыя. Да гэтага я працавала з беларусамі, а калі вучылася на бакалаўрыяце, у маёй групе быў толькі адзін паляк, хаця гэта было ў Варшаве.
Таксама там была вялікая нагрузка. Мы — асобы, якія маюць дэпрэсію — не можам рабіць столькі, колькі могуць рабіць звычайныя людзі. Гэта вельмі цяжка прыняць, і да гэтага часу я гэта не прымаю. Стараюся рабіць як мага больш, і гэта мяне зноў вяртае ў дэпрэсію.
Яшчэ быў фактар мовы — я некалькі гадоў да гэтага не размаўляла па-польску, і мне напачатку было вельмі сорамна. Так што я сябе фактычна давяла да дэпрэсіі. Зноў пачаліся думкі пра самагубства, і дзесьці ў лістападзе 2024-га я зноў паехала ў шпіталь.
Цяпер я ведаю, як пачынаецца абвастрэнне. Мой першы сімптом — тое, што мне робіцца цяжка пачысціць зубы, гэта вельмі папулярная праява. Потым у мяне звычайна з’яўляецца апатыя.
Што тады трэба рабіць? Часцей хадзіць у спартзалу, выходзіць на вуліцу, камунікаваць з людзьмі. Усё гэта патрэбна, каб не ўвайсці ў той стан глыбей.
Цяпер мне складана праз тое, што я разышлася з хлопцам. Але я ўжо некалькі гадоў у псіхатэрапіі, прымаю лекі, і гэта вельмі дапамагае. Мы ўсе трапляем у цяжкія сітуацыі, жыццё не ідэальнае і штосьці з намі адбудзецца, таму трэба ведаць, якімі крокамі можна выйсці з гэтага стану. Мой досвед барацьбы з дэпрэсіяй дапамагае мне змагацца з цяперашняй роспаччу ад страты блізкага чалавека.
«Успрымаю дэпрэсію як старую сяброўку, якая прыехала да мяне жыць»
Дэпрэсія мяне навучыла, як жыць у гэтым цяжкім свеце, як адаптавацца да яго і рэагаваць на кепскія рэчы. Цяпер я менш эмацыйна рэагую на беларускія навіны ці на тэму вайны ва Украіне, іншых войнаў і палітычных зменаў.
Калі ваш блізкі хварэе на дэпрэсію і вы разумееце, што не дасце рады — разыходзьцеся, не псуйце жыццё ні сабе, ні гэтаму чалавеку.
Чалавек у дэпрэсіі нешчаслівы. І трэба проста быць падрыхтаваным, што ў яго можа псавацца настрой, ён можа правесці ў ложку некалькі тыдняў, але гэта не віна таго чалавека, які з ім побач. Калі ты разумееш, што не зможаш быць з ім, навошта заставацца?
Я не чакаю, каб мяне рабілі вясёлай, і шмат хто кажа, што не трэба іх прасіць усміхнуцца ці абяцаць, што ўсё будзе добра. Можна казаць, што ты справішся, але не трэба вось гэтага «людзі галадаюць, паміраюць, а ты тут сядзіш са сваёй дэпрэсіяй». Не трэба даваць парады, калі людзі гэтага не просяць.
Я не люблю, калі мяне ратуюць, мне проста трэба адчуванне, што чалавек са мной, што ён побач і падтрымае мяне ў любой сітуацыі. Мне трэба, каб мяне прымалі такой, якая я ёсць.
Цяпер я ўспрымаю дэпрэсію як старую сяброўку, якая прыехала да мяне жыць. Яе трэба карміць, выгульваць, але ўсё роўна яна мая старая сяброўка. Гэта частка мяне, і я не магу гэта асуджаць, крытыкаваць або ненавідзець, бо гэта будзе нянавісць да сябе. Я не чакаю гэтую сяброўку, але часам яна прыязджае і мы мусім разам жыць у адным целе.
Я прыняла яе і цяпер стараюся, каб мы з ёй больш-менш паладзілі і яна не даводзіла мяне да зусім дрэннага стану. Не хачу даваць сабе марных абяцанняў, што некалі змагу вылечыцца. Калі я буду спадзявацца, што гэта скончыцца, а яно будзе цягнуцца далей, тады я сама сябе расчарую.
Трэба берагчы і цаніць сябе, старацца быць сябрам для сябе самога і не быць сабе ворагам, а потым прыйдзе і ўсё іншае. Праз любоў да сябе, сваёй дэпрэсіі, сваіх непрыемных рысаў прыйдзе любоў да свету, іншых людзей і жыцця. Галоўнае, каб быў унутраны спакой і вера ў сябе.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары