Piša Pavieł Sieviaryniec.
Niaŭžo vielič Jahonaja
nie pałochaje vas,
i strach Jahony
nie napadaje na vas?..
Joŭ, 13:11
Kali z Kuplina pa słonimskaj darozie jedzieš na Minsk, praź niejki čas paśla panyłaha bałocistaha Paleśsia ziamla pačynaje dychać uzvyššami. Dalahlad kałyšacca, i ŭ ružavataj smuzie paŭstaje nievialiki trochtysiačny pasiołak, pa-nad jakim na ŭzhorji źjaŭlajucca ruiny znakamitaha pałaca Sapiehaŭ.
Ružany.
U hetym pałacy, zbudavanym na miažy załatoha ChVI i srebnaha ChVII stahodździaŭ VKŁ, Sapiehi prymali karaloŭ i vialikich kniazioŭ Uładzisłava IV i Stanisłava Paniatoŭskaha, a Kancler Lvinaje Serca paradkavaŭ Litoŭskuju mietryku. Padvały-łabirynty tut takija hłybokija, što ad niedachopu kisłarodu zatuchajuć śviečy.
Pra Pałac raskazvajuć, što ŭ im zachoŭvajucca niečuvanyja skarby, što padziemnyja chady (dy takoj vyšyni, kab vieršnik prajechaŭ!) iduć u Kosava, Biarozu dy Słonim, i što adnojčy ŭ 1970-ch pozna ŭviečary čornaja «Vołha» ź litoŭskimi numarami padjechała da ściany zamka, a zranku tam zieŭrała vializnaja niša i ŭ hrudku bitaj cehły tutejšyja padabrali paru załatych manietaŭ.
Z haspadarak Ružanskaha kraju, jakija atavarvajucca ŭ Kuplinie, pryjazdžajuć mužyki-lićviny — žyvoj biełaruskaj hutarki, śviatlejšyja, u adroźnieńnie ad ciomnych palešukoŭ, dy rosłyja, dy dužyja, i ŭ mazhach štorazu šyjecca padazreńnie:
a ci nie sapiehaŭ dvor i sapiehava pryvatnaja hvardyja, što stahodździami taŭkłasia ŭ Ružanach i vakolicach, padmacavała tut hienafond hrenadziorami?
Hierb Ružanaŭ atočany viankom ružaŭ, achviaravanych Dzievie Maryi. Ružany — heta ad ružanca, asablivaha sposabu malitvy, paśladoŭnaść jakoj adličvajecca, niby na pialostkach ružy, i razhortvajecca jarusami pa piać malitvaŭ u kožnym. Ružaniec adhavorvajuć na pacierkach (ad Pater noster — «Ojča naš», pačatkovaj malitvy), kali mietadyčna, złučvo za złučvom, adznačajecca kožnaja karotkaja častka.
Ruiny Pałaca, kontur razburanych ścienaŭ na sotni mietraŭ — ahromnisty ružaniec, pakładzieny na ŭzhorji. Hłyby z vačnicami vysadžanych voknaŭ, reštki muroŭ, asobnyja arki, by kałasalnyja paciery, — idzieš, pierabiraješ vačyma, kranaješ pył z kamieńnia i adličvaješ malitvy za adnaŭleńnie vieličy Vialikaj Litvy.
Molimsia za biełaruski narod, jaki sam zabyŭsia, jak malicca, i chodzić na razvaliny, kab adkarkavać «čarniła», abvieści byłyja ŭładańni pustymi vačyma, zadrać hłotku ŭharu, tudy, adkul chłynie pavolnaja śmierć, i chrypła pračyścić horła: «Nu, budziem….»
Molimsia, kab u siońniašniaj drobnieńkaj Biełarusi paŭstavali vołaty, padobnyja Sapieham:Ilvu, abaroncu niezaležnaści, aŭtaru statuta; Kazimiru Leonu, što atrymaŭ adukacyju ŭ čatyroch jeŭrapiejskich univiersitetach, vałodaŭ vaśmiu movami, zasnavaŭ klaštar kartuzaŭ u Biarozie dy katedru prava ŭ Vilni; kardynału Adamu Stefanu, što vyvieŭ u śviet Karala Vajtyłu, budučaha Papu Jana Paŭła II…
Molimsia za vybarny Boham narod Izraila, bo jakraz ź miastečka Ružany — adzin z kiraŭnikoŭ sijanisckaha ruchu Iechiel Pines, piśmieńnik i paet Aaaron Lubašycki, kampazitar Hienry Rusota, vośmy i dziasiaty premjer-ministr Izraila Icchak Šamir… i sotnia nasielnikaŭ ružanskaha hieta, vyviezienych nacystami ŭ Treblinku.
Molimsia, kab ružancy, sučasnyja žyvyja ružancy, pamiatali: usio praminaje: i słava, i bahaćcie, i vielič, ale zastajucca, zapisanyja ŭ viečnaści, spravy čałaviečaha serca.
Zachodziš u ahromnisty prałom, bačyš niebakraj, nadłamany ruinami, uzhadvaješ, što Pałac byŭ pabudavany ŭ formie kryža, raptam razumieješ, jaki ty ŭ śviecie maleńki-maleńki — i vusny sami pačynajuć šaptać: Ojča naš!..
Vielič čałaviečaja zaklučajecca ŭ zdolnaści pryznać ułasnuju niščymnaść pierad usiomahutnaściu Božaj — bo mienavita praz našuju niemač vyjaŭlajecca Moc
Taho, Chto stvaryŭ i hetuju krainu, i hetuju movu, i nas samich.
Pałac pacichu adnaŭlajuć, pačynajučy z bramy. Marudna. Ciažka.
Ale nastojlivyja, doŭhija, šmathadovyja malitvy, jakija ŭvaskrašajuć paŭmiortvyja nacyi, patrabujuć nadzvyčajnaj ruplivaści i ciarpieńnia.
Čas źbirać kamiani. Čas adnaŭlać — hłyba za hłybaj, pacierka za pacierkaj, zamak za zamkam, chram za chramam — uvieś hrandyjozny Ružaniec Biełarusi — cerkvy, kaścioły, zbory, pałacy, kaliści, u epochu biełaruskaj mahutnaści, zbudavanyja tymi, chto lubiŭ Biełaruś i vieryŭ u Isusa Chrysta.
Hladzi jašče:Biełaruskaja hłybinia. U haściach u Serca
Biełaruskaja hłybinia. Biezdań Aziefa
Biełaruskaja hłybinia. Cudy na bałocie
Kamientary