Vyviaržeńnie vułkana kala 1345 hoda mahło dać chod łancužku padziej, jakaja pryviała da samaj śmiarotnaj pandemii ŭ Jeŭropie — «Čornaj śmierci», miarkujuć navukoŭcy. Vułkaničnaja aktyŭnaść vyklikała klimatyčnuju katastrofu, jakaja, u svaju čarhu, pryviała da drennaha ŭradžaju, piša Bi-bi-si.
Kab paźbiehnuć hoładu, italjanskija harady-dziaržavy byli vymušanyja impartavać zbožža z Čarnamorskaha rehijonu. Razam sa zbožžam jany zavieźli ŭ Jeŭropu błoch — nośbitaŭ chvaroby.
«Idealny štorm», jaki vyklikali klimatyčnyja ŭzrušeńni, hoład i mižnarodny handal u Siaredniavieččy, słužyć napaminam ab tym, jak chvaroby mohuć zaradžacca i raspaŭsiudžvacca ŭ hłabalizavanym (i bolš ciopłym) śviecie, kažuć ekśpierty.
«Viadoma, spałučeńnie faktaraŭ, jakija pryviali da epidemii čumy, zdajecca redkim. Ale va ŭmovach klimatyčnych źmianieńniaŭ, u hłabalizavanym śviecie vierahodnaść źjaŭleńnia novych zaanoznych (jakija pieradajucca čałavieku ad žyvioł) zachvorvańniaŭ, jakija potym mohuć raźvicca ŭ pandemiju, pavialičvajecca», — kaža doktar Ułf Biunthien z Univiersiteta Kembrydža.
«Heta asabliva aktualna zaraz, uličvajučy naš niadaŭni vopyt z COVID-19», — dadaje jon.
«Čornaja śmierć» — epidemija bubonnaj čumy — pryviała da hibieli, pavodle niekatorych acenak, až da pałovy nasielnictva Jeŭropy ŭ 1348—1349 hadach.
Zachvorvańnie vyklikaje bakteryja Yersinia pestis, jakuju pieranosiać hryzuny (naprykład, pacuki) i błochi.
Navukoŭcy miarkujuć, što epidemija pačałasia ŭ Centralnaj Azii, i dziakujučy handlu raspaŭsiudziłasia i na Jeŭropu.
Dakładnaja paśladoŭnaść padziej, zrešty, była niedastupnaja navukoŭcam.
Ciapier daśledčyki z Univiersiteta Kembrydža i Instytuta Lejbnica pa historyi i kultury Uschodniaj Jeŭropy ŭ Lejpcyhu zapoŭnili prabieły ŭ hetaj karcinie.
Jany vyvučyli draŭnianyja kolcy i ledzianyja kierny (uzory lodu, jakija časta vykarystoŭvajucca dla vyvučeńnia źmienaŭ klimatu) z metaj zrazumieć, jakimi byli klimatyčnyja ŭmovy padčas epidemii čumy.
Dadzienyja śviedčać ab tym, što prykładna ŭ 1345 hodzie vułkaničnaja aktyŭnaść pryviała da značnaha padzieńnia tempieratury na niekalki hadoŭ napierad z-za taho, što popieł i hazy zabłakavali soniečnaje śviatło.
Heta, u svaju čarhu, pryviało da drennaha ŭradžaju ŭ Mižziemnamorskim rehijonie. Kab paźbiehnuć hoładu, italjanskija harady-dziaržavy stali zakuplać zbožža ŭ handlaroŭ z Čarnamorskaha rehijonu, tym samym dazvoliŭšy śmiarotnaj bakteryi zamacavacca ŭ Jeŭropie.
Jak Čornaja śmierć raspaŭsiudziłasia pa Jeŭropie
Historyk Marcin Bauch, śpiecyjalist pa siaredniaviečnym klimacie i epidemijałohii ź Instytuta Lejbnica, kaža, što spałučeńnie klimatyčnych padziej i składanaj sistemy zabieśpiačeńnia charčavańniem pryviało da «idealnaha štormu».
«Na praciahu bolš čym sta hadoŭ upłyvovyja italjanskija harady viali handal pamiž Mižziemnamorskim i Čarnamorskim rehijonami, što dazvoliła im chutka pryvieści ŭ dziejańnie miery, kali navisła pahroza hoładu», — kaža jon.
«Ale ŭ vyniku heta miery pryviali da kudy bolš strašnaj katastrofy», — zaklučaje navukoviec.
Ciapier čytajuć
Fizik z Akademii navuk pierajechaŭ na pracu ŭ Polšču. Padčas vizitu ŭ Biełaruś jaho aryštavali za palityku i kinuli ŭ kałoniju16
Fizik z Akademii navuk pierajechaŭ na pracu ŭ Polšču. Padčas vizitu ŭ Biełaruś jaho aryštavali za palityku i kinuli ŭ kałoniju
«Vyzvalali niemcaŭ ad fašyzmu, a sami zastavalisia ŭ tym ža dziarmie». Apublikavana treciaja častka ŭspaminaŭ Ryhora Biarozkina pra savieckija represii2020
Kamientary
Tamu nie durycie hałavy, ni sabie, ni liudziam.
My znajem ,čto ničieho nie znajem (s)