Na rasijskim aŭkcyjonnym domie «Litfond» vystaŭleny łot z relikvaryjem Śviatoha Fielicyjana Pakutnika, jaki płanujuć pradać amal za €20 000. Jahony vyvaz i prodaž za miežy Biełarusi, mahčyma, byli niezakonnyja. «Biełaruski aŭkcyjon: ad staradrukavanych knih i relikvij XVI stahodździa da redkich vydańniaŭ XX stahodździa» adbudziecca ŭ anłajn-farmacie ŭžo 1 lipienia. Na im płanujuć pradać i inšyja, nie mienš kaštoŭnyja, biełaruskija staražytnaści.
Kali hetaja relikvija sapraŭdnaja, to jana ciesna źviazanaja z historyjaj Minska, zastupnikam jakoha kataliki ličać hetaha śviatoha.
I choć u ekśpiertnym zaklučeńni zhadvajucca braty-pakutniki Śviatyja Prym i Fielicyjan, miarkujučy pa ŭsim, u Minsku šanavali zusim inšaha śviatoha — biskupa Fielicyjana Italijskaha (hady žyćcia — kala 158-250), jaki paśla piacidziesiaci hadoŭ biskupskaha słužeńnia ŭ italjanskim horadzie Falińja byŭ schopleny i katavany. Ad ciažkich pabojaŭ Fielicyjan pamior pa darozie ŭ Rym, dzie jaho musili pakarać śmierciu. Na miescy jaho śmierci była pabudavana kaplica, paźniej zamienienaja na carkvu. 4 kastryčnika 970 hoda moščy śviatoha byli pieraniesieny ŭ niamiecki Miec. Častka moščaŭ była pieraniesiena ŭ Minden (Hiermanija). Moščy byli viernuty ŭ Falińju ŭ 1673 i 1674 hadach.
U biełaruskich krynicach možna pračytać, što ŭ Miensk moščy Śviatoha Fielicyjana, atrymanyja ad papy Klimienta XI, pryvioz z Ryma ŭ 1700 hodzie mienski vajavoda Kazimir Zaviša. Praŭda, vajavodu zvali Kryštof Stanisłaŭ Zaviša, pasadu vajavody jon atrymaje tolki praz 20 hadoŭ, a tady byŭ tolki starastam, dyj Klimient staŭ papam u samym kancy 1700 hoda. U 1722 hodzie vajavoda byccam by fundavaŭ dźvie kaplicy ŭ jezuickim kaściole (ciapier Archikafiedralny kaścioł Najśviaciejšaj Dzievy Maryi) — u honar Śviatoj Trojcy i Śviatoha Fielicyjana, ale ŭ rečaisnaści Zaviša pamior jašče ŭ 1721.
Z bolš nadziejnych krynic viadoma, što mienski starasta Kryštof Zaviša na siejmiku 1694 hoda prapanavaŭ šlachcie Mienskaha vajavodstva dać pa 10 hrošaŭ «z dyma», heta značyć, z kožnaha doma, na budaŭnictva muravanaha jezuickaha kaścioła. Užo ŭ 1700 hodzie pačałosia budaŭnictva śviatyni, jakoje išło vielmi chutka i zbolšaha było skončana za 10 hadoŭ.
U 1708 hodzie była skončana kaplica Śviatoha Ihnata (ciapier — Śviatoj Trojcy). A voś kaplica ź inšaha, pravaha boku ad apsidy była ŭźviedziena tolki ŭ 1719—1721 hadach. Mienavita jaje pamyłkova nazyvajuć kaplicaj Śviatoha Fielicyjana, choć u dakumientach XVIII st. jana maje nazvu kaplicy Pana Jezusa. U jaje ŭ 1722 hodzie sapraŭdy pieranieśli relikvii Śviatoha Fielicyjana. Moščy zachoŭvalisia ŭ kaściole jašče z 1713 hoda, kali biskup Bžastoŭski ŭ atačeńni pyšnaj śvity pravioŭ abrad uračystaha ŭnosu relikvii ŭ chram. U novaj kaplicy znachodzilisia, vierahodna, na miensie (stalnicy) ałtara ŭ srebranym relikvaryi ŭ vyhladzie truny, a nad im — Ukryžavańnie. Ałtary kaplic byli vykanany sa stuka i azdobleny skulpturaj. Skulptura śviatoha była pastaŭlena i pierad samim kaściołam.
Varta adznačyć, što budaŭnictva jezuickaha kaścioła pa časie supadaje z Paŭnočnaj vajnoj, jakaja išła ź lutaha 1700 pa vierasień 1721 hoda. U časie vajny praz horad niekalki razoŭ u 1706—1708 i 1720 hadach prachodzili rasijskija i šviedskija vojski. U 1708 hodzie ŭ Miensku była maravaja pošaść i vialiki pažar. Hetyja padziei adbivalisia na ŭzroŭni sacyjalna-ekanamičnaha raźvićcia horada navat u siaredzinie XVIII st. Tamu całkam vierahodna, što źjaŭleńnie moščaŭ Śviatoha Fielicyjana ŭ narodnaj śviadomaści źviazałasia z zaviaršeńniem vajennych lichalećciaŭ.
U lubym vypadku ŭ chutkim časie kult Fielicyjana zdabyŭ vialikuju papularnaść siarod mieścičaŭ, śviaty staŭ ličycca apiekunom Mienska. Navat śćviardžajecca, što jezuicki kaścioł zajmieŭ druhuju nazvu — u imia Śviatoha Fielicyjana, a dzień pamiaci śviatoha adznačaŭsia z tych časoŭ jak haradskoje śviata. Miascovy kult adbiŭsia i na haradskoj tapanimicy: vulica, jakaja prachodziła za jezuickim kaściołam, stała nazyvacca Fielicyjanaŭskaj, za savieckim časam jaje, viadoma, pierajmienavali ŭ šarahovuju Kamsamolskuju vulicu.
Kaplica Pana Jezusa, zavieršanaja viežaj z kupalnym sklapieńniem, zachavałasia da našaha času pa pravy bok ad apsidy. Z XVIII stahodździa praź jaje kaścioł złučany z susiednim budynkam kansistoryi.
U 1773 h. orden jezuitaŭ papskim ukazam byŭ raspuščany. Jezuicki kaścioł u Miensku staŭ prychadskim. Spadčyna jezuitaŭ akazałasia nadzvyčaj svoječasovym padarunkam. Raściahvali nie tolki ziemli, ale i kaścielnaje sierabro, jakim paźniej azdablali paradnuju konskuju zbruju. U 1775 hodzie sprabavali navat dabracca da srebnaj truny śviatoha Fielicyjana ŭ mienskim kaściole, suprać čaho hienierał Kazimir Zaviša, naščadak Kryštofa Stanisłava, vykazaŭ pratest u liście, poŭnym horyčy i paprokaŭ u adras člena mienskaha adździaleńnia Adukacyjnaj kamisii, na jakoha jon uskłaŭ uvieś ahidny ciažar namieru. Pratest Zavišy mieŭ vyniki, bo kaštoŭny sarkafah zastaŭsia ŭ kaściole na svaim miescy.
U 1798 h. pry rasijskim impieratary Paŭle I papa Pij VI zaćvierdziŭ stvareńnie Minskaj dyjacezii. Jaje kafiedraj staŭ pajezuicki kaścioł na Vysokim rynku, a pieršym biskupam pryznačany Jakub Ihnat Daderka. Jon prykłaŭ vialikija namahańni dla adbudovy i azdableńnia minskaha kaścioła, tak što zusim nie vypadkova, što na ścienach kaplicy zachavałasia jahonaja inskrypcyja, datavanaja 1799 hodam. U čas vajny 1812 hoda biskup prajaviŭ łajalnaść da Napaleona, jaki abiacaŭ adradžeńnie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, za što paśla byŭ vysłany carskimi ŭładami ź Minska.
Pavodle apisańnia Minskaha kafiedralnaha kaścioła, zroblenaha piśmieńnikam Ihnatam Chodźkam u 1845 hodzie, u bakavoj kapele pravaha niefa na kamiennym ałtary ź lapninaj u siarebranaj trunie (vidavočna, nievialikich pamieraŭ) na ałtary znachodzilisia moščy Śviatoha Fielicyjana Mučanika, patrona Minska.
Apošni raz moščy zhadvajucca ŭ 1921 hodzie, kali savieckija ŭłady adymali ŭ chramaŭ usie vyraby z zołata i srebra (carkoŭnaje načyńnie, šaty abrazoŭ i da t.p.). U Minskim kaściole było vyniata i «srebra z truny sv. Fielicyjana».
Pra heta zhadvajecca ŭ publikacyi pra «antysaviecki praces» u Minsku ŭ 1922 hodzie. Kanfiskacyja carkoŭnych kaštoŭnaściaŭ savieckimi ŭładami u pieršaj pałovie 1922 hoda nasiła masavy charaktar i prachodziła pad markaj byccam baraćby z masavym hoładam u Pavołžy i inšych rehijonach.
Kampanija vyklikała bolš za 1400 vypadkaŭ kryvavych sutyknieńniaŭ, a taksama 231 sudovy praces. Nijakich hałodnych Pavołžža carkoŭnym dabrom nie nakarmili. Bolšaja častka kaštoŭnaściaŭ była pierapłaŭlena, a atrymanyja z prodažu hrošy pajšli na praviadzieńnie samoj kampanii pa ich kanfiskacyi: antycarkoŭnuju ahitacyju, techničnaje zabieśpiačeńnie (transpart, hruzčyki, pakavalnyja materyjały i da t.p.), zvyškaštarysnyja asihnavańni i h.d. Častka kaštoŭnaściaŭ była paprostu raskradziena. Mahčyma, da ich liku naležyć i frahmient relikvaryja z maščami Śviatoha Fielicyjana.
Da łota prykładziena ekśpiertnaje zaklučeńnie Nacyjanalnaha mastackaha muzieja Biełarusi, padpisanaje mastactvaznaŭcami Alenaj Karpienka, Nadziejaj Usavaj, Julijaj Zahorskaj, pavodle jakoha «pradstaŭleny na ekśpiertyzu relikvaryj maje histaryčnuju, kulturnuju i muziejnuju kaštoŭnaść». Na ekśpiertyzu była pradstaŭlena tolki vierchniaja častka relikvaryja, nižniaja nie zachavałasia. Padstaŭka, na jakoj jon pradstaŭleny ŭ łocie, vidavočna, była ŭziataja ad inšaha relikvaryja.
Pavodle zaklučeńnia ekśpiertaŭ relikvaryj byŭ vykanany ŭ kancy XVIII — pačatku XIX stahodździa ŭ vyhladzie hłoryi z kruhłym šklanym akiencam pa centry, akružanym stylizavanymi załatymi pramianiami. Zavieršana jana skraznoj karonaj, uviančanaj čatyrochkancovym kryžam. Za šklanym akiencam cylindryčnaja pasudzina, u jakoj, vierahodna, znachodzicca čaścica moščaŭ. Pra heta śviedčać układzienyja za škłom dźvie papiarovyja stužački z nadpisami «S. Feliciani M» i «In Eccl Minsc.», i zachavanaja na advarotnym baku paćviardžalnaja čyrvonaja surhučnaja piačatka minskaha biskupa Jakuba Ihnacyja Daderki, jaki azdobiŭ kaścioł i kaplicu.
Śpiecyjalisty, adnak, zaŭvažajuć, što košt frahmientarna zachavanaj relikvii na aŭkcyjonie zavyšany ŭ dziasiatki razoŭ. Taksama zastajucca vialikija sumnievy ŭ sapraŭdnaści artefakta, bo akramia ŭžo zhadanaj siarebranaj truny nijakija inšyja relikvii, u jakich by zachoŭvalisia moščy śviatoha ŭ minskaj archikafiedry, nie zhadvajucca. A ekśpiertnaje zaklučeńnie zroblena vyklučna na pastavie vizualnaha ahladu i stylistyčnych asablivaściach artefakta. U pačatku hetaha hoda ŭ siecivie ŭžo źjaŭlalisia «moščy Jefrasińni», jakija byccam by zachoŭvalisia ŭ biskupa Balasłava Słoskansa, ale chutka vyjaviłasia, što heta hrubaja padrobka.
Bolš dakładnyja vyniki dało b technika-technałahičnaje daśledavańnie, jakoje b mahło vyznačyć prykładnaje datavańnie vyrabu i paćvierdzić praŭdzivaść biskupskaj piačatki. Ci to praź jaje vysoki košt, ci to praz adsutnaść śpiecyjalistaŭ, takaja ekśpiertyza nie była praviedziena.
Akramia relikvii Sv. Fielicyjana ź biełaruskich staražytnaściej na aŭkcyjonie pradstaŭleny ŭniviersał karala Žyhimonta I Staroha, napisany kiryličnym skorapisam, u jakim jon źviartajecca da burmistra i mieścičaŭ Mienska ad 8 śniežnia 1522 h. u suviazi z tym, što «archimandryt mienski śviatoha Uźniasieńnia [Uźniasienskaha manastyra] Sierapijon» skardziŭsia ŭ karaleŭskuju kancylaryju na mienskich mieścičaŭ, jakija ŭziali za zvyčku karystacca ŭ asabistych metach padvodami, jakija naležać manastyru, ihnarujučy supraciŭleńnie manastyrskich ludziej. Dakumient papiarednie acanili ŭ 6500 jeŭra.
Inšaja kaštoŭnaść — Radziviłaŭskaja Biblija (Bieraściejskaja), pomnik biełaruskaha knihadrukavańnia XVI stahodździa, druhi poŭny pierakład Śviatoha Piśma na polskuju movu, vydadzieny na srodki kalvinista Mikałaja Radziviła Čornaha ŭ 1563 hodzie. Jaho płanujuć pradać za 98 tysiač jeŭra. Radziviłaŭskaja Biblija źjaŭlajecca samaj vialikaj i bahata aformlenaj drukavanaja knihaj XVI stahodździa ŭ Biełarusi. Praz toje, što mnohija asobniki Biblii byli ŭ svoj čas źniščany pałymianymi katalikami, jana stała sapraŭdnaj biblijahrafičnaj redkaściu. U Biełarusi zachoŭvajecca ŭsiaho 3 asobniki Biblii, u toj čas jak u knihaschoviščach Rasii i Litvy — kala 20 asobnikaŭ.
Dakładna nieviadoma, dzie ciapier znachodzicca relikvija z maščami Sv. Fielicyjana, vystaŭlenaja na aŭkcyjon, ale majučy takoje zaklučeńnie ab jaje kaštoŭnaści ad mastactvaznaŭcaŭ, jaje vyvaz za miažu vyhladaje niezakonnym i amaralnym. Chaciełasia b, kab Ministerstva kultury Biełarusi ŭsio ž zacikaviłasia hetym vypadkam i praduchiliła čarhovaje razrabavańnie biełaruskaj kulturnaj spadčyny.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆČytajcie taksama:
U Minsku mohuć začynić jašče adzin kaścioł?
Na biełaruskim sajcie vystaŭlenaje na prodaž jaŭrejskaje nadmahille
U Šarkaŭščynie znoŭ pradajuć staruju panskuju siadzibu
Ciapier čytajuć
«Ja jašče moh sumniavacca ŭ sabie. Ale kali Maša takoje zrabiła!» Nieviadomyja fakty pra Viktara Babaryku raskazała jaho advakatka Natalla Mackievič77
Kamientary