Тызенгаўзы супраць Радзівілаў: даходзіла да прамысловага шпіянажу

Якасць вырабаў слуцкай персіярні Яна Маджарскага была настолькі высокай, што за яе работнікамі ўжо ў сярэдзіне 1760‑х гадоў пачалі сачыць патэнцыйныя канкурэнты. Падрыхтаваць і навучыць кваліфікаваную рабочую сілу ў той час было даволі складана, таму самым распаўсюджаным спосабам канкурэнтнай барацьбы паміж уладальнікамі мануфактур стала «паляванне на галовы».

У лістападзе 1767 года ў Слуцку з’явіўся нехта Даманскі, які прадстаўляўся чалавекам надворнага літоўскага падскарбія Антонія Тызенгаўза. Слуцкі камендант Крыштаф Плінтцнер загадаў схапіць і змясціць падазронага госця пад варту. Падчас допыту высветлілася, што Даманскі пад выглядам рамесніка — слесара або ганчара — пранікаў на персіярню і ўгаворваў мясцовых работнікаў ехаць з ім.

У лісце да Караля Станіслава Радзівіла ад 3 снежня 1767 года камендант пісаў: «Пры допыце аказалася, што ён хацеў угаварыць людзей з персідскай фабрыкі, бо прыехаў з дзвюма падводамі па пары коней. Не жадаючы турбаваць яснавяльможнага вашай княжацкай міласці пана і дабрадзея, я загадаў правучыць яго розгамі і выставіць за горад».

На палях ліста «Пане Каханку» задаволена адзначыў: «Хвалю вяльможнага пана за гэты ўчынак і шмат чым яму абавязаны».

Радзівілаўскія работнікі вельмі цаніліся, і такі від прамысловага шпіянажу часта наносіў шкоду княжацкім мануфактурам. Так, крыху пазней, у 1780‑я гады, некалькі найлепшых майстроў радзівілаўскай гуты ў суседнім са Слуцкам Урэччы былі пераваблены шпіёнамі Хадкевічаў на іх мануфактуру ў Чарнобыль. Не варта забываць, што да канца невядома, пры якіх абставінах у радзівілаўскім Нясвіжы ў канцы 1750‑х гадоў з’явіўся і сам Ян Маджарскі, які да таго працаваў на станіславаўскай мануфактуры Патоцкіх.

Невядома, ці мела поспех місія Даманскага, але з канца 1770‑х гадоў паясы, што спрабавалі паўтарыць ўзоры і арнаментацыю слуцкіх, пачалі вырабляцца і на іншых мануфактурах Рэчы Паспалітай — у прыватнасці ў Гродне ў таго ж Тызенгаўза.

Павялічыць

Павялічыць

Цікава, што асобай, якая ў 1767 годзе ў Слуцку выдавала сябе за пасланца Тызенгаўза, быў, імаверна, не хто іншы, як Міхал Даманскі — радамскі канфедэрат, а пазней няўдалы кавалер знакамітай авантурысткі «князёўны Тараканавай». З гэтай загадкавай асобай, якая спачатку выдавала сябе за персідскую прынцэсу, у 1773 годзе быў звязаны цэлы эпізод у жыцці Караля Станіслава Радзівіла.

• 2
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2