Залужны: Украіну ўратуе стварэнне кіберфізічнай сістэмы абароны, з апорой на робатаў

(Прыводзім артыкул Валерыя Залужнага ў нязначна скарочаным варыянце.)

<…> Мой артыкул у вядомым брытанскім выданні ў лістападзе 2023 года павінен быў падштурхнуць нашых партнёраў да пераасэнсавання сучасных формаў баявых дзеянняў і перабудовы ўласных дактрын. На маё глыбокае перакананне, нам патрэбен быў час для перахопу менавіта тэхналагічнай ініцыятывы, чаго пры адсутнасці сучасных тэхналогій самастойна зрабіць было немагчыма. <…> Пра што ж я тады пісаў і што меў на ўвазе?

Пазіцыйны тупік 

Першая сусветная вайна і яе пазіцыйны характар у агульных рысах вельмі нагадвалі сітуацыю восені 2023-га. 

Так, у пазіцыйны перыяд вайны, пры адсутнасці адкрытых флангаў, адзінай формай манеўру ў наступленні быў лабавы прарыў абарончых збудаванняў праціўніка, глыбіня якіх па меры росту хуткастрэльнасці, магутнасці і далёкасці артылерыйскага агню складалася з вялікай колькасці эшаланаваных, інжынерных, абарончых пазіцый і ліній. <…>

Сёння, аналізуючы тыя дні і вывучаючы ўласныя матэрыялы, я зноў і зноў сцвярджаю, што фактычна ўзброеныя сілы і Расіі, і Украіны сапраўды зайшлі ў пазіцыйны тупік, падобны да таго, што меў месца ў Першай сусветнай вайне. <…>

Яшчэ адной асаблівасцю пазіцыйнага тупіка з'яўляецца тое, што адсутнасць менавіта хуткага прарыву не дае магчымасці прымяніць найбольш эфектыўную форму манеўру — акружэнне. А немагчымасць поўнага падаўлення СПА праціўніка выключала любыя аэрамабільныя дзеянні, якія шырока згадваюцца найперш у дактрынах НАТА.

Асноўным фактарам, які вызначыў такі ступар у баявых дзеяннях пры выкананні намі задач наступальнай аперацыі 2023 года, была найперш класічная недастатковасць сіл і сродкаў груповак, што праводзілі наступальныя дзеянні. <…>

З боку праціўніка, вядома, былі ў наяўнасці працяглыя абарончыя рубяжы, шматслойныя і высокаразвітыя ў інжынерным плане.

Аднак вырашальным фактарам усё ж стала высокая эфектыўнасць БПЛА спачатку як сродку аэраразведкі на тактычным узроўні, што давала праціўніку магчымасць выяўляць канцэнтрацыю нашай бранятэхнікі і жывой сілы ў рэжыме рэальнага часу і перакідаць рэзервы на чаканыя напрамкі нашых удараў. <…>

Гэтак жа сама ў далейшым, маючы адпаведныя сілы і сродкі, дзейнічалі і мы. Такім чынам, склаліся ўмовы непазбежнага выяўлення любой канцэнтрацыі ўдарных груп як у раёне лініі баявога сутыкнення, так і ў тыле. Усё гэта дапаўнялася атакай дальнабойнай высокадакладнай і касетнай зброяй, а выяўленае размяшчэнне рэзерваў дазваляла лёгка вызначыць напрамкі ўдараў. Таму дамагчыся фактару раптоўнасці ўдару пры прарыве абарончых ліній стала практычна немагчыма.

Хоць, вядома, мне можна запярэчыць, згадаўшы той самы Курскі наступ. Вядома, такія дзеянні, калі яны апраўданыя найперш чалавечымі стратамі, з абмежаванымі мэтамі, можна правесці. Аднак практыка паказала, што ўрэшце ізаляваны тактычны прарыў на вузкім участку фронту не прыносіць менавіта неабходнага поспеху атакуючаму боку.

Войскі, што абараняліся, здолелі скарыстацца і тэхналагічнымі, і тактычнымі перавагамі і з часам не толькі не далі тактычнаму прарыву перарасці ў аператыўны поспех, але пасля самі ажыццявілі тактычнае прасоўванне — таксама без аператыўнага поспеху. Кошт такіх дзеянняў мне невядомы, аднак відавочна, што ён быў надта высокі. <…>

Павялічыць

Пошукі выхаду з тупіка

У вайне Расіі супраць Украіны ўпершыню ў XXI стагоддзі адбываецца супрацьстаянне дзвюх — дзякуючы нашым партнёрам — высокатэхналагічных узброеных сіл, прыкладна роўных па сваіх баявых магчымасцях, хоць і розных па памерах і рэсурсах.

Досвед ужо нашай вайны сведчыць, што ракеты высокадакладнай зброі выдаткоўваюцца хуткімі тэмпамі, маштабныя авіяцыйныя дзеянні аказваюцца скаванымі сістэмамі супрацьпаветранай абароны, а вядучую ролю ў вайне ўзору 2023 года, як і ў часы Другой сусветнай вайны, набываюць класічныя буйнамаштабныя баявыя дзеянні сухапутных войскаў.

Так было менавіта тады. І менавіта тады гэтае паняцце буйнамаштабных баявых дзеянняў сухапутных войскаў балюча ўдарыла яшчэ адной праблемай, якая патрабавала вырашэння, — мабілізацыяй.

Праблема пазіцыйнай вайны выявіла яшчэ адну заканамернасць. Пераход вайны да пазіцыйнай формы прыводзіць да яе зацягвання і нясе вялікія рызыкі як для Узброеных сіл, так і для дзяржавы ў цэлым. Да таго ж гэта выгадна праціўніку, які ўсяляк спрабуе аднаўляць і нарошчваць сваю вайсковую магутнасць. Гэта, мабыць, было ледзь не найважнейшым сцвярджэннем, што ставіла пад рызыку паспяховае вядзенне ваенных дзеянняў без кардынальнага перагляду стратэгіі падрыхтоўкі і вядзення вайны.

Павялічыць

Што ж адбылося за гэтыя два гады і ці ўдалося знайсці выхад з гэтага тупіка, які з пункту гледжання рэсурснага забеспячэння для Украіны ўжо з'яўляецца прадказальна непрымальным? Спрабуем зразумець.

Яшчэ на пачатку 2024 года, калі Узброеныя сілы Украіны распачалі маштабную рэарганізацыю сістэмы кіравання, звязаную са зменай кіраўніцтва, расійская вайсковая навука разгарнула шырокамаштабную працу па пошуку шляхоў выхаду з гэтага пазіцыйнага тупіка. <…>

Адным з магчымых шляхоў выхаду з такога тупіка яны ўбачылі ўтоенае накапленне і далейшае масаванае выкарыстанне малых FPV БПЛА і баражуючых боепрыпасаў як для прарыву абарончых ліній, так і для знішчэння жывой сілы, фартыфікацыйных збудаванняў і бранятэхнікі на ўсю глыбіню.

Аднак практычная рэалізацыя такога метаду ўжо хутка выклікала сумневы, бо нашы сістэмы РЭБ усё яшчэ імкліва рухаліся наперад і фактычна нівелявалі гэтую перавагу. Гэта патрабавала ад расіян распрацоўкі новай сістэмы сувязі і кіравання для гэтых БПЛА і баражуючых боепрыпасаў.

Павялічыць

Менавіта гэта дало шанец нашым войскам прымяніць бранятэхніку для правядзення наступальных дзеянняў на Курскім напрамку, дзе добра абароненая нашымі сродкамі РЭБ заходняя тэхніка змагла здзейсніць скачок на тэрыторыю праціўніка.

Аднак гэта выклікала і іншы штуршок. Менавіта для барацьбы з нашай тэхнікай і пераадолення РЭБ летам (2024 года — НН) з'явіўся новы від FPV — з перадачай каманд не па радыё, а па правадах, які адкрыў новую эру супрацьстаяння і новыя выклікі пазіцыйнага тупіка.

Усё гэта, вядома, наклала свой адбітак на тактыку дзеянняў менавіта пяхоты, якая павінна несці асноўны цяжар вайны.

Пяхота на празрыстым полі бою

Менавіта пяхота стала закладнікам і ахвярай захопленага БПЛА рознага тыпу так званага ніжняга неба. Менавіта дзякуючы гэтаму поле бою стала абсалютна празрыстым і пазбавіла баявыя дзеянні магчымасці любога манеўру. Мяркую, ёсць сэнс весці гаворку пра сувязь гэтай з'явы і паняцця «мабілізацыя». Бо менавіта праз яе фронт павінен забяспечвацца людзьмі.

Сёння агульная карціна баявых дзеянняў заснаваная на тым, што вялікая канцэнтрацыя людзей нават у абароне абсалютна немагчымая. Любое павелічэнне колькасці асабовага складу на пазіцыях імгненна прывядзе да яго знішчэння ўдарамі FPV або артылерыі, якая будзе данаведзена праз БПЛА.

Таму абарона будуецца разгрупаваннем пазіцый і заняццем іх адносна малымі групамі, якія вымушаныя дзейнічаць аўтаномна на працягу пэўнага часу ў сапраўды звышцяжкіх умовах. Яшчэ адзін факт — зона паражэння як ударнымі БПЛА, так і артылерыяй, што дзейнічаюць сумесна, пастаянна пашыраецца. <…>

Павялічыць

Зразумела, што гэта прыводзіць не толькі да разбурэння шляхоў лагістыкі, але і да паступовага знікнення такога паняцця, як тыл, бо яго традыцыйнае размяшчэнне за баявымі парадкамі на адлегласці менш як 40 кіламетраў ужо немагчымае праз пастаянны агнявы кантроль праціўніка.

У выніку абарона паступова трансфармуецца ад актыўнага ўтрымання пазіцый, якія дзейнічаюць ва ўзаемадзеянні з другімі эшалонамі, рэзервамі і агнявымі сродкамі, да выжывання малых груп, на якія пастаянна ціснуць як дыстанцыйныя сродкі разведкі-паражэння, так і «засыпанне» малымі групамі пяхоты.

Як вынік, такая пабудова абароны прыводзіць да размытасці быццам бы суцэльнага пярэдняга краю, а часам — да фактычнага неразумення рэальнага абрысу сваіх пазіцый па рубяжах абароны. Таму расіяне вынайшлі яшчэ адно рашэнне па пераадоленні пазіцыйнага тупіка.

Гэта так званая інфільтрацыя — пранікненне асобных вайскоўцаў і груп пяхоты праціўніка ўглыб нашай абароны праз прамежкі ў баявых парадках. Усё гэта мы наглядна ўбачылі на прыкладзе Дабрапольскага выступу, Пакроўска і ўжо Купянска.

Такая ж сітуацыя і з атакуючымі. Праз немагчымасць прымяняць вялікую колькасць атакуючых праціўнік літаральна засыпае нашы абарончыя пазіцыі атакамі невялікіх штурмавых груп. Як вынік, большая частка такіх атак становіцца беспаспяховай і прыводзіць да страт сярод наступаючых. <…>

Паводле сведчання аднаго ваеннапалоннага, на адну выніковую атаку прыпадаюць восем безвыніковых. Усе яны суправаджаюцца вялікімі стратамі сярод асабовага складу.

Разам з тым падчас такіх атак праціўнік выкрывае размяшчэнне нашых пазіцый, агнявых сродкаў, назіральных пастоў, знішчае іх і ўрэшце прымушае выкарыстоўваць боепрыпасы і медыкаменты, вымотвае маральна і фізічна асабовы склад на абарончых пазіцыях.

Паводле расійскай тактыкі, са слоў таго ж палоннага, пасля няўдалай атакі штурмы працягваюцца датуль, пакуль для гэтага ёсць асабовы склад.

Аднак рана ці позна, з улікам магчымасці з дапамогай БПЛА перакрываць нам лагістыку, гэта прыводзіць да страты нашымі падраздзяленнямі пазіцый. А гэта вядзе, несумненна, да змены канфігурацыі лініі сутыкнення і стварае пагрозу падыходу да іншых пазіцый. І такім чынам, дзякуючы названай тактыцы засыпання нашых пазіцый вялікай колькасцю штурмаў малымі групамі, фронт бесперапынна рухаецца, на жаль, у наш бок.

Дарэчы, выраўноўванне фронту, вяртанне страчаных пазіцый адбываецца за кошт тых жа штурмавых падраздзяленняў абсалютна такім жа спосабам, у выніку чаго адбываецца натуральнае «сціранне» гэтых падраздзяленняў з чаканым вынікам, апісаным вышэй, без перспектыў глыбокага прарыву.

Яшчэ адным аспектам, які павінен быў бы стрымліваць такія дзеянні, з'яўляецца абавязковае своечасовае выяўленне праціўніка і своечасовая рэакцыя агнявымі сродкамі менавіта дзякуючы БПЛА. Аднак ужо цяпер месцы запуску і самі аператары сталі прыярытэтнымі цэлямі.

Павялічыць

Выклік для Украіны: абарона салдата ў «зоне знішчэння»

Такім чынам, падсумоўваючы падзеі, што разгортваюцца толькі на полі бою, можна канстатаваць, што пазіцыйны тупік сапраўды ёсць, ён мае характэрныя прыкметы, аднак назіраецца ўстойлівая тэндэнцыя да выхаду з яго менавіта з боку Расіі.

Імаверна, пакуль не будзе знойдзены спосаб выйсці з гэтага тупіка, маючы дастаткова чалавечага рэсурсу для «засыпання» нашых пазіцый і «інфільтрацыі», Расія працягне фізічна вымотваць нашы войскі, спалучаючы штурмы з нанясеннем максімальных страт.

У яе стратэгіі «вайны на знясіленне» такія страты свядома дапускаюцца: баявыя дзеянні закліканыя забяспечыць узровень страт, што становяцца непрымальнымі для нас, і адначасова падтрымліваць пастаянную сацыяльную напружанасць, у прыватнасці праз узмацненне мабілізацыйных мерапрыемстваў.

Як вынік, такое сістэматычнае знясіленне сіл і сродкаў рана ці позна абернецца поўным «выгараннем» сіл, што абараняюцца. Магчымы шлях выхаду з тупіка менавіта на полі бою Расія таксама бачыць у расчыстцы «бліжняга неба», якое выкарыстоўваюць БПЛА тактычнага ўзроўню.

Усё прыведзенае вышэй заахвочвае нас найперш шукаць шляхі супрацьдзеяння БПЛА тактычнага ўзроўню, каб захаваць жыццё і здароўе менавіта тых вайскоўцаў, якія выконваюць заданні як на лініі баявога сутыкнення, так і па-за яе межамі.

Трэба зразумець, што праз празрыстае поле бою тысячы дронаў і сэнсараў сфармавалі ўжо больш як 20‑кіламетровую kill zone (зону знішчэння) з высокай імавернасцю паражэння, дзе кожны цеплавы след, радыёсігнал ці залішні рух выклікае неадкладную рэакцыю, накіраваную на знішчэнне. Фактычна гібель, раненне ці псіхічны злом з'яўляюцца непазбежнымі наступствамі працяглага знаходжання на пярэднім краі ў сучасных умовах. <…>

Нас чакае далейшае ўскладненне сітуацыі. Гэта магчыма праз развіццё тэхналогій штучнага інтэлекту, што прывядзе да з'яўлення спачатку паў-, а пасля цалкам аўтаномных ударных сістэм, якія прынясуць вышэйшы, якасна новы ўзровень пагрозы для чалавека на полі бою.

Рэакцыяй на такі выклік гіпатэтычна мог бы стаць вывад чалавека з лініі баявога сутыкнення і замена яго рабатызаванымі сістэмамі. Відавочна, што такі крок мінімізаваў бы страты асабовага складу ад атак ударных дронаў і разведвальна-агнявых комплексаў. Аднак трэба канстатаваць, што адсутнасць тэхналогій і сучасны ўзровень развіцця беспілотных і аўтаномных сістэм яшчэ не дае магчымасці замяніць чалавека ў якіх-небудзь маштабах на полі бою.

Акрамя таго, навязаная нам тактыка «засыпання штурмамі» на гэты момант усё яшчэ будзе патрабаваць наяўнасці на пазіцыях менавіта падрыхтаванага асабовага складу, хоць, вядома, не ў вялікай колькасці. Такім чынам, адзіны выхад сёння палягае ў як мага хутчэйшым вынаходстве сродкаў ці сістэм, якія павысяць выжывальнасць асабовага складу. Усё гэта, вядома, непасрэдна звязана з пытаннямі мабілізацыі і падрыхтоўкі. 

Гэта няпростая задача, бо патрабуе не толькі распрацоўкі і маштабавання неабходных тэхналагічных рашэнняў, але і фундаментальнага перагляду формаў і спосабаў прымянення і, як вынік, структуры Узброеных сіл у частцы, што будзе тычыцца супрацьдронавай абароны.

Напрыклад, раней функцыя абароны факусавалася на пагрозах з боку артылерыі, авіяцыі, нават стралковай зброі, зброі масавага паражэння, якія пастаянна стваралі рызыку фізічнага знішчэння або ранення. Цяпер жа трэба стварыць сістэму супрацьдзеяння новай пагрозе ў вайне новага тыпу — дронам. Бо менавіта яны сталі асноўным фактарам, які прыводзіць да страт асабовага складу і, адпаведна, уплывае на вынік баявых дзеянняў.

Шлях да перамогі: тэхналагічная ініцыятыва і дзяржаўная стратэгія

Станам на сёння менавіта прымяненне ўдарных БПЛА выклікае амаль 80% страт сярод асабовага складу і тэхнікі. Гэта сведчыць пра тое, што сродкі аховы папярэдняга перыяду, такія як фартыфікацыйнае абсталяванне, браніраванне баявых машын, нават індывідуальная бронеахова, нівеляваныя маштабам прымянення, лятальнасцю і дакладнасцю сучасных БПЛА. Усё гэта ставіць пад пытанне і падрыхтоўку да баявых дзеянняў, дзе трэніроўка чалавечых якасцяў не дасягне хуткасці рэакцыі і дакладнасці рабатызаванай сістэмы, што кіруецца штучным інтэлектам.

Павялічыць

Такім чынам, пакуль Расія выкарыстоўвае тэхналогіі і закідае нашы пазіцыі ўсё новымі і новымі жывымі людзьмі, навязваючы нам менавіта такую тактыку, нам патрэбны іншы шлях — пошук надзейнага інструмента стрымлівання забойчай сілы новай зброі.

Для разумення пошуку шляхоў такой аховы найперш неабходна разумець сутнасць самога працэсу развіцця тэхналогій і прадугледзець менавіта будучыя выклікі.

Відавочна, згаданая мной у 2023 годзе «лічбавая аперацыя» мае сэнс, у якім варта разглядаць сучаснае поле бою як адзіную інтэграваную сетку менавіта кіберфізічных сістэм.

Гэта азначае, што беспілотныя і рабатызаваныя сістэмы на полі бою спалучаюцца праз сэнсары і дапаможную інфраструктуру кіравання і сувязі з праграмным забеспячэннем. Менавіта ў гэтым лічбавым полі механічныя сістэмы (цяпер гэта БПЛА і НРК) спалучаюцца з праграмным кіраваннем для забеспячэння як сітуацыйнай дасведчанасці, так і каардынацыі і выканання баявых задач у рэжыме рэальнага часу.

Станам на сёння відавочна, што гэтая кіберфізічная сістэма функцыянуе менавіта праз сетку прылад, якія як збіраюць і транслююць візуальныя, акустычныя, сейсмічныя і іншыя даныя на пункты кіравання або прамежкавыя сістэмы апрацоўкі інфармацыі, так і выконваюць пэўныя дзеянні па камандах з пунктаў кіравання.

Усё гэта, вядома, адбываецца праз сетку сувязі, якая застаецца адным з галоўных слабых месцаў на сучасным высокатэхналагічным полі бою.

Аднак відавочна, што праз уразлівасць менавіта сістэм сувязі будуць развівацца аўтаномныя сістэмы, дзе асноўны масіў апрацоўкі інфармацыі, аналізу абстаноўкі і прыняцця рашэнняў будзе адбывацца непасрэдна «на борце». Умяшанне з боку цэнтральнага кіравання прадугледжваецца толькі ў асобных або няштатных сітуацыях. Магчыма, менавіта такія сістэмы будуць здольныя не толькі эфектыўна выконваць заданні па паражэнні, але і забяспечваць надзейную абарону.

Такім чынам, для рэалізацыі гэтай задачы неабходна вырашыць шэраг ключавых праблем на дзяржаўным узроўні:

1. Стварыць выразную стратэгію і механізмы вырашэння праблемы развіцця менавіта перадавых абаронных тэхналогій на нацыянальным узроўні. <…>

2. Мабілізаваць неабходную колькасць спецыялістаў найперш у галіне софт-рашэнняў, неабходных для распрацоўкі, укаранення, інтэграцыі і далейшай падтрымкі такіх рашэнняў. <…>

3. Вырашыць праблему доступу да мікрапрацэсараў (чыпаў). <…>

4. Скарыстацца з ужо даступнага экспарту абаронных тэхналогій для фарміравання найперш альянсаў у сферы бяспекі і выкарыстання тэхналагічных і навуковых магчымасцяў будучых партнёраў.

5. Забяспечыць поўную навуковую і тэхналагічную ізаляцыю Расіі. Адначасова сканцэнтравацца на выкарыстанні навуковага і даследчага патэнцыялу Захаду <…>

Відавочна, што перамога Украіны сёння — гэта пазбаўленне Расіі магчымасці навязваць свае ўмовы праз вайну. Гэта праграма-мінімум для выжывання. <…>

Толькі ўкараняючы вайсковыя інавацыі, Украіна можа кампенсаваць традыцыйны недахоп рэсурсаў і нанесці непрапарцыйныя страты Расіі. Аднак Расія таксама ўсведамляе гэта і ўжо робіць крокі, якія мы адчуваем.

Перавага Украіны палягае ў яе людзях, якія не толькі спынілі ворага, але і ўжо ператварылі краіну ў цэнтр інавацый на полі бою.

Відавочна, што менавіта інавацыі прывядуць да прымянення стратэгіі ўстойлівага супраціву ва ўмовах калі не пастаяннай вайны, то пастаяннай варожасці. Гэта дасць нам магчымасць выжываць, адаптавацца і перамагаць без ілюзій, ператварыўшы вайну ў аператыўна бессэнсоўную для Расіі.

Але для гэтага вельмі важна зноў перахапіць і захоўваць тэхналагічную ініцыятыву, прымушаючы Расію прыстасоўвацца, вытрымліваць ціск і абараняць сябе.

• 9
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1