Літаратура33

Найбольшая частка выдадзеных кніг — пераклады, дзіцячая літаратура ў вялікім крызісе. Якім быў літаратурны 2024-ты

На падвядзенні вынікаў 2024 года, якое зладзіла Беларуская Рада культуры, літаратуразнаўца, галоўны рэдактар сайту bellit.info Ціхан Чарнякевіч паведаміў, што сёлета ягоны сайт адсачыў каля 140 выданняў «у розных праявах, жанрах і спецыфіках», што з’явіліся ў Беларусі і па-за межамі краіны. На аснове іх аналізу акрэсліваюцца і тэндэнцыі, піша Budzma.org.

Cichan Čarniakievič
 Ціхан Чарнякевіч. Фота: БРК

«Можна сказаць, што беларуская літаратура знаходзіцца ў больш-менш заўважным стане, таму што актараў вельмі шмат, кніг выходзіць не адна, не сем і не дзесяць. У той жа час, калі глядзець на магчымасці прыватных выдавецтваў Літвы, Польшчы, Эстоніі, Латвіі, то, канечне, нашы нібыта файныя лічбы глядзяцца досыць сумна ў параўнанні», — заўважае Ціхан Чарнякевіч.

Пераклады

«Найбольшая частка гэтых кніг — пераклады, што натуральна, бо гэта — сусветная тэндэнцыя, перакладаў выходзіць больш, чым арыгінальнай літаратуры.

35-40 кніг выйшла ў перакладзе на беларускую, яны сёлета маюць такі цікавы ўхіл у знакавыя кнігі эпасу, які ніколі яшчэ не перакладаўся на нашу мову. Гэта «Іліяда» Гамера, «Эпас пра Гільгамеша», эпас майя «Попаль-Вух: Кніга Супольнасці і Роду» (абодва пераклады Лявона Баршчэўскага), гэта скандынаўскія балады (пераклад Яўгена Папакуля).

Бачым арыентацыю на знакавыя імёны: Стывен Кінг, Джон Р.Р. Толкін, Агата Крысці, тут і наклады большыя. Найбольшая частка перакладаў — з англійскай мовы, нямецкай, польскай, некалькі кніг з літоўскай, што вельмі файна — у мінулым годзе была толькі адна. Рыхтуюцца яшчэ чатыры выданні літоўскіх кніг на наступны год», — расказаў Ціхан Чарнякевіч.

 «Ilijada» Hamiera
Фота: Pradmova

Цікавасць да літоўскай літаратуры Ціхан Чарнякевіч называе «абсалютна натуральнай», бо раней суседняй літоўскай літаратуры ў Беларусі перакладалася вельмі мала, «я думаю, што гэта яшчэ такі скарб, які да канца незразумелы многім беларусам».

У 2024 годзе выйшаў раман «Туўла» Юргіса Кунчынаса ў перакладзе Сяргея Шупы, адзін з самых яскравых твораў літоўскай літаратуры XX стагоддзя, а ў выдавецтве «Пфляўмбаўм» выйшаў раман Віргініі Кульвінскайце «Як я была малалеткай» у перакладзе Сюзанны Паўкштэлы.

«Tuŭła» Jurhisa Kunčynasa

Суадносіны прозы і паэзіі

Па інфармацыі Ціхана Чарнякевіча, прозы (15 кніг) і ў мінулым годзе, і сёлета было менш за паэзію (20 кніг).

«Вялікія жанры патрабуюць большай самааддачы ад аўтараў. І мы бачым пэўны крызіс у гэтым плане, бо ў Беларусі падтрымка прозы не вельмі высокая, дзяржаўныя выдавецтвы збольшага перадрукоўваюць класіку, новыя кнігі выходзяць вельмі рэдка, у тым ліку таму, што прыватных выдавецтваў засталося вельмі мала.

Можна гэта і пабачыць на прыкладзе прэміі Ежы Гедройця: было калісьці 50-60 кніг, што падаваліся на ўдзел, цяпер гэтая лічба не вышэй за 15 кніг трэці год запар. Гэта крызіс, канечне», — зазначыў літаратуразнаўца.

Альгерд Бахарэвіч, Сяргей Дубавец і Вінцэсь Мудроў выдалі па дзве кнігі кожны. У паэзіі заўважным заставалася выдавецтва Дзмітрыя Строцава hochroth Minsk у Берліне, з іх выданняў Чарнякевіч вылучае кнігу Сяргея Прылуцкага «Нічога нястрашнага» — аўтара, які да пачатку вайны жыў у той самай Бучы.

Kniha Siarhieja Pryłuckaha «Ničoha niastrašnaha»

Уласна беларускія выданні

«Калі браць уласна беларускія выданні, то чвэрць паэзіі выйшла ў Беларусі. У прозе — траціна. Пераклады — 50 на 50. Навукова-папулярных і нон-фікшн выданняў крыху больш выходзіць у Беларусі — 12 з 22 кніг.

Тлумачыцца гэта тым, што навука, гуманітарыстыка ў тым ліку, мае інстытуцыі, якія працуюць у Беларусі, яны маюць выдавецкія планы, навукоўцы і нон-фікшн аўтары яшчэ ёсць у Беларусі. Яны зараз бяруць тэмы, якія не будуць прыцягваць увагу кампетэнтных органаў, больш-менш дазволеныя тэмы, якія могуць прапусціць і дзяржаўная, і друкарская (а ёсць ужо пры кожнай друкарні адмысловы чытач) цэнзура.

Найбольш яркія выданні

Сярод найбольш яркіх выданняў, якія пабачылі свет у Беларусі, Ціхан Чарнякевіч называе кнігу мемуараў пра Алеся Разанава — «Праз сябе — да Сусвету», што выйшла ў «Тэхналогіі», кнігу Ганны Севярынец «Савецкая Беларусь пад рэдакцыяй Міхася Чарота».

З замежных выданняў літаратуразнаўца адзначае альбом пахаванняў беларусаў у свеце «Кніга могілак» Наталлі Гардзіенкі і Лявона Юрэвіча, што выйшаў у беластоцкім «Камунікаце», фотаальбом этнаграфічнай экспедыцыі Вацлава Ластоўскага на Случчыну і Мазыршчыну ў 1928 годзе, які падрыхтавалі сумесна выдавецтва Czabor Publishing і Skaryna Press.

«Kniha mohiłak» Natałli Hardzijenki i Lavona Jureviča

Шматмоўная літаратура

Літаратуразнаўца таксама звяртае ўвагу на ўсплёск выданняў шматмоўнай літаратуры Беларусі: выйшла кніга на палескай гаворцы, на ідышы, выдавецтва «Мяне няма» заняло нішу рускамоўнай літаратуры ў Беларусі, там выйшла ўжо 7 кніг, напісаных рускамоўнымі беларускімі аўтарамі, выйшлі пераклады рускамоўнага пісьменніка Сашы Філіпенкі.

Дзіцячая літаратура

А вось з дзіцячай літаратурай справы не вельмі. Няшмат выйшла кніг — 14 арыгінальных і 7 перакладных.

«Бачна, што пераклады неяк сталі менш падтрымлівацца. У прыватных выдавецтвах іх выходзіць вельмі мала. І гэта таксама крызісная з’ява, таму што дарагая папера, дарагое выданне, плюс дасяжнасць дзіцячай кнігі для тых жа мігрантаў павінна быць таксама не на апошнім месцы, — кажа Ціхан Чарнякевіч. —

 Ёсць яшчэ што тут падтрымліваць, спадзяюся, у наступным годзе сітуацыя зменіцца бо тут яўны недахоп, 14 кніг сваіх і 7 перакладных — гэта вельмі мала. Для дзяцей відавочна трэба больш. Дзіцячая літаратура ў вялікім крызісе».

Каментары3

  • Ноўнэйм
    20.12.2024
    Калі цябе прыціснуць вялікім камянём, ці засунуць у мех, у якім амаль няма паветра, каб дыхаць, наўрадці цябе гэта натхніць на актыўную і выніковую творчасць..
  • Колхозно-пролетарский рай
    21.12.2024
    Пролетариям книжки не нужны.
  • Шлак
    25.12.2024
    Ніводнай кніжкі пра змаганне

Цяпер чытаюць

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі2

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі

Усе навіны →
Усе навіны

Аператараў дронаў будуць узмацняць баявым экзашкілетам

Расія і Украіна завяршылі перамовы ў Стамбуле. Яны ішлі каля 40 хвілін2

Сусветная зорка Джэйсан Дэрула заехаў у Беларусь. Прэм’ер Турчын вадзіў яго па Доме ўрада16

Міністр замежных спраў Літвы заступіўся за Офіс Ціханоўскай14

Стась Карпаў расказаў пра ўласную траўму, звязаную з дыкам54

«Мы думалі, што гэта ненадоўга». Што беларусам трэба вынесці з тактоўных намёкаў літоўцаў пра мову61

У Мінску з'явілася алея аўтарскіх лавак, створаная па эскізах школьнікаў ШМАТ ФОТАЎ7

«У нас татальнае падзенне». Прадстаўніца дырэктарата Bysol пракаментавала скандал са Стрыжаком36

Літоўскае тэлебачанне падкрэсліла, што ні Ціханоўская, ні яе прэс-сакратарка дагэтуль не валодаюць літоўскай мовай89

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі2

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць