«My ŭžo roznyja». Jak heta — być biełarusam, navat kali daŭno žyvieš nie ŭ Biełarusi?

Siarhiej Nasonaŭ, žyŭ u Miunchienie, ciapier u Łondanie: «Čym daŭžej žyvieš za miažoj, tym mienš maješ znosiny z suajčyńnikami»

Mocnaje žadańnie pierajechać u mianie źjaviłasia jašče prykładna ŭ siomym kłasie. Heta nie było ŭciokami ad prablem abo rełakacyjaj u sučasnym razumieńni.

Usio pačałosia z kłasičnaj aŭtobusnaj ekskursii pa Jeŭropie. Ja hladzieŭ u akno i bačyŭ inšuju architekturu, inšuju jakaść žyćcia, i zrazumieŭ, što chaču heta vyvučyć i vyprabavać. Mnie chaciełasia ŭbačyć śviet pad roznymi kutami, kab sfarmavać svajo ŭłasnaje mierkavańnie, a nie žyć zamacavanym i zvykłym.

Kali ja skončyŭ univiersitet u Minsku, to ŭžo pracavaŭ u vielmi dobraj kampanii. Ale mnie chaciełasia raści prafiesijna za miežami našaha kłasičnaha IT. Maim tramplinam stała vučoba — ja pastupiŭ u mahistraturu ŭ Hiermaniju.

Hetym šlacham kaliści prajšła maja siastra, i ja da hetaha času dumaju, što heta samy «aksamitny» sposab pierajezdu. Dziakujučy vučobie možna intehravacca ŭ hramadstva pierad pracoŭnaj rucinaj. Ty pačynaješ «sapraŭdnaje» žyćcio naroŭni ź miascovymi. Tamu jość čas vyvučyć movu i znajści siabroŭ pa intaresach, a nie prosta znajomych, ź jakimi znachodzišsia ŭ adnoj situacyi, jość čas vyvučyć žyćcio.

Studenctva było składanym, ale jano navučyła vyrašać prablemy kreatyŭna. Tut byŭ cikavy momant. Pakul ja vučyŭsia i padpracoŭvaŭ, moj biełaruski dośvied byŭ mnie na ruku — ja moh atrymlivać zarobak vyšejšy, čym miascovyja studenty. Ale jak tolki atrymaŭ dypłom mahistra, hety vopyt abnuliŭsia. Navat kali ty byŭ sieńjoram u Minsku, tut časta davodzicca rabić krok nazad, kab potym zrabić dva napierad.

Pytańnie hieahrafii maje značeńnie: niamiecki vopyt nie tak šanujecca ŭ Brytanii, a brytanski — u ZŠA.

Nie saromiejusia havaryć, što ja ź Biełarusi

U Hiermanii ja ŭ asnoŭnym mieŭ znosiny ź biełarusami ŭ internecie: my dapamahali adzin adnamu paradami, dakumientami. Heta padbadziorvała i vielmi dapamahała. Ciapier ja žyvu ŭ Łondanie, i tut kamjunici inšaje. Ludzi čaściej sustrakajucca, chodziać na vystavy, śpiektakli.

Darečy, šaniec vypadkova sustreć biełarusa ŭ Łondanie nievialiki, nas tut nie tak šmat. I ŭ hetym jość svaja ramantyka, niejkaja ekskluziŭnaść dla tych, chto ciabie sustrakaje.

Ja viedaju ludziej u Łondanie, jakija robiać dla zachavańnia biełaruskaj kultury našmat bolš, čym tyja, chto žyvie ŭ RB. Viadoma, dla hetaha jość i svaje pryčyny, ale pa fakcie tak i atrymlivajecca.

Kali havoryš miascovym, adkul ty, heta vyklikaje cikavaść. Apošnija hadoŭ z 8‑10 ja nie saromieŭsia havaryć, što ja ź Biełarusi, i nie vykarystoŭvaŭ chitryki typu «ja z Rasii», kab nie tłumačyć hieahrafiju. U Jeŭropie ludzi razumiejuć kantekst i prykładna viedajuć hieahrafiju najbližejšych krain.

Ale čym daŭžej žyvieš za miažoj, tym mienš šukaješ znosin tolki z suajčyńnikami. Stanovicca važniejšym, ci dobry čałaviek, ci cikava ź im kamunikavać, a nie toje, u jakoj krainie jon naradziŭsia.

Pavialičyć

Pašpart — heta prosta papierka

Praz stolki hadoŭ u mianie bolš niama biełaruskaha hramadzianstva. Ale dla mianie pašpart — heta prosta papierka, častka biurakratyčnaha instytuta. Jana nie robić ciabie biełarusam.

Identyčnaść — heta toje, što ty robiš. Ci hatuješ ty nacyjanalnyja stravy, ci padtrymlivaješ kulturu i movu, abmiarkoŭvaješ i padtrymlivaješ aktualnyja pytańni?

Viadoma, my z tymi, chto zastaŭsia doma, stali roznymi. Pohlady, kaštoŭnaści, pobyt — usio razychodzicca. Ja nie maju iluzij, što ź lubym ziemlakom, jaki žyvie ŭ Biełarusi, u nas adrazu zaviažacca dušeŭnaja hutarka. Kab zrazumieć adzin adnaho praz hetuju dystancyju, patrebna adkrytaść i ciarpieńnie z abodvuch bakoŭ.

Ale jość niejkaja fundamientalnaja čałaviečaja salidarnaść, jakaja vyšejšaja za miežy. Voś jana i ŭzajemnaja pavaha i abjadnoŭvaje mianie z maimi starymi siabrami, jakija žyvuć u Biełarusi.

Maje «rytuały» prostyja. Ja lublu hatavać našy stravy — draniki, aliŭje. Chaj padobnaja ježa jość u susiedziaŭ i etničnaściaŭ, ale dla mianie heta smak, jaki mnie pryjemny i jakija prezientuje krainu, ź jakoj ja rodam. Mnie padabajecca častavać hetym siabroŭ-inšaziemcaŭ i dzialicca ź imi i z darahimi mnie ludźmi, jakija nie rodam ź Biełarusi.

Jašče lublu mieć doma niejkija aŭtentyčnyja biełaruskija pradmiety i ja z zadavalnieńniem pakazvaju hetyja rečy. Heta robić maju historyju adčuvalnaj.

Biełaruś dla mianie — heta nie prosta radok u bijahrafii, a žyvaja kultura, častka mianie, jakoj pryjemna dzialicca.

Biełaruś — heta padmurak

Raniej naša infarmacyjnaje pole časta naviazvała kompleksy, sprabavała zrabić nas «maleńkimi» i što nam nie radyja ŭ Jeŭropie ci dzieści ŭ inšych rehijonach. Paźniej razumieješ, što prynaležnaść čałavieka da niejkaj krainy nie robić jaho lepšym ci dabrejšym.

Kali damahaješsia pośpiechu ŭ vialikim śviecie, hety naviazany kompleks sychodzić. Fokus ssoŭvajecca z taho, adkul ty pryjechaŭ, na toje, chto ty jość i što ŭmieješ, i jakija ŭ ciabie pohlady. Ty stanovišsia bolš, čym prosta hramadzianinam adnoj krainy. Tvoj pašpart — prosta niaznačnaja pravavaja detal.

Što dla mianie Biełaruś ciapier? Heta padmurak. Miesca, dzie ja pražyŭ 20 hadoŭ, dzie ja atrymaŭ vydatny dośvied. Ale nastalhija dobraja ŭ mieru. Jana nie pavinna być važniejšaj za sučasnaść abo budučyniu. Niama vialikaha sensu žyć, pastajanna azirajučysia nazad. Kudy cikaviej i ŭ našych siłach tvaryć budučyniu dy vyvučać śviet.

Žan, 23 hady, žyvie ŭ Słavienii: «Biełaruś — heta kisła-sałodki sous»

Dumki pra pierajezd uźnikli jašče ŭ apošnija hady studenctva i adrazu paśla ŭniviersiteta. Tady ŭ Štaty pajechali niekatoryja maje adnakurśniki i namiaknuli, što moh by pierajechać i ja.

Ale paśla pary telefonnych intervju i padpisańnia kantraktu z amierykanskaj firmaj u 2000 hodzie niečakana zdaryŭsia kryzis u IT — łopnuła tak zvanaja «dot com burbałka» i mnie skazali pačakać troški, pakul pracaŭładkujuć usich, jakija tolki što stracili pracu tam. Voś i ŭładkavaŭsia časova ŭ słavienska-biełaruskuju kampaniju. Čakać…

I pakul ja čakaŭ, zdaryŭsia adzin epizod. Jak ciapier pamiataju, pa darozie ad stancyi mietro da ofisa ŭ Minsku. Kala 10 chvilin chady suprać vietru i daždžu «ŭ pysu» zmusili mianie ŭ siabie zapytać: «ci tak užo i nieabchodna žyć u takim «surovym» klimacie?!». Usio ž taki treba kudyści źjechać, dzie ciaplej i/abo bahaciej, dzie ŭsio nie praz adno miesca.

U pieršaj ža kamandziroŭcy ŭ Słavieniju, sutyknuŭšysia ź miascovaj cyvilizacyjaj i pryrodaj, na fonie ŭbačanaha kantrastu, rašučaść źjechać ź Biełarusi tolki ŭzmacniłasia. Na nastupny hod, u druhoj słužbovaj vypravie, ja padniaŭ hetaje pytańnie z kiraŭnictvam sa Słavienii i atrymaŭ «dabro» na rełakacyju.

«Biełaruś była nie na słychu»

Ja čałaviek tavaryski. A takim praściej razmaŭlać i im ź vialikim zadavalnieńniem dapamahajuć. Adzin słavienski kaleha ŭziaŭ nada mnoj «šefstva» i dapamahaŭ va ŭsich bytavych i biurakratyčnych situacyjach, pakul ja nie vyvučyŭ słavienskuju movu da nieabchodnaha ŭzroŭniu (što ŭ mianie zaniało kala hoda-dvuch).

U 2002-m, kali ja pierajazdžaŭ u hałoŭny ofis u Słavieniju, tam užo pracavali rasijanie i ŭkraincy. Mnohija słaviency ŭvieś čas zabyvalisia, što ja ź Biełarusi, i ŭvieś čas pytalisia: «Nu, jak tam va Ukrainie spravy?» Pamiatali, što ja nie z Rasii, a Biełaruś, vidavočna, nie była na słychu.

Inšy kaleha-siabar jak by žartam mianie nazyvaŭ «ruskim» z-za majoj ruskaj movy. I z-za pazityŭnaha staŭleńnia da harełki, pielmieniaŭ, tušonki i h. d. Akramia taho — moj baćka z Rasii, maci — ź Biełarusi.

Kali treba było pradstaŭlacca, to ŭsio ž taki ja zaŭsiody kazaŭ, što ja ź Biełarusi, i što heta nie Rasija. Adnak čaściakom dzialiŭsia ŭspaminami i tradycyjami i zvyčkami z prastoraŭ byłoha Savieckaha Sajuza. Navat ładziŭ «ruskija viečary» dla kaleh — makarony pa-fłocku, jak mnie kaliści rabiŭ baćka, sałat z pamidoraŭ sa śmiatanaj. Nu, i viadoma, harełka.

Pavialičyć

«Kamiernaja dyjaspara»

Paśla «vybaraŭ» 2020 hoda biełarusy Słavienii pačali šukać adzin adnaho. I znajšli! Abjadnalisia, pačali pravodzić sumiesnyja mierapryjemstvy. Da hetaha my ŭsie byli prosta «adzinočki». A ciapier nas niekalki dziasiatkaŭ znajomych pamiž saboj ludziej. Hetkaja «kamiernaja dyjaspara», u dobrym sensie hetaha słova.

I niejak žyćcio tut stała jašče cikaviejšym i bolš ščaślivym, na žal dla Biełarusi, za košt ludziej, jakija pakinuli jaje za apošniaje dziesiacihodździe. Niačasta, ale rehularna pravodzim mierapryjemstvy dla siabie abo dla słaviencaŭ, kab biełaruski paradak dnia zastavaŭsia na słychu, dy i dla «likbiezu».

Časam davodzicca ŭmiašacca i dapamahać bolš praktyčna, jak u vypadku z adnym biełarusam, jakoha RB vielmi chacieła viarnuć i złoŭžyła dla hetaha Interpałam.

«Biełaruś — heta ludzi»

Mnie padabajecca słuchać biełaruskuju movu ŭ havorcy i ŭ muzycy, padabajecca paznavać cikavyja padziei z historyi. Pastupova składvajecca ŭražańnie, što savieckija ŭłady «padparadkoŭvali» abo «zatykali» nacyjanalnyja prajavy roznych narodaŭ impieryi.

A jakoje zadavalnieńnie atrymlivaješ u Vilni ŭ biełaruskaj restaracyi, dzie tabie na biełaruskaj movie prapanujuć i padaduć i draniki, i nastojki, i inšyja biełaruskija prysmaki!

Biełaruś — heta ludzi. Našy ludzi. Na žal, raskołatyja padziejami apošnich hadoŭ. Addaju pieravahu kantaktam z «majoj Biełaruśsiu». Adekvatnymi ludźmi, jakim nie treba tłumačyć, što zabirać čužoje pad sousam «kaliści było naša» — heta drenna. Što vieryć televizaru i internetu i nie sprabavać praviarać šakavalnyja naviny — heta nie norma. Što ruskaja mova nie naležyć Rasii. I tamu nie źjaŭlajecca padstavaj zachoplivać «usio majo, što ruskaje».

Biełaruś dla mianie — heta kisła-sałodki sous, u jakim chočacca zasiarodzicca na sałodkim kampaniencie. Ale adzin kuchar hety sous sapsavaŭ, dadaŭšy ŭ jaho zanadta šmat vocatu.

Taćciana Sapronava, 11 hadoŭ žyvie ŭ Polščy: «Zaŭsiody viedała, što pajedu ź Biełarusi»

U mianie ź dziacinstva było adčuvańnie, što ja pajedu ź Biełarusi. My šmat padarožničali z baćkami, dy i moj tata časta byvaŭ u kamandziroŭkach — ja z rańniaha ŭzrostu bačyła, jak vyhladaje žyćcio za miežami Biełarusi. Da taho ž ja adčuvała, što ŭ takoj sistemie mnie budzie niekamfortna žyć dalej.

Spačatku ja dumała pierajechać u Hiermaniju, ale tam treba było b 2 hady advučycca ŭ moŭnaj škole. Tady mnie nie chaciełasia marnavać čas. Tamu vybrała Polšču — u mianie była karta palaka, bo ŭ maich baćkoŭ polskija karani. Praŭda, my nie ličyli siabie palakami, a pra svajo pachodžańnie pačali kazać chutčej tady, kali ja była ŭžo padletkam. Dy i paniaćcie nacyi źjaviłasia tolki ŭ XIX stahodździ. Tamu ja nie vyznačaju siabie vyklučna praz nacyjanalnaść.

«Znajomiłasia na vulicy ź ludźmi, jakija razmaŭlali pa-rusku»

Kali ja tolki pierajechała ŭ Polšču ŭ 2014 hodzie — mnie tady było 17 hadoŭ, ja nie była ŭpeŭnienaja, što zastanusia tut nadoŭha. Ale z časam jana stała maim domam. Bo ja źjechała padletkam, a vyrasła ŭžo tut. I Polšča vielmi mocna źmianiłasia za hety čas, nie tolki ekanamična, pamianiałasia i demahrafija.

Kali ja tolki pierajechała, to mahła znajomicca ź ludźmi na vulicy, kali čuła, što jany havorać pa-rusku. Zaraz ža na vulicach Varšavy pastajanna čuješ ruskuju, ukrainskuju, biełaruskuju movu. Siudy pryjazdžajuć ludzi nie tolki ź Biełarusi i Ukrainy, jość mihranty ź Jehipta, Indyi, Niepała, Hruzii, krain Centralnaj Azii.

Pavialičyć

Palaki narmalna staviacca da biełarusaŭ

Jość ujaŭleńnie, što «palaki nas nie lubiać», što tut paŭsiul ksienafobija. Ale ŭ realnaści heta tyčycca vielmi nievialikaj častki hramadstva — jak praviła, marhinalizavanaj i samaj šumnaj. Takija ludzi jość u luboj krainie. U Biełarusi taksama jość ahresiŭnyja i niepryjemnyja hrupy.

Prablema ŭ tym, što niekatoryja pryjazdžajuć užo z hetym pierakanańniem. U ludziej jašče niama nijakaha asabistaha dośviedu, a jany adrazu vybudoŭvajuć miažu «my — jany». I taki padychod mocna pieraškadžaje asimilacyi. Dy i palakam taksama vielmi składana ŭlicca ŭ hetu atmaśfieru, bo inšaziemcy vielmi trymajuć dystancyju.

U mianie ž bolš ukrainska-biełaruskaje koła znosin, ale i vydatnaje polskaje. Mahu abmiarkoŭvać roznyja temy: ad palityki da pobytavych rečaŭ. I nikoli nie sutykałasia z dyskryminacyjaj pa nacyjanalnaj prykmiecie.

Čaściej za ŭsio ja čuju padtrymku i kamplimienty, u tym liku za maju polskuju movu. Tak, u mianie jość akcent, i jon zastaŭsia navat praz 11 hadoŭ. Ja jaho nie saromiejusia, heta častka majho pachodžańnia.

Časam, darečy, ja łaŭlu siabie na tym, što za miažoj praściej skazać, što ja z Polščy, a nie ź Biełarusi — prosta tamu, što heta bolš zrazumieła dla ludziej. Niadaŭna ja była ŭ Kitai i ni razu nie sustreła čałavieka, jaki b viedaŭ, dzie znachodzicca Biełaruś. Ale Polšča ŭsio ž taki davoli monakulturnaja kraina, i ŭ hetym sensie asimilavacca tut składaniej, čym u kłasičnych mihracyjnych krainach kštałtu ZŠA ci Kanady.

Cikava, što ŭ apošnija hady ŭ mianie, naadvarot, adbyłosia niejkaje ŭnutranaje «adradžeńnie» biełaruskaści. Mahčyma, heta źviazana z tym, što paśla 2020 i 2022 hadoŭ vielmi šmat ludziej pačali emihravać — u tym liku maje blizkija siabry. I ŭ ich kudy bolš mocnaja suviaź ź Biełaruśsiu, bolš trapiatkoje staŭleńnie. Dziakujučy našym stasunkam ja znoŭ pačała nabližacca da kultury svajoj Radzimy.

Pry hetym ja razumieju, što ja nie toj čałaviek, jaki moža całkam atajasamić siabie z adnym hramadstvam. Ja šmat padarožničaju, niadaŭna padličyła, što pabyvała ŭžo ŭ 65 krainach. Tamu mnie važna zahłyblacca ŭ roznyja kultury, a nie zamykacca ŭ adnoj.

• 7
• 2
• 0
• 3
• 0
• 1
• 0
• 0