Пакаленне «ні-ні»: хто яны такія і наколькі гэта небяспечная тэндэнцыя?
У свеце імкліва расце колькасць маладых людзей, якія не працуюць і не вучацца, абіраючы для сябе жыццё за кошт бацькоў ці дзяржаўных выдаткаў. Глабальная тэндэнцыя, якая закранула і Беларусь, атрымала назву NEET (альбо «ні-ні») і выклікае сур'ёзную трывогу ў міжнародных інстытуцый. Што прыводзіць моладзь да такога выбару і як змяніць сітуацыю?
У свеце ўсё больш увагі прыцягвае з'ява NEET (Not in Employment, Education, or Training), вядомая ў Беларусі і краінах былога СССР як «ні-ні» — калі прадстаўнікі моладзі, пераважна пакалення Z, не працуюць і не вучацца, жывучы за кошт бацькоў ці дзяржаўных дапамог, піша партал «Холад».
Гэтая з'ява не новая. Упершыню падобная тэндэнцыя з'явілася ў Японіі ў 1970-я гады, дзе сфарміраваліся групы «хікікаморы» — людзей, якія ізаляваліся ад грамадства і маглі месяцамі не выходзіць з дому. У адрозненне ад іх, прадстаўнікі «ні-ні» моладзі не адмаўляюцца ад сацыяльных кантактаў, але свядома абіраюць пазіцыю няўдзелу ў працоўнай і адукацыйнай дзейнасці.
Чаму яны так робяць? Прычын некалькі.
«Ні-ні» квітнее з-за нераўнапраўя ў адукацыйных магчымасцях, якое закладваецца яшчэ ў дзяцінстве. На гэта ўплывае не толькі абмежаваны доступ да школ і ўніверсітэтаў, але і прафесіі і заробкі бацькоў, а таксама культура грамадства, у якім развіваецца дзіця.
Многія прадстаўнікі «ні-ні» моладзі жывуць у краінах, дзе складана знайсці працу ці аплаціць навучанне, таму маладзёны адчайваюцца і нічога не робяць. У развітых і багатых краінах, дзе ёсць актыўная сацыяльная падтрымка ад дзяржсістэмы і высокія заробкі, частка моладзі, наадварот, губляе матывацыю да развіцця, бо і так усяго дастаткова.
Такі лад жыцця, у незалежнасці ад пражывання ў той ці іншай краіне, мае негатыўныя наступствы для моладзі. Прадстаўнікі «ні-ні» часта адчуваюць трывожнасць, дэпрэсію, больш схільныя да суіцыдальных думак і ўжывання наркотыкаў. Адсутнасць працы і адукацыі прыводзіць да страты прафесійных і камунікатыўных навыкаў і ператвараецца ў замкнёнае кола: моладзь становіцца яшчэ больш залежнай ад дапамогі бацькоў або дзяржавы.
Уплывае тэндэнцыя да самадыягностыкі ў моладзі «модных» захворванняў, такіх як СДВГ, дэпрэсія або біпалярны разлад. Гэта таксама шкодзіць ментальнаму і эмацыйнаму здароўю, што ўскладняе пошук працы і пагаршае паспяховасць падчас вучобы.
Сярод пакалення «ні-ні» існуе і гендарны разрыў. У цэлым маладыя мужчыны з большай верагоднасцю знаходзяць працу або ідуць вучыцца, чым іх равесніцы. У 2020 годзе ў ЗША сярод моладзі ва ўзросце ад 16 да 29 гадоў у катэгорыю «ні-ні» ўваходзілі 17% дзяўчат і 13,5% хлопцаў.
Жаночай палове «ні-ні» ў ЗША часта перашкаджаюць выйсці на рынак працы сямейныя абавязкі і выхаванне дзяцей: сярод амерыканскіх дзяўчат, якія не працуюць і не вучацца, каля 36,7% займаюцца дзецьмі дома. Для параўнання, сярод мужчын, якія не працуюць і не вучацца, толькі 5,8% з'яўляюцца бацькамі.
Найвышэйшы ўзровень «ні-ні» сярод моладзі, паводле Сусветнага банку, назіраецца ў Турцыі (22,42%), Бразіліі (20,62%), Калумбіі (23,25%), Індыі (23,49%) і Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы (33,98%). А найменшыя паказчыкі — у Нідэрландах, Нарвегіі і Ісландыі (3—5%).
У Беларусі, як сведчыць Сусветны банк, узровень «ні-ні» адносна нізкі — 5,1% ад агульнай колькасці беларускай моладзі — аднак статыстыка гэтая толькі за 2022 год, а да праўдзівасці лічбаў ёсць пытанні, бо даныя аб беспрацоўі — як і любая іншая адчувальная інфармацыя ў Беларусі — хаваецца і цэнзуруецца.
ААН прызнала барацьбу з ростам «ні-ні» адной з ключавых задач, бо нежаданне працаваць і вучыцца не толькі шкодзіць асабістым перспектывам гэтых людзей, але і можа падарваць сацыяльнае і эканамічнае развіццё цэлых краін з-за недахопу работнікаў.
Шырокая даступнасць адукацыі магла б дапамагчы вырашыць праблему эканамічнай няроўнасці, якая ўплывае на рост «ні-ні», каб у будучыні лёс маладых вызначалі іх веды, а не сацыяльнае паходжанне. Аднак нюанс у тым, што ў сучасным свеце нават якасная адукацыя не гарантуе працаўладкавання, і таму ўсё больш маладых абіраюць нічога не рабіць.
Каментары