Грамадства22

«У таталітарных падыходах сведак Іеговы і рэжыму Лукашэнкі ёсць вялікае падабенства». Былы іегавіст пра СІ, праваслаўе, пратэсты і Украіну 

У Беларусі Дзмітрый Карняенка вядомы як старэйшына таварыства «Сведкі Іеговы», які перайшоў у праваслаўе і публічна расказаў сваю гісторыю. А таксама як грамадскі актывіст, які нястомна звяртаў увагу ўлад на праблемы, якія тыя закліканыя вырашаць за нашы падаткі. Хрысціянскае сумленне не дало яму безуважна глядзець на татальную хлусню, неапраўданы гвалт і катаванні, якія суправаджалі прэзідэнцкую кампанію 2020 года ў Беларусі і задушэнне наступных мірных пратэстаў супраць фальсіфікацыі вынікаў выбараў. Пад пагрозай крымінальнага пераследу па надуманых падставах яму ўдалося з'ехаць ва Украіну. Расійскае ўварванне Дзмітрый сустрэў у Адэсе, дзе жыве і цяпер. Сёння ён дзеліцца ранейшым і цяперашнім досведам ў інтэрв'ю, дадзеным сектазнаўцу Алегу Нагорнаму.

Дзмітрый Карняенка ў Віцебску на праваслаўным кірмашы «Белая кветка». Фота: архіў героя

— Як сектазнаўца, я знаёмы з вашай культавай гісторыяй. Наколькі памятаю, у Беларусі вы шмат гадоў аддалі сведкам Іеговы. Нават былі старэйшынам. Але, як мне падалося, духоўна перараслі культ і таму сышлі з яго. Не маглі б вы незнаёмаму з гэтай гісторыяй чытачу сцісла расказаць, што вас натхніла на «тэакратычная служэнне», а што расчаравала і заахвоціла сысці? Ці засталіся вы пры гэтым з Богам?

— Я стаў сведкам Іеговы яшчэ падлеткам — у канцы 90-х. Сваёй актыўнай місіянерскай дзейнасцю яны падкупілі мяне: першая мая гутарка доўжылася доўга, мы абмяркоўвалі хвалюючыя мяне тэмы эвалюцыі — і ў іх быў падрыхтаваны адказ амаль на кожнае маё пытанне.

Такая дасведчанасць не магла пакінуць мяне абыякавым. Так я стаў вывучаць з імі Біблію, і неўзабаве, яшчэ будучы непаўналетнім, хрысціўся ў іх. Праўда, года праз паўтара зноў хрысціўся (першае хрышчэнне не палічылі сапраўдным з-за таго, што на момант яго прыняцця я не пакінуў юнацкую звычку).

Так пачаўся мой дзесяцігадовы перыяд, падчас якога я паспеў пабыць некалькі гадоў службовым памочнікам («дыяканам») і паўтара года старэйшынам («прэсвітарам»). А таксама каля паловы гэтага перыяду быў так званым піянерам-прапаведнікам з абавязкам выканання патрэбнай колькасці гадзін прапаведніцкага служэння (840 гадзін у год).

Сышоў я ад іх пасля чытання кніг былога члена Кіруючай рады Рэйманда Фрэнца, а трыгерам да іх чытання паслужылі так званыя прававыя камітэты (царкоўныя суды) у нашым сходзе (прыходзе), на якіх я прадстаўляў бок абароны. Там даволі цікавая гісторыя, якая патрабуе розных падрабязнасцяў. Але я адзначу толькі, што выглядала гэта як паказальная лупцоўка, якую кіраўніцтва ўяўляла як дзейнасць духа (у сведак Іеговы — дух безасабовы, гэта Божая сіла, таму з маленькай літары). А мне тое, як праходзілі гэтыя царкоўныя суды, дэманстравала не Божае кіраўніцтва, а працу царкоўных функцыянераў, у якія ўмяшанне Бога не прадугледжвалася.

Гэта і заклала сумневы, паглыбіць якія і дапамаглі кнігі былога члена Кіруючай рады. Я спачатку папрасіў змясціць мяне з пастырскай дзейнасці (старэйшыны), а потым і зусім напісаў заяву аб сыходзе.

Года паўтара я цешыў сябе так званым пазаканфесійным хрысціянствам (яно было папулярнае ў многіх былых сведак Іеговы). У гэты перыяд некаторыя знаёмыя мне адступнікі пазнаёмілі мяне са святаайцоўскай літаратурай. І мой непрацяглы перыяд пошукаў вярнуў мяне ў праваслаўе (у дзяцінстве я быў ахрышчаны і нават, будучы юнаком, да ўступлення ў СІ наведваў часам службы).

Так я з 2010 года ў Царкве. На працягу 10 гадоў да пачатку пандэміі ў Беларусі і палітычнага крызісу быў алтарнікам і выкладчыкам нядзельнай школы прыхода ў адным з віцебскіх храмаў.

— На кантрасце з абыякавасцю да грамадзянскага жыцця сведак Іеговы я бачыў, як пасля культу вы занялі актыўную грамадзянскую пазіцыю: пісалі мноства зваротаў віцебскім мясцовым органам кіравання, каб палепшыць жыццё ў горадзе. А затым здарылася абвастрэнне палітычнага крызісу ў Беларусі ў 2020 годзе…

Вы бачылі, як працуе палітычная сістэма пачынаючы з узроўню мясцовых органаў улады да самай высокай асобы ў дзяржаве. Ці не падаліся вам некаторыя яе рысы знаёмымі па культавай сістэме, выбудаванай у сведак Іеговы? Ці не нагадвае вам лукашэнкаўская Беларусь таталітарны культ, толькі палітычны?

— Удушлівая атмасфера несвабоды ў сведак Іеговы стала нарастаць апошнія гады. Калі ў 90-я і 2000-я гэта яшчэ не адчувалася (мабыць, найлепшыя гады місіянерскай дзейнасці СІ ў Беларусі — іх бурны рост), то да канца гэтага перыяду сляды таталітарызму сталі востра адчувацца. Так званае тэакратычнае ўладкаванне, а ў рэальнасці моцная вертыкаль рэлігійнай улады, абяскроўлівала самыя цудоўныя праявы асабістай ініцыятывы сярод членаў абшчыны.

Разам з тым тое, што за нядобранадзейнымі членамі абшчыны магло быць арганізавана нешта накшталт сачэння (да сораму свайго, я сам, называючы гэта пастырскім служэннем, мог займацца тым, каб высвятляць, ці не выпіла лішняга алкаголю моладзь на вечарынках) — гэта, вядома, прыкметы таталітарнага культу.

Калі мы гаворым пра дзяржаўны лад Беларусі, то доўгія гады я таксама не заўважаў такога абмежавання свабод і ўмяшання ў асабістае жыццё. Толькі калі я прапрацаваў каля сямі гадоў выкладчыкам у адной з віцебскіх ВНУ, я стаў адчуваць тыя ж задушлівыя «спазмы». Я перастаў працаваць у дзяржустановах у 2015 годзе і зразумеў, што гэта — не быць звязаным рознымі недарэчнымі «абязалаўкамі» ў выглядзе прымусу на падпіскі на дзяржгазеты і да таго падобнае.

А падаўленне свабод выбаршчыкаў, забароны СМІ і ўсё іншае, што ў выглядзе рэпрэсій учыніла беларуская дзяржава з 2020 года, вядома, выяўляе вялікае падабенства ў таталітарных падыходах сведак Іеговы і рэжыму Лукашэнкі.

Адзінае, што я мог бы крыху ўдакладніць.

Па-першае, я да таталітарызму рэжыму Лукашэнкі не выкарыстоўваў бы рэлігійную мову, хоць дзяржаўныя прапагандысты раз-пораз спрабуюць самі сябе выставіць ледзь не супольнасцю культу (з адпаведным слэнгам, бацькам і нават «абрадамі»). Мне бачыцца гэта спекуляцыяй з іх боку, маніпуляваннем рэлігійнай мовай без адпаведнага зместу.

І, па-другое, у рэжыме Лукашэнкі бачныя бенефіцыяры выбудаванай таталітарнай сістэмы, якая эксплуатуе беларусаў як ахвяр, — увесь апарат вертыкалі. А ў СІ я б не назваў іх кіраўніцтва, царкоўных функцыянераў такімі ж бенефіцыярамі таталітарызму культу. Здаецца, што яны такія ж ахвяры ўласнай выбудаванай сістэмы, як і радавыя члены.

— Як асабіста вы перажылі беларускі крызіс 2020-га года? Ці бачыце вы ў ім духоўную падкладку? Ці матывавала вас хрысціянскае сумленне на нейкія пераасэнсаванні, рашэнні і ўчынкі?

— Назіраючы, як бурна развіваюцца падзеі ў 2020-м напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі, я не мог заставацца абыякавым. Сачыў я і за тым, як рэлігійныя супольнасці ў краіне рэагуюць на беззаконне, якое суправаджала працэс выбараў, на фальсіфікацыю іх вынікаў і беспрэцэдэнтнае гвалтоўнае падаўленне нязгодных з імі.

Я стараўся ўдзельнічаць у розных ініцыятывах, якія бачыў і якія лічыў дзейснымі. Так, я ў той час далучыўся і да працоўнай групы «Хрысціянская візія». Я перажываў матывы свайго актывізму як рэлігійныя, я ішоў з раніцы на літургію ў нядзелю і прасіў Бога даць мне сіл на шэсці ў той дзень, прасіў пра дапамогу захоўваць хрысціянскія якасці ў любых сітуацыях, якія маглі б са мной здарыцца ў тыя дні.

Праз два тыдні пасля выбараў я ўзяў на сябе дадатковы аскетычны зарок посту (бестэрміновы, гэта значыць да перамогі), і ў той ці іншай ступені выконваю яго да гэтага часу. Гэта значыць, я прытрымліваюся цяпер пастаянна тых жа посных абмежаванняў, што накладаў на сябе раней падчас каляндарных праваслаўных шматдзённых пастоў — пры гэтым адзначу, што я не строгі аскет, каб не ўзнікла фальшывага ўяўлення.

— Як вы ацэньваеце рэакцыю вышэйшай адміністрацыі беларускага Экзархата Рускай праваслаўнай царквы на гвалт і беззаконне, якія як ніколі раней моцна праявілі сябе са жніўня 2020 года? Ці не прывяла яна вас да новага крызісу і расчаравання?

— Мяне моцна расчаравалі святары маёй парафіі. Я б яшчэ зразумеў, каб з-за страху і рызыкі яны б проста занялі пазіцыю нейтралітэту, не заўважання крызісу (проста як СІ), але мой настаяцель і яшчэ шэраг клірыкаў аказаліся лукашыстамі, якія ўдзельнічалі ў праўладных мітынгах і ўсяляк публічна падтрымлівалі сістэму тэрору.

На шчасце, я знаходзіў суцяшэнне ў тым, што многія прыхаджане і некаторыя іншыя прадстаўнікі кліру выказвалі мне салідарнасць і рознымі — не заўсёды прамымі — спосабамі слалі мне праменьчыкі падтрымкі.

Але ў цэлым так, я не чакаў такога яўнага ўхвалення рэжыму ад святароў. Ад кіраўніцтва БПЦ я нічога не чакаў — там, па мне, магло быць што заўгодна. А вось ад тых, з кім гадамі маліўся, даведацца, што іх малітвы суправаджаюцца сімфоніяй з тэрорам, не чакаў.

— Якая была першая рэакцыя, калі вы даведаліся, што Расія паўнамаштабна ўварвалася ва Украіну, і калі вы даведаліся, што Беларусь стала суагрэсарам у гэтай вайне?

— Навіна пра вайну застала нас знянацку: трывога, вядома, лунала ва ўкраінскім грамадстве, па тэлебачанні напярэдадні, але што будзе такое маштабнае ўварванне, ніхто і думаць не мог.

Неўзабаве шок змяніўся на базавыя патрэбы ў бяспецы, таму мы з жонкай сталі паэтапна выконваць рэкамендацыі: падрыхтавалі трывожны чамаданчык, нарыхтавалі запасы, перасяліліся на начоўкі ў месцы, дзе выконвалася правіла «дзвюх сцен», і сталі з суседзямі рыхтаваць месцы для сховішчаў. Такія праграмы дзеянняў абясшкоджвалі паралізуючае дзеянне шоку.

Праз два тыдні жонка адправілася на захад, а я далучыўся да дыяспары, каб разам дапамагаць, чым можам, украінцам. Тое, што агрэсія стартавала ў тым ліку і з Беларусі, прыгнятала, але я разумеў, што Лукашэнка звязаны з Расіяй, таму ягоны саўдзел быў чаканым.

— Наколькі я ведаю, вы непасрэдна пакутуеце ад дзеянняў узброенай агрэсіі Расіі, бо знаходзіцеся ў Адэсе. У прыватнасці, даводзіцца чакаць рэдкага падключэння электрычнасці, каб паесці і адказаць на пытанні інтэрв'ю. Раскажыце, па якіх прычынах вы апынуліся ў Адэсе? Як расійскае ўварванне перажывалі мірныя адэсіты?

— Я з'ехаў з Беларусі ў верасні 2021 года — на мяне завялі крымінальную справу за ўдзел у тэлеграм-суполцы, прызнанай экстрэмісцкім фарміраваннем. Сілавыя органы нават публікавалі здабытыя нейкім чынам фрагменты нашых анлайн-абмеркаванняў, дзе, да прыкладу, інкрымінаваным мне «злачынствам» была размова пра тое, як дапамагаць сем'ям, дзе карміцель апынуўся ў турме па надуманых прычынах.

Да гэтага я сама меней восем разоў падвяргаўся адміністрацыйнаму пераследу, атрымаў два штрафы, адседзеў 40 сутак арышту.

Нам падабалася Украіна, у Адэсе адпачывалі шматкроць, таму і вырашылі асесці ля мора.

Адэсіты, зразумела, былі шакаваныя спробай уварвання. Але ўсё ж нават у рэакцыі на вайну ў іх, здавалася, было нейкае сваё, спецыфічнае, стаўленне — нейкая ўпэўненасць, што Расія ніколі сюды не зойдзе і нічога не зробіць з Адэсай. На вуліцы вые на ўсю моц трывога, а ў гарадскім садзе і стары і малы ні кроку не паскораць для хутчэйшых уцёкаў у бяспечнае месца. Зразумела, што я перабольшваю трохі, вядома, беглі і хаваліся, але было не раз, калі даводзілася кагосьці, хто зусім нядбала да гэтага ставіўся, зацягваць у зацішнае месца.

Зразумела, што многія сем'і з дзецьмі з'язджалі першыя тыдні актыўна, пакідалі горад і нават Украіну. Так, у мяне жыве рыжы кот, пакінуты адной суседскай сям'ёй.

— Расійская прапаганда часта паўтарае, што ва Украіне ідзе аперацыя вызвалення ад кагосьці рускіх. Таксама Адэсу яна называе рускім горадам і спекулюе на тэме трагедыі 2 мая 2014 года ў адэскім Доме прафсаюзаў. Які, па вашых адчуваннях, агульны настрой адэсітаў? Ці чакаюць у большасці сваёй яны расійскіх «абаронцаў» і «вызваліцеляў»? Радыя ці не расійскаму ўварванню? Ці змянілася ў лепшы бок стаўленне да Расіі пасля ўварвання?

— Я не сустракаў адэсітаў, якія выказвалі б свае сімпатыі Расіі. Зразумела, што яны былі, і, верагодна, хтосьці і застаўся. Але я быў відавочцам адваротных тэндэнцый: калі вялікаўзроставыя суседзі, што раней горача адстойвалі сваё права гаварыць на рускай мове, паступова схіляліся ў штодзённым жыцці выкарыстоўваць украінскую. Такое я бачыў не раз.

А пасля «заезду» па Адэсе і суседняй Сяргееўцы хвалі нянавісці да расійскіх вайскоўцаў адчуваліся нібы разлітымі ў атмасферы. Пастаянныя навіны з суседняга горада Мікалаева (а пасля і дэакупацыі Херсона) гэтаму яшчэ больш спрыялі: вельмі шмат перасяленцаў сюды прыехала адтуль. Іх аповеды нікога не маглі пакінуць абыякавымі.

Дом у Адэсе да і пасля прыходу «рускага свету»

— Спікеры Маскоўскага патрыярхату спрабуюць апрануць расійскую акупацыю ў тогу святога подзвігу ў імя абароны кананічнага праваслаўя, традыцыйных каштоўнасцяў і нават «дэсатанізацыі». Ці заўважалі вы ва Украіне насамрэч нейкія прыкметы «сатанізацыі», якіх няма ў самой Расіі?

— У Адэсе я наведваю штотыдзень храмы УПЦ, побач са мной тры храмы, пабудаваныя ў гонар той ці іншай іконы Багародзіцы. І, да свайго здзіўлення, я сустрэў тут такую колькасць вернікаў на службе, якой ні разу не сустракаў у Беларусі. Я быў шакаваны, калі бачыў каля паўсотні мужчын, якія стаялі ў чарзе да прычасця ў звычайную нядзелю. У храмах Віцебска такое ўявіць немагчыма — такая набожнасць украінцаў кідаецца ў вочы. Куды ўжо тут казаць пра ўяўную «дэсатанізацыю», пра неабходнасць правядзення якой трубяць расійскія прапагандысты.

Хоць бывалі смешныя гісторыі, калі мае родныя ў Беларусі пыталіся пра тое, ці праўда, што праваслаўныя храмы ва Украіне зачынілі, а я ім распавядаў, што на набажэнстве бачыў сотні вернікаў, якім ніхто ні ў чым не перашкаджаў.

Дзмітрый Карняенка ў Адэсе. Фота: асабісты архіў героя

— Ці можаце вы зразумець логіку патрыярха Кірыла і ягоных аднадумцаў: якім менавіта чынам і ад чаго ўзброенае ўварванне Расіі ва Украіну абараняе Украінскую праваслаўную царкву, якая адкрыта асудзіла гэтае ўварванне, папрасіла Расію яе не абараняць і не выкарыстоўваць спекуляцыі вакол яе становішча ў палітычных мэтах?

— Я не магу растлумачыць рыторыку патрыярха Кірыла — у гэтым праваслаўным мілітарызме ні маральных «выгод», ні логікі. Для мяне гэта загадка. Магчыма, ён і верыць у тое, што кажа на пропаведзях, падтрымліваючы вайну. Але мне прасцей было б прыняць версію, што ён проста ні ў што не верыць, акрамя кан'юнктуры дзяржаўных адносін, у якія ён упісаўся.

Для мяне наогул усе вернікі, якія неяк падтрымліваюць тэрор, апарат гвалту, лічаць, што бываюць дарэчнымі катаванні (а што, у нас у Беларусі ёсць святары, якія з амбона заяўлялі, што амапаўцы, якія ўжывалі неапраўданы гвалт над мірнымі пратэстоўцамі — гэта дабро) і да таго падобнае — сапраўдная загадка.

Выкарыстоўваць нейкія абмежаванні ў дачыненні да УПЦ для апраўдання ўварвання Расіі, якое вылілася ў мноства смерцяў мірных украінцаў, для мяне поўнае блюзнерства. Не можа вернік дапускаць такіх спекуляцый.

— Як вернік, ці можаце вы зразумець і прыняць логіку ідэі ўзброенай евангелізацыі: калі хрысціянскія каштоўнасці зацвярджаюцца не ўласным жыццём паводле Евангелля, не перакананнем і ўгаворваннем, не пакутніцкай крывёй, а гвалтам, прымусам, крывёю нязгодных іх падзяліць добраахвотна? Новы Запавет і першыя, пакутніцкія стагоддзі хрысціянства паказалі, што паміраць у імя евангельскіх каштоўнасцяў не толькі можна, але і пахвальна. А забіваць у імя евангельскіх каштоўнасцяў можа быць дапушчальна? Калі так, то пры якіх умовах?

— Не, адназначна не дапускаю зліцця мілітарызму і евангельскіх каштоўнасцяў. Так, я перажыў у свой час адыход ад пацыфізму (сведкі Іеговы не прымаюць гэтае слова як характарыстыку свайго падыходу, але па сутнасці з'яўляюцца рэлігійнымі пацыфістамі) да канцэпцыі «справядлівай вайны», калі маральны абавязак заклікае цябе ў выпадку нападу агрэсара і пагрозы жыццю мірных жыхароў станавіцца на іх абарону, у тым ліку і са зброяй у руках.

Але нават тут праваслаўнае хрысціянства далёкае ад гераізацыі абаронцаў: забойства на вайне — грэх, нават калі яно было вымушаным. І ўжо тым больш не прымаю евангелізацыю з прымусам і зброяй.

— Як вы ставіцеся да таго, што органы нацыянальнай бяспекі Украіны праводзяць праверкі ў дачыненні да епіскапаў і святароў УПЦ і што дзяржава не падоўжыла для УПЦ дамову на карыстанне Успенскім саборам Кіева-Пячэрскай лаўры, дазволіўшы праводзіць у ім набажэнствы ПЦУ?

— Я, шчыра кажучы, не ведаю.

З аднаго боку, так, хочацца сказаць, што сваімі нерашучымі паводзінамі (неасуджэнне адкрытых калабарацыяністаў сярод свайго кліру) УПЦ сама наклікала грамадскае абурэнне.

З іншага боку, тое, што СБУ публікуе часам у якасці «злачынстваў», знойдзеных у епархіях і манастырах (кнігі, ніяк не звязаныя з падтрымкай Расіі і нават «рускага свету»), таксама дэманструе дарэмшчыну. Я думаю, што пры здаровым падыходзе такія абвінавачванні рассыпаюцца (што, я ўпэўнены, і адбываецца ў судзе). Але трансляцыя іх у медыясферу, прычым з падачы профільнага ведамства, выглядае зусім ужо дыскрэдытуючай дзейнасць у гэтым кірунку.

Я лічу, што дзяржава мае права праверыць УПЦ (раз ужо часткова яна аказалася схільнай да таго, каб быць правадніком расійскіх наратываў), мае права патрабаваць ад УПЦ большага разрыву з Маскоўскім патрыярхатам. Але не так прымітыўна гэта варта рабіць.

Абставіны вайны не павінны пазбаўляць службы прафесіяналізму.

— Да якіх наступстваў, думаеце, для Рускай праваслаўнай царквы (уключаючы Беларускі экзархат) можа прывесці занятая ёю кесарападданніцкая пазіцыя, спалучаная з адмовай выкрываць відавочнае зло і падтрымліваць амаральныя ідэі і рашэнні, пасля перамогі Украіны і падзення рэжымаў у Беларусі і Расіі?

— Складана сказаць. Па мне, такія паводзіны РПЦ і БПЦ паглыбілі працэс расцаркоўлівання, які і так апошнія гады назіраецца сярод вернікаў. Хтосьці (думаю, такіх нямала), верагодна, замясціў гэтыя цэрквы тымі, якія ў такіх паводзінах заўважаныя не былі.

Ці вернуцца тыя, што цяпер сышлі, назад пасля перамогі Украіны і падзення беларускага і расійскага рэжымаў? Здаецца сумнеўным. Рэпутацыя гэтых цэркваў падарваная, спатрэбяцца гады, калі не дзесяцігоддзі, каб яе вярнуць.

Чытайце таксама:

Хрысціянская візія: Да крымінальнай справы на дзяўчынак, што спалілі папяровую ікону, прыклаў руку мітрапаліт Веніямін

Святар Лемяшонак расказаў, чаму ён моліцца за расійскае войска

Архіепіскап Гурый сказаў пра «бесаўскі характар» украінскай улады і выказаўся за «ўз'яднанне трыадзінай Русі»

Каментары2

  • Valadzimir
    05.02.2023
    [Рэд. выдалена]
  • Анёлак
    05.02.2023
    Па-беларуску лепш усё-ткі казаць Сведкі Еговы, нават калі вы ўжываеце наркамаўку.

Цяпер чытаюць

Што IT-бізнэс думае пра Ганну Рабаву, новую кіраўніцу Парка высокіх тэхналогій?2

Што IT-бізнэс думае пра Ганну Рабаву, новую кіраўніцу Парка высокіх тэхналогій?

Усе навіны →
Усе навіны

Беларускі фермер раскладаў вогнішчы на полі, каб выратаваць клубніцы2

Выбары ў Польшчы: па выніках першых экзіт-полаў лідзіруе Рафал Тшаскоўскі — але на долі працэнта29

Зяленскі: У аперацыі «Павуцінне» былі выкарыстаны 117 дронаў7

Саліст расійскай групы «Руки вверх» адкрые ў Мінску свой бар13

У Польшчы арыштавалі былога кіраўніка беларускага «Паспалітага рушэння» — пагражае 10 год за наркотыкі32

У Белым доме не ведалі пра падрыхтоўку Украінай спецаперацыі «Павуцінне»6

Каля расійскага аэрадрома, які не трапіў пад удар СБУ, згарэла фура4

Расійскае Мінабароны пракаментавала атаку СБУ па сваіх аэрадромах13

Сярод прапаноў Украіны на перамовах у Стамбуле — сустрэча Зяленскага з Пуціным2

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Што IT-бізнэс думае пра Ганну Рабаву, новую кіраўніцу Парка высокіх тэхналогій?2

Што IT-бізнэс думае пра Ганну Рабаву, новую кіраўніцу Парка высокіх тэхналогій?

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць