Čym adroźnivajecca bortnictva ad pčalarstva? I čamu vučylisia palaki ŭ biełaruskich bortnikaŭ
Jakim čynam polskija amatary dabilisia ŭniasieńnia staradaŭniaj raspaŭsiudžanaj u Biełarusi tradycyi ŭ śpis niemateryjalnaj spadčyny UNESCO? I navošta ŭvohule ŭsio heta ŭ XXI stahodździ? «Biełsat» pajechaŭ u Aŭhustaŭ u Polščy, kab vyśvietlić usio heta dy paznajomicca ź siabrami «Bortnaha braterstva».
«Bortnaje braterstva» — arhanizacyja, jakaja paŭstała ŭ 2006 hodzie ŭ vyniku padarožža niekalkich polskich entuzijastaŭ i pčalaroŭ-amataraŭ u Biełaruś. Adzin ź ich, Piotr Piłasievič, pakazvaje mnie svaje borci ŭ lesie pad polskim horadam Aŭhustaŭ i tłumačyć:
«U 2006—2007 hadach ja jeździŭ u Biełaruś. I tam borci ŭ lesie byli častkaj piejzažu. Kali ja viarnuŭsia ŭ Polšču, to ŭ 2008 hodzie byŭ pieršy prajekt adradžeńnia bortnictva, kali da nas zaprašali majstroŭ bortnictva z Paŭdniovaha Urału, Baškartastanu, kab jany pakazali, jak heta rabić. I ja padumaŭ: navošta vieźci kahoś z Urału, kali tut pobač la miažy heta častka kulturnaj spadčyny? Ja pačaŭ pahłyblacca ŭ temu, i tak paŭstała «Bortnaje braterstva».
Tak pakrysie ŭ Polščy adnaŭlajecca daŭniaja tradycyja zboru miodu lasnych pčołaŭ, jakaja tam była ŭžo stračanaja, choć praciahvaje žyć i raźvivacca ŭ Biełarusi. Polskija amatary vučylisia bortnictvu ŭ tych, dla kaho jano było adnym sa srodkaŭ vyžyvańnia, — palešukoŭ. Ciapier arhanizacyja naličvaje bolš za 35 siabroŭ, u tym liku niekalki biełarusaŭ. Abaviazkovaj umovaj dla ŭstupleńnia jość vałodańnie i apiekavańnie choć adnoju borciu.
Darečy, borć — heta vydzieŭbanaja kałoda, jakaja viešajecca na dreva, dzie dzikija pčoły i budujuć sabie hniazdo. Mienavita ad hetaha słova i pajšła nazva bortnictva. U peŭny momant ludzi zaŭvažyli, što pčoły dobra abžyvajucca ŭnutry struchlełych drevaŭ, i pačali sami abstaloŭvać dla lasnych pčołaŭ takija chatki, kudy čas ad času naviedvalisia, kab sabrać lišak miodu. Kali dakładna heta adbyłosia, skazać składana. Adnak dakładna da prychodu słavianaŭ na terytoryju Biełarusi: navat u Muziei bortnictva, jaki pracuje pry Aŭhustaŭskaj miedasytni, dzie spadar Piotr z kalehami varyć pitnyja miady, jość borci, starejšyja za paŭtary tysiačy hadoŭ.
Važna, što pryncyp stvareńnia borci zastajecca niaźmiennym ciaham praktyčna ŭsioj historyi. Adno što instrumient dla apracoŭvańnia kałody zrabiŭsia sučasnym. Jak pčoły źjaŭlajucca ŭ borci? Piotr Piłasievič tłumačyć, što treba prosta paviesić borć u lesie i čakać, pakul pčoły tam samyja pasielacca. Viadoma, možna i štučna zasialić roj u borć — pavodle taho samaha pryncypu, jak zasialajuć vulli.
Usiaredzinie borci staviacca admysłovyja pieraharodki, na jakija pčoły prymacoŭvajuć płaściny ź miodam. Darečy, mienavita z hetaj pryčyny miod lasnych pčołaŭ smakam mocna adroźnivajecca ad miodu z vulla. Bo pry zbory płaściny zrazajucca i vyciskajucca, tamu miod ściakaje z usimi najaŭnymi smakami: piarhoj i prapolisam, maje ŭ smaku kiślinku dy zachoŭvaje ŭvieś śpiektr vodaraŭ, jakija jość u borci, ažno da efirnaha aleju sasny. U pramysłovaj ža, tak by mović, vytvorčaści płaściny ź miodam dastajuć z vulla i ŭstaŭlajuć u admysłovuju centryfuhu, jakaja raskručvaje płaściny, u vyniku čaho miod źlivajecca ŭ padstaŭlenuju pad centryfuhu pasudzinu.
Jašče adno adroźnieńnie — čas zboru. Z vulloŭ miod źbirajuć dvojčy na hod: naprykancy červienia (taki miod zaviecca rańnim) i ažno pad kastryčnik (heta ŭžo poźni miod). A voś borci adkryvajuć zvyčajna raz na hod: užo pad kaniec siezonu, bližej da zimoŭki pčołaŭ. Tamu smak borcievaha miodu maje ŭ sabie ŭvieś bukiet vodaraŭ — z usich mahčymych raślinaŭ. Adpaviedna, jon na 30 % bolš nasyčany ŭ smaku i vodary, čym zvyčajny miod. Ale i značna bolš darahi, tłumačyć spadar Piotr:
«Košt składaje ad 100 da 120 jeŭraŭ za kiłahram — heta ŭ dziesiać razoŭ bolš, čym kaštuje dobry miod na pryłaŭku kramy. Pryčyna ŭ vielmi małoj kolkaści miodu z borci, jakuju možna sabrać u paraŭnańni z vullom. Z vulla, naprykład u Litvie, niama prablemy, kab zdabyć 60—80 kiłahramaŭ miodu na hod. Niekatoryja atrymlivajuć i 120. Z borci jak atrymajem kiłahram-dva na hod, dyk my zadavolenyja. Tyja, chto doŭhija hady viadzie borcievuju haspadarku, mohuć atrymać 6—8 kiłahramaŭ, ale heta maksimum».
Koler ža borcievaha miodu śvietła-karyčnievy, niešta siaredniaje pamiž rańnim i poźnim miadami. U Aŭhustaŭskaj miedasytni, dzie spadar Piotr razam z kalehami varyć pitnyja miady roznych hatunkaŭ, my kaštujem niekalki miadoŭ miascovaj pradukcyi dy sprabujem razabracca ŭ ich smakavych jakaściach.
«Rańni, viesnavy miod maje ŭ sabie ŭvieś zrez pyłku i niektaraŭ raślinaŭ, jakija ćvituć z kanca sakavika da pačatku červienia: tut viarba, dźmuchaviec, vasilki, roznyja vidy markoŭniku, lipa. Jak pačynaje ćviści lipa, to miod źbirajecca, kab nie było ryzyki dakormlivańnia pčołaŭ cukram u časie siezonu. Bo časam u pčalarstvie zdarajecca tak, što zabirajem z vulloŭ miod, a paśla praź niejki čas pčołam niama čaho źbirać. I tady ich kormiać cukram. Paśla ŭžo pačynajuć ćviści inšyja raśliny, i cukar u pčołaŭ zabirajuć. Kab hetaha paźbiehčy, miod źbirajecca tady, kali ćvicie lipa. A poźni miod bolš husty, ciomny i ćviordy, maje bolš intensiŭny smak. Tut pieršuju skrypku hraje hrečka», — tłumačyć Piotr Piłasievič.
Darečy, kryštalizacyja miodu — naturalny praces. Choć rańni miod zvyčajna chutčej kryštalizujecca, ale poźni ŭ vyniku robicca bolš ćviordym: składana navat adkałupać sabie maleńkuju łyžačku. Adziny miod, jaki zastajecca vadkim praciahły čas, — heta miod z borci, sabrany ŭviesnu, naprykancy sakavika. Jaho zvyčajna vielmi mała, bo faktyčna heta toje, što pčoły nie dajeli ŭ časie zimoŭki. Tamu i ŭ prodažy jaho nie znojdzieš, dy i ahułam źbirajuć jaho niašmat i nie zaŭždy. Ale smak u hetaha miodu — prosta niejmavierny. Ja mieŭ ščaście pakaštavać i skažu, što smačniejšaha praduktu pčalinaj žyćciadziejnaści ja ŭ svaim žyćci nie sprabavaŭ.
Darečy, taki smačny miod źbirajuć sapraŭdy pravilnyja pčoły. Tak, heta nie prosta žart. Bo isnuje mnostva vidaŭ pčołaŭ, kožny rehijon maje charakternyja dla siabie. Ale ciapier usio pieramiašałasia z pryčyny pahoni za bolšaj praduktyŭnaściu, tamu i ŭ Biełarusi možna sustreć azijackich pčołaŭ. U Aŭhustaŭskaj puščy ž dzieje zakrytaja sistema hadoŭli siaredniejeŭrapiejskaj pčały aŭhustaŭskaj linii — inšych razvodzić prosta zabaroniena. Spadar Piotr udakładniaje: «U Litvie hetuju pčału nazyvajuć litoŭskaj, u Biełarusi — siaredniaruskaj. Heta vid pčały, naturalny dla našych krajoŭ: kaliś jon byŭ raspaŭsiudžany ad Urału da Pirenejaŭ».
Jak kaža spadar Piotr, sama zdabyča miodu — heta nie hałoŭnaja meta sučasnaha bortnictva ŭ Zachodniaj Jeŭropie: «Borcievaha miodu źbirajuć vielmi mała. My starajemsia rekłamavać bortnictva jak chobi — mahčymaść znajści svajo miesca ŭ lesie, pra jakoje ty dbaješ i da jakoha viartaješsia, jakoje daje tabie spakoj na dušy».
I mienavita dziakujučy zapału takich amataraŭ z «Bortnaha braterstva» paŭstaŭ supolny prajekt Ministerstvaŭ kultury Biełarusi i Polščy, u vyniku pracy jakoha 17 śniežnia 2020 hoda bortnictva Biełarusi i Polščy było ŭniesienaje ŭ śpis niemateryjalnaj spadčyny UNESCO. Adnak zatym nie tolki supolnyja prajekty, ale j vizity ŭ Biełaruś zrabilisia niemahčymymi.
«Ad pačatku, jak my pačali zajmacca bortnictvam, my chacieli pakazać bortnictva jak supolny elemient spadčyny Rečy Paspalitaj, štoś, što moža abjadnoŭvać nas ź biełarusami, litoŭcami, ukraincami. Historyja pryhožaj tradycyi žyćcia ŭ zhodzie z pryrodaj, dzie čałaviek sprabuje dastasavacca da pryrody, a nie źmianiaje jaje pad siabie», — kaža Piotr Piłasievič.
Žyćcio ŭ zhodzie — jakraz toje, čaho ŭsim nam vielmi chočacca zyčyć asabliva ŭ hetyja časy.
Ciapier čytajuć
Studentka, jakaja ŭciakła ad aryštu ŭ 2020-m, pracuje na krajniaj poŭnačy Narviehii i zrazumieła skandynaŭski recept ščaścia28
Studentka, jakaja ŭciakła ad aryštu ŭ 2020-m, pracuje na krajniaj poŭnačy Narviehii i zrazumieła skandynaŭski recept ščaścia
Jak razhuł pryrody viarnuŭ cieły Barbary Radzivił i vialikaha kniazia Alaksandra i čamu tajamnicu źniknieńnia ichnich rehalij zmahli raskryć tolki ciapier77
Kamientary