Pamior Anton Furs. U 1947-m jamu 20-hadovamu dali 15 hadoŭ za ŭdzieł u pavajennym Sajuzie biełaruskich patryjotaŭ
Jamu było 94 hady. Anton Furs byŭ viaźniem HUŁAHa, u 1947 hodzie atrymaŭ 15 hadoŭ łahieraŭ za prynaležnaść da «Sajuza biełaruskich patryjotaŭ» — arhanizacyi vučnioŭskaj moładzi, jakaja staviła sabie za metu baraćbu z rusifikacyjaj i zachavańnie biełaruskaj kultury i ideałaŭ biełaruskaj niezaležnaści, jak napisaŭ u svaim fejsbuku Kastuś Šytal.
Anton Furs naradziŭsia ŭ 1927 hodzie ŭ miastečku Jazna. U 1944 hodzie pastupiŭ u piedahahičnuju vučelniu ŭ Hłybokim. Moładź bačyła vyciskańnie biełaruskaj movy z navučalnaha pracesu — i pastanaviła adkazać na heta, stvaryli arhanizacyju, natchniŭšysia prykładam tajemnych hurtkoŭ fiłamataŭ i fiłaretaŭ u Vilni pry Rasijskaj Impieryi.
25 sakavika 1946 hoda, sabraŭšysia na paddaššy doma ŭ Hłybokim, siabry SBP prynieśli prysiahu na viernaść ideałam niezaležnaj Biełarusi. Padčas hetaj tajemnaj uračystaści na ścianie była vyviešanaja Pahonia — jaje namalavała Alesia Umpirovič z Pastaŭskaj vučelni, jakaja paśla łahieraŭ stała žonkaj Antona.
U 1947 hodzie adbylisia masavyja aryšty siabraŭ arhanizacyi. Usie jany atrymali vialikija terminy ŭ łahierach — da 25 hadoŭ, ale bolšaść vyjšła paśla pierahladu spraŭ nieŭzabavie paśla śmierci Stalina, adsiedzieŭšy prykładna pa dziesiać hadoŭ.
Viarnuŭšysia z łahieraŭ, Anton Furs uziaŭ šlub z Alesiaj Umpirovič, jakaja ŭdzielničała ŭ dziejnaści SBP u Pastavach i taksama viarnułasia z HUŁAHa. Jany pražyli razam da 2017 hoda, kali Alesia pamierła. Bolšuju častku žyćcia jany pražyli ŭ Kazachstanie, pajechali tudy sami, bo na radzimie Antona nie brali na pracu. Pieryjadyčna pryjazdžali ŭ Biełaruś, adviedvali Łarysu Hienijuš, ź jakoj Alesia adbyvała pakarańnie ŭ łahierach. Usio žyćcio Anton Furs byŭ viernymi ideałam volnaj, niezaležnaj i biełaruskaj Biełarusi.
U 1984 hodzie, kali vyjšli na piensiju, viarnulisia na radzimu, kupili pałovu doma ŭ Pastavach. Druhuju pałovu zajmaŭ były łahierny achoŭnik, jaki časam kazaŭ: «Ja by vas vsiech nazad otpravił!» I ŭ hłybokaj staraści Anton cikaviŭsia biełaruskimi spravami, čytaŭ biełaruskija haziety, hladzieŭ biełaruskamoŭnaje telebačańnie, naviedvaŭ schody pastaŭskaj arhanizacyi Tavarystva biełaruskaj movy.
U 2013 hodzie pra SBP byŭ źniaty film «Hłybockaja zmova», pakazany na telebačańni. U 2019 hodzie — frahmient intervju z Antonam byŭ pakazany ŭ pieradačy Stop Josta na litoŭskim kanale «LRT Plus».
«Ja nieadnarazova byŭ u haściach u Antona Fursa. Jon i jaho žonka Alesia byli vielmi prystojnymi, dobrazyčlivymi i haścinnymi ludźmi. Jany byli viernymi svaim ideałam, i ŭ toj ža čas ni na kaho nie trymali złości. Navat kali jany ŭspaminali pieražytyja pakuty, ź ich vusnaŭ nie było čuvać nianaviści.
Dla nas, maładziejšych pakaleńniaŭ aktyvistaŭ, Anton Furs i inšyja ŭdzielniki SBP byli prykładam. Kali było ciažka, uspaminali, što niekali za biełaruskuju spravu davali dziesiać-piatnaccać hadoŭ łahieraŭ. Kali chaciełasia ŭsio kinuć, zhadvali, što nielha kidać toje, za što našy starejšyja ziemlaki addali svaju maładość», — napisaŭ Kastuś Šytal.
«U žniŭni 2020 hoda Anton Furs razam ź inšymi žycharami Pastavaŭ byŭ na Płoščy. Ja tady radavaŭsia, što jon dačakaŭsia času, kali ludzi vyjšli ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami… Prynamsi, jon moh pierakanacca, što ideja, jakoj jon achviaravaŭ svaju maładość, nie źnikła, što za jaje zmahajucca maładyja!
Pachavańnie Antona Fursa adbudziecca siońnia 20 kastryčnika kala 14:00 na mohiłkach u Pastavach.
Kamientary