Хочаце, каб усё было як раней? Чытайце новую кнігу Мудрова, піша Зося Лугавая.
Тут вы знойдзеце ўсё пра ўсё на свеце: студэнцкія будатрады; рамантычнае здарэнне на ўчастку падчас выбараў у Вярхоўны Савет; узбекскія дзеці ў беларускім летнім лагеры. А паміж імі — ці то сон, ці то мроя пра сустрэчу з Буніным у Грасе, амаль сучасная замалёўка з блышынага рынку, апавяданні пра пеўня, ката, шчанюка і ластаўку з пазіцыі саміх жывёлаў, і напрыканцы — замалёўка 2012 года пра Алега Мінкіна з нагоды яго 60-годдзя.
У Вінцэся Мудрова сёлета выйшла два зборнікі апавяданняў: «Yesterday» і «Нафтаград». І Вінцэсь Мудроў застаецца старым добрым Вінцэсем Мудровым.
Позірк Вінцэся Мудрова скіраваны ў 70—80-я гады: савецкая школа, савецкае студэнцтва, савецкія маладыя працоўныя гады.
Чытаючы «Yesterday», зразумела, што мне стала складана чытаць сучасныя мастацкія тэксты пра савецкія часы. Успаміны, мемуары, нон-фікшн — гэта іншае. А сучасная мастацкая літаратура, хочаш ты таго ці не, чытаецца цяпер праз прызму вайны ва Украіне. Абстрагавацца немагчыма. Прынамсі, у мяне не атрымліваецца. І таму што з прычыны ўзросту я не маю ўласнага сантыменту да тых часоў, у мяне акурат і ўзнікае пытанне «навошта».
Вядома, аўтар мае права пісаць пра тое, што хоча і што яму цікава. Я нават сама магу прыдумаць колькі тлумачэнняў, чаму Мудроў піша тое, што піша. Напрыклад, прырода чалавечая — яна ва ўсе часы аднолькавая. А можна зайсці з іншага боку: застой у грамадстве, несвабода, немагчымасць казаць пра цяперашняе, але магчымасць сказаць штосьці праз прызму мінуўшчыны… Аднак мне ўсё ж здаецца, што аўтару проста прыемна прыгадваць. Без дадатковай сэнсавай нагрузкі. Мудроў і сам кажа пра гэта ў адным з апавяданняў: «Юнацтва — радзіма дарослага чалавека. А радзіма — такая рэч, якую ўвесь час узгадваеш».
Пры гэтым, як мне падаецца, ён сам адчувае несучаснасць гэтых тэкстаў, таму і кажа напрыканцы апавядання пра кнігу Рычарда Олдынгтана «Смерць героя», якую дужа хацеў прачытаць у школьныя часы:
«І ў гэты міг узнікла раздражненне, нават злосць. І ўжо не на пісьменніка і яго героя, а на самога сябе. Дзесьці ішла вайна; дзесьці гінулі жаўнеры, дзесьці курчыліся ад болю людзі з адарванымі нагамі, а я сабраўся пісаць гісторыю пра тое, як шасцікласнікам прагнуў пачытаць ангельскага аўтара».
Тым не менш, тэксты пра дзяцінства і студэнцтва маюць пэўны рамантычны флёр, нават калі тваё дзяцінства і студэнцтва былі зусім іншымі. А вось савецкія працоўныя ўспаміны — гэта нейкая суцэльная туга і беспрасвецце: што на далёкай Поўначы, што ў Латвіі пад Вентспілсам.
Ёсць і яшчэ адно, што мне давалася ў тэксце няпроста: рамантычна-інтымныя замалёўкі. Калі гэта штосьці з катэгорыі ўспамінаў пра першае каханне ці студэнцкія няўдалыя заляцанні, то чытаецца яно даволі нейтральна, можа, нават кранальна. Але калі справа даходзіць да «спелых» адносін, то чытаць гэта становіцца ніякавата. І крышачку сорамна за ўсіх, пачытаючы з герояў і сканчваючы аўтарам і чытачамі.
Але пры гэтым піша Вінцэсь Мудроў цудоўна: багацце мовы і лёгкасць стылю па-ранейшаму крочаць поруч.
Калі ўсё ж мяне спытаць, што найбольш спадабалася ў зборніку, то назаву два пункты. Першы — тэкст пра закінутую чыгунку Полацк-Пскоў, якой аўтар спрабаваў прайсці двойчы яшчэ ў 70-я. Значна пазней ён выпадкова пабачыць па расейскім тэлебачанні сюжэт пра экспедыцыю «Зніклая чыгунка», якую зладзілі ў Пскоўскай вобласці. Гэта не апавяданне, а хутчэй нататка з заклікам «да маладых беларускіх гайсакоў — тых, што вандруюць па краіне»: «Сябры, вы мусіце прайсці згаданым маршрутам!»
Другі пункт — гісторыя грэкаў, якія эмігравалі ў Ташкент пасля вайны ў Грэцыі ў 1940-я. Пра гэтыя падзеі аўтар расказвае праз гісторыю юнацкай закаханасці ў дзяўчыну Ніку, якая пасля землятрусу ў Ташкенце разам з іншымі ўзбекскімі дзецьмі прыехалі ў беларускі летнік.
Вось вам актуальная цытата на тэму эміграцыі з таго апавядання:
«— А чаму ташкенцы прыезджых не любяць?
— Хто гэта табе сказаў?
— Ды так… кажуць.
— А каму спадабаецца, калі да іх прывозяць іншаземцаў? Прычым цэлымі цягнікамі. Да вайны карэйцы прыехалі. Аднекуль з Далёкага Усходу. Праўда, яны ў гарадах не любяць жыць і рассяліліся па наваколлі. Сталі капусту з цыбуляй вырошчваць. Ну і бавоўну таксама. У вайну эвакуяваныя пад’ехалі. Многія потым засталіся ў горадзе. Затым Ташкент крымскія татары апанавалі, а ў 49-м годзе нас, грэкаў, падвезлі…»
Вінцэсь Мудроў. Yesterday. Апавяданні. — Мінск: Цымбераў, 2024
Каментары