Archieołahi znajšli dokazy taho, što najstaražytniejšyja prodki čałavieka — jakija žyli 2,5 młn hadoŭ tamu — užo ŭmieli navučać i pieradavać viedy
Nasupierak isnujučym dahetul ujaŭleńniam, samyja staražytnyja ź pieršabytnych ludziej, jakija žyli bolš za 2,5 młn hadoŭ tamu, tysiačahodździami, z pakaleńnia ŭ pakaleńnie, pieradavali techniku vyrabu prymityŭnych pryład pracy, i heta dapamahło im pieražyć kardynalnaje źmianieńnie klimatu. Takoje adkryćcio zrabiła kamanda archieołahaŭ, vyvučajučy adzin z rajonaŭ pražyvańnia hetych staražytnych ludziej u Afrycy, na poŭnačy Kienii, piša Bi-bi-si.
Dahetul navukoŭcy mierkavali, hruntujučysia na razroźnienych znachodkach kamiennych pryład pracy, što samyja staražytnyja prodki čałavieka rabili i vykarystoŭvali ich sparadyčna: časam i dzie-nidzie ich vynachodzili, ale potym zabyvali.
Ciapier ža kamanda archieołahaŭ, vyvučyŭšy znachodki z roznych płastoŭ, zroblenyja na novym archieałahičnym abjekcie Namaratukunan na poŭnačy Kienii, u basiejnie voziera Turkana, pryjšli da vysnovy, što staražytny prodak homo sapiens, «čałaviek umieły» (homo habilis), jaki tam žyŭ, pieradavaŭ techniku vyrabu kamiennych pryład pracy z pakaleńnia ŭ pakaleńnie na praciahu 300 tysiač hadoŭ.
Spravazdaču ab svaim adkryćci navukoŭcy apublikavali na hetym tydni ŭ dadatku da časopisa Nature.
Pa słovach kiraŭnika daśledavańnia, prafiesara Devida Braŭna z amierykanskaha Instytuta Džordža Vašynhtona, heta adkryćcio daje padstavy dla radykalnaha pierahladu našych ujaŭleńniaŭ pra evalucyju čałavieka.
«My dumali, što pryłady pracy źjaŭlalisia tolki ŭ vyhladzie karotkich uspyšak i zatym źnikali. Ale kali my bačym adno i toje ž na praciahu 300 tysiač hadoŭ, hetaja vysnova niasłušnaja, — skazaŭ prafiesar Braŭn. — Prymianieńnie pryład pracy (ludźmi i prodkami ludziej), vierahodna, pačałosia značna raniej i było bolš stabilnym, čym my dumali».
Archieołahi pracavali ŭ Namaratukunanie dziesiać hadoŭ i znajšli 1300 vostrych skrabkoŭ, prymityŭnych kamiennych małatkoŭ, jakimi rabili inšyja pryłady, a taksama tak zvanych lityčnych jadraŭ. Usie instrumienty byli zrobleny sa staranna adabranych kamianioŭ z raki. Hetuju techniku vyrabu samych prostych pryład pracy navukoŭcy nazyvajuć ałdavajskaj, jana była šyroka raspaŭsiudžana siarod pieršych prodkaŭ sučasnaha čałavieka.
Adnolkavyja pryłady ŭ Namaratukunanie sustrakajucca ŭ troch archieałahičnych płastach, padzielenych sotniami tysiač hadoŭ. Pa słovach doktara Dana Pałču Raljera z brazilskaha Univiersiteta San-Paŭła, mnohija kamiani padabranyja śpiecyjalna, z ulikam ich ułaścivaściaŭ, što dazvalaje mierkavać, što tyja, chto rabiŭ ź ich instrumienty, dobra viedali, što šukać.
«U hetym miescy my nazirajem nievierahodny ŭzrovień składanaści, — skazaŭ doktar Pałču Raljer u efiry Bi-bi-si. — Hetyja chłopcy byli vielmi ŭmiełymi hieołahami. Jany viedali, dzie znajści najlepšuju syravinu, i ich kamiennyja pryłady cudoŭnyja. Niekatorymi ź ich na samaj spravie možna parezacca».
Pry hetym hieałahičnyja danyja dazvalajuć mierkavać, što mastactva vyrabu pryład dapamahło hetym staražytnym ludziam pieražyć radykalnuju źmienu klimatu.
Pa słovach staršaha navukovaha supracoŭnika Nacyjanalnych muziejaŭ Kienii Rachaba N. Kińjandžui, u tuju epochu ŭ hetym rehijonie centralnaj Afryki klimat pastupova staŭ značna sušejšym, i pyšnuju zielaninu źmianili suchaja savanna, pa jakoj prakatvalisia pažary, i paŭpustyni.
Pa słovach doktara Pałču Raljera, žyvioł takija pieramieny prymusili b evalucyjna prystasavacca, syści ŭ inšyja miescy abo vymierci. Ale pieršabytnyja ludzi, jakija rabili pryłady pracy, vierahodna, prystasavalisia da pieramien mienavita pry dapamozie hetaha mastactva, a nie šlacham bijałahičnaj evalucyi.
«Heta ŭmieńnie dapamahło najstaražytniejšym žycharam Uschodniaj Turkany vyžyć u klimacie, jaki chutka mianiaŭsia, — nie adaptujučysia pry hetym samim, fizična, a adaptujučy sposaby zdabyčy ježy», — kaža navukoviec.
I heta razychodžańnie z žyviolnym śvietam adbyłosia, jak padkreślivaje doktar Pałču Raljer, na samym dośvitku isnavańnia čałaviectva.
«Vykarystańnie pryład pracy dazvoliła im nie mianiać svaje arhanizmy, kab prystasavacca da pieramien. Zamiest hetaha jany vypracavali techniku, patrebnuju dla zdabyčy ježy: pryłady, jakimi možna było razrazać tušy žyvioł i vykopvać raśliny», — tłumačyć navukoviec.
Dokazy hetamu archieołahi znajšli ŭ Namaratukunanie — tam znajšli kości žyvioł, raśsiečanyja kamiennymi instrumientami. Heta pakazvaje, što ŭvieś čas, pakul mianiaŭsia klimat, staražytnyja ludzi palavali i jeli miasa.
«Hetaja technałohija davała im pieravahu [u baraćbie za vyžyvańnie]. Jany mieli dostup da roznych vidaŭ ježy. Krynicy ježy mianialisia, ale ŭ ich była hetaja technałohija, i dziakujučy joj jany zmahli pieražyć hetyja pieramieny, znachodziačy novuju ježu», — kaža doktar Pałču Raljer.
2,75 młn hadoŭ tamu ŭ hetym rehijonie, u centralnaj Afrycy, žyli samyja pieršyja prodki čałavieka. Mozh u ich byŭ prykładna ŭ dva razy mienšy, čym u sučasnych ludziej. Hetyja pieršabytnyja ludzi, mahčyma, žyli adnačasova ź ich papiarednikami ŭ evalucyjnym sensie, aŭstrałapitekami, jakija vałodali vialikimi zubami i sumieśsiu rys čałavieka i šympanze.
Instrumienty, znojdzienyja ŭ Namarotukunanie, rabili abo adny, abo inšyja, a moža, abodva hetyja vidy.
Jak adznačaje prafiesar Braŭn, dahetul navukoŭcy mierkavali, što stabilnaje prymianieńnie pryład pracy pačałosia značna paźniej, 2,4-2,2 młn hadoŭ tamu, kali pieršabytnyja ludzi evalucyjanavali ŭ istot ź istotna bolšym abjomam mozhu.
«Mnohija mierkavali, što prymianieńnie instrumientaŭ dazvalała im siłkavać vialiki mozh. Ale ŭ Namaratukunanie my bačym, što hetyja vielmi staražytnyja pryłady prymianialisia da pavieličeńnia pamieru mozhu», — kaža Devid Braŭn.
«My, mahčyma, mocna niedaaceńvali hetych staražytnych ludziej i prodkaŭ čałavieka, — razvažaje prafiesar. — My ciapier možam prasačyć vytoki našaj zdolnaści adaptavacca da pieramien šlacham prymianieńnia technałohij až da epochi, jakaja była 2,75 młn hadoŭ tamu, a moža być, i značna dalej».
Ciapier čytajuć
U Minsku zaviaršyli budaŭnictva piacizorkavaha hatela na miescy kolišniaha «Biełekspa»3
U Minsku zaviaršyli budaŭnictva piacizorkavaha hatela na miescy kolišniaha «Biełekspa»
Sumleńnie, kachańnie, koły piekła i halivudski finał. U siamji budaŭnika i biblijatekarki z Pružanskaha rajona Ihara i Julii Łaptanovičaŭ aryštavali spačatku jaho, paśla — jaje, a paśla i babulu33
Kamientary
2-3 młn hadoŭ, niejmavierna zamała, pa tym časie, kab toje "ludztva", vypraviŭšysia z adnoj, ahulnaj dla ŭsich, kropki na afrykanskim kantyniencie, zasialiła ŭsie kantynienty dy adaptavałasia da ŭmovaŭ pražyvańnia na ich.
I zaŭvažcie, što da peŭnaha času uzrovień raźvićcia ludziej na ŭsich kantynientach, i u roznych klimatyčnych/pryrodnych umovach, byŭ prykładna adnolkavy (akrom fizijalahičnaha), i adnolkavy nia tolki ŭ avałodańni roznymi techničnymi majsterstvami, ale, prykładna adnolkavy u duchoŭnym i kulturnym žyćci. Usie tyja pieršabytnyja kamjunici, znachodziačysia na vializnych adlehłaściach adna ad adnoj pa ŭsioj planecie, da peŭnaha momantu prachodzili adny j tyja ž stadzii u svajoj evalucyi adnačasova(!). Heta značyć, što pačatak puci lažyć na dziasiatki miljonaŭ hadoŭ raniej, čym maje ličyć navuka.
I tak praciahvałasia da momantu, kali ŭ peŭnych hieahrafičnych rajonach ščylnaść čałaviečaha nasielnictva nie spryčyniłasia ŭźniknieńniu peŭnaha ŭzroŭniu kankurencyi !!! A heta ŭžo adbyłosia na ŭsich zasielenych ludźmi terytoryjach planety nieadnačasova(!), z ahramadnaj roźnicaj u časie. Mienavita z hetaha momantu evalucyja čałaviečaj hramady nabyła roznuju chutkaść raźvićcia (technalahičnaha, kulturnaha, duchoŭnaha). Upff...