Špijon z varšaŭskaj meryi: polski čynoŭnik dapamahaŭ rasijskaj raźviedcy

Pavodle źviestak Mazavieckaha adździeła prakuratury pa baraćbie z arhanizavanaj złačynnaściu i karupcyjaj, Tomaš Ł. pracavaŭ u Archiŭnym adździele aktaŭ hramadzianskaha stanu varšaŭskaj meryi — adzinym u Polščy miescy, dzie zachoŭvajucca staryja parafijalnyja mietryčnyja knihi z terytoryj, jakija da Druhoj suśvietnaj vajny ŭvachodzili ŭ skład Polščy, a ciapier naležać Ukrainie i Biełarusi.

Mienavita hetyja knihi ŭvachodziać u skład tak zvanaj «zabužanskaj spadčyny» — archiŭnych materyjałaŭ, što datyčać palakaŭ, vysielenych u 1944—1952 hadach z uschodnich ziemlaŭ. U ich utrymlivajucca akty naradžeńnia, šlubu i śmierci, jakija źjaŭlajucca kaštoŭnaj bazaj dla paćviardžeńnia pachodžańnia i hramadzianstva.

Pavodle źviestak śledčych, Tomaš Ł. na praciahu piaci hadoŭ — z 2017 pa 2022 hod na asabistyja nośbity infarmacyi i svoj mabilny telefon skapijavaŭ sotni dakumientaŭ — akty naradžeńnia, šlubu, śmierci, a taksama šabłony aficyjnych dakumientaŭ i pierapisku z dypłamatyčnymi ŭstanovami.

Usio heta jon pieradavaŭ svajmu «kurataru» z rasijskaj raźviedki, jaki farmalna pracavaŭ dypłamatam u ambasadzie Rasii ŭ Varšavie i byŭ vysłany z krainy ŭ sakaviku 2022 hoda. Pieradača ździajśniałasia «z vykarystańniem zakamuflavanaj radyjosuviazi», dla čaho Tomaš Ł. prajšoŭ śpiecyjalnaje navučańnie.

Śledčyja dapuskajuć, što vykradzienyja Ł. piersanalnyja danyja rasijanie mahli vykarystoŭvać dla stvareńnia falšyvych bijahrafij albo «lehiendaŭ» naščadkaŭ palakaŭ z uschodu, što spraščała «śpiačym ahientam» rasijskaj raźviedki atrymańnie Karty palaka i navat hramadzianstva. 

Jak pracujuć ahienty-«nielehały»

Jak patłumačyŭ vydańniu były kiraŭnik raźviedki Upraŭleńnia abarony dziaržavy (Urząd Ochrony Państwa — UOP, isnavała ŭ 1990‑2002 hadach — NN) Piotr Niemčyk, usie śpiecsłužby śvietu stvarajuć sietki «śpiačych ahientaŭ». Ich asoby stvarajucca pavodle dźviuch kancepcyj: ahient dziejničaje albo pad svaimi sapraŭdnymi danymi, albo «pazyčaje» čužyja — žyvych ci pamierłych ludziej. Ahient-«nielehał» — heta aficer raźviedki, jaki pracuje pad hłybokim prykryćciom z całkam vydumanaj bijahrafijaj.

«Stary mietad — znachodzili ludziej, jakija sapraŭdy naradzilisia, byli ŭ roznych rejestrach, a potym infarmacyja pra ich ścirałasia, naprykład, jany pamierli ci zahinuli, i na hetaj asnovie dabudoŭvałasia astatniaja častka bijahrafii», — kaža ekśpiert.

Jak adznačaje vydańnie, vykarystańnie čužych danych — nie redkaść. Naprykład, u 2010 hodzie mierkavanyja ahienty izrailskaj raźviedki «Masad», jakija likvidavali ŭ Dubai lidara CHAMAS, vykarystoŭvali dakumienty realnych ludziej. Tady brytanski MZS paćvierdziŭ, što ŭ šaści brytancaŭ, jakija žyli ŭ Izraili, skrali asabistyja danyja. Pa nieaficyjnaj infarmacyi, ich pašparty byli skapijavanyja z zamienaj fotazdymkaŭ.

Ź niadaŭnich vypadkaŭ zhadvajucca muž i žonka Dulcavy — rasijskija «nielehały», jakich aryštavali ŭ Słavienii.

«Nielehały», jak zaklučajuć aŭtary, mohuć nie tolki zdabyvać infarmacyju ŭ važnych miescach, ale i vystupać u roli nadziejnych suviaznych pamiž inšymi ahientami.

Jak adznačaje adna z krynic vydańnia ŭ śpiecsłužbach, pracavać niezaŭvažna Tomašu Ł. dapamahała jaho pasada. «Tomaš Ł. byŭ kiraŭnikom u archivie, jamu nie treba było nikomu tłumačyć, jakija papki jon braŭ», — kaža surazmoŭca Rzeczpospolita. Jon dadaje, što kali na asnovie vykradzienych danych i byli stvoranyja falšyvyja bijahrafii, to, chutčej za ŭsio, «jany zroblenyja nastolki dobra, što dahetul heta nie vyjaviłasia».

Pavialičyć

Dziŭnyja fakty bijahrafii

Žurnalisty źviartajuć uvahu na dziŭnyja łakuny ŭ bijahrafii Tomaša Ł. Ciapier jamu 58 hadoŭ. Jon rodam z Kanstancina pad Varšavaj, dzie jaho baćka ŭ časy PNR byŭ miascovym partyjnym funkcyjanieram. Ł. pačaŭ vyvučać historyju ŭ druhoj pałovie 1980-ch, ale ŭ pačatku 1990‑ch raptoŭna kinuŭ vučobu i na doŭhi čas źnik z pola zroku znajomych.

Jon nie naviedvaŭ univiersiteta, nieviadoma, ci pracavaŭ i na što žyŭ u toj čas. Vučobu Tomaš Ł. adnaviŭ i skončyŭ tolki paśla 2000 hoda. Hety praciahły prabieł u jahonaj bijahrafii vyhladaje padazrona, — adznačajuć žurnalisty.

Asobna padkreślivajecca, što ŭ 2006 hodzie Ł. uvachodziŭ u kamisiju pa likvidacyi Vajskovych infarmacyjnych słužbaŭ (WSI) — struktury, jakaja zajmałasia rearhanizacyjaj i pieradačaj sakretnych materyjałaŭ vajskovaj raźviedki i kontrraźviedki. U toj čas jon mieŭ dostup da nadzvyčaj kanfidencyjnaj infarmacyi, u tym liku pra ahienturnyja sietki i finansavańnie apieracyj za miažoj.

Adnak, jak adznačajecca, u materyjałach abvinavačańnia niama nijakich dokazaŭ taho, što Ł. užo tady supracoŭničaŭ z zamiežnymi śpiecsłužbami.

Surazmoŭcy vydańnia pryznajucca, što jaho źjaŭleńnie ŭ hetaj kamisii było niečakanym:

«Jak by ni aceńvać jaje skład, tudy ŭvachodzili ludzi, jakija mieli choć niejkaje ŭjaŭleńnie pra dziejnaść śpiecsłužbaŭ. Ale Ł. trapiŭ tudy, vidać, pa niejkim inšym pryncypie — i nichto z udzielnikaŭ nie pryznajecca, chto jaho prapanavaŭ», — adznačajuć jany.

Jašče adnoj detallu, jakaja vyklikała pytańni, staŭ internet-profil Tomaša Ł. Niekatory čas jon mieŭ u Facebook staronku z vyrazna pravymi, navat radykalnymi nacyjanalistyčnymi pohladami.

Jak adznačajuć žurnalisty, ciažka skazać, ci heta sapraŭdnaja pazicyja Ł., ci taki imidž byŭ častkaj jaho lehiendy — «dymavoj zasłony», jakaja pavinna była dapamahčy jamu zblizicca z nacyjanalna-kansiervatyŭnymi kołami i atrymać davier u pravym asiarodździ.

Vykryćcio i śledstva

Tomaša Ł. zatrymała Ahientstva ŭnutranaj biaśpieki (ABW) 17 sakavika 2022 hoda. Heta vyklikała łancuhovuju reakcyju — z Polščy byli vysłanyja 45 rasijskich dypłamataŭ, u tym liku aficer raźviedki, jaki kuryravaŭ Ł. Pa nieaficyjnych źviestkach, u vyjaŭleńni špijona dapamahła sistema sačeńnia Pegasus.

Pavialičyć

Śledstva doŭžyłasia bolš za try hady. U vieraśni 2025 hoda prakuratura pieradała spravu ŭ sud. Tomaš Ł. abvinavačvajecca ŭ tym, što z 2017 pa 2022 hod udzielničaŭ u dziejnaści rasijskaj raźviedki i pieradavaŭ infarmacyju, zdolnuju paškodzić intaresam Respubliki Polšča. Sam abvinavačany svajoj viny nie pryznaje i admoviŭsia ad dačy pakazańniaŭ.

Na pytańnie, što matyvavała čynoŭnika supracoŭničać z rasijskaj raźviedkaj, prakuror adkazaŭ: «My nie dajem infarmacyi pra matyvacyju abvinavačanaha».

Zaraz Tomašu Ł. pahražaje doŭhi termin źniavoleńnia — choć pažyćciovaje pakarańnie, uviedzienaje paźniejšaj papraŭkaj u zakon, na jaho nie raspaŭsiudžvajecca.

• 4
• 0
• 1
• 3
• 4
• 0
• 3
• 0