Уладзімір Пуцін зноў едзе ў Кітай, але гэтым разам — у новым статусе. Упершыню з моманту ўварвання ва Украіну расійскі прэзідэнт накіроўваецца да свайго галоўнага саюзніка не як васал Сі Цзіньпіна, загнаны ў кут заходнімі санкцыямі, а як сусветны лідар, які на роўных размаўляе з прэзідэнтам ЗША — галоўнай эканамічнай і ваеннай дзяржавы планеты і галоўнага суперніка Кітая, піша Бі-бі-сі.
Гэты візіт у Кітай для Пуціна стане трыумфам пасля вяртання з Аляскі, дзе Трамп урачыста прыняў расійскага прэзідэнта на амерыканскай зямлі, а Пуцін пераканаў яго адмовіцца ад патрабаванняў не бамбіць Украіну і пакінуць пагрозы новых санкцый супраць Расіі.
Аўдыторыя для трыумфу падбіраецца шырокая: у Кітаі, акрамя Сі Цзіньпіна, Пуціна чакаюць больш за дзясятак лідараў краін антызаходняй кааліцыі, у тым ліку Аляксандр Лукашэнка. У нядзелю яны зляцяцца ў Цяньцзінь на двухдзённы саміт Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва (ШАС).
Па яго завяршэнні Пуцін затрымаецца ў гасцях у Сі. У сераду ў Пекіне яны разам прымуць парад з нагоды 80-годдзя заканчэння Другой сусветнай вайны і адзначаць «перамогу кітайскага народа ў вайне супраціву японскай агрэсіі і перамогу ў сусветнай антыфашысцкай вайне».
Незвычайна доўгі візіт Пуціна да Сі прызваны прадэманстраваць Захаду, што «бязмежнае сяброўства» Расіі і Кітая толькі мацнее, а спробы ЗША ўбіць клін паміж імі асуджаныя на правал, лічаць эксперты. Нават калі Трамп здасць Пуціну Украіну і адменіць санкцыі, Расія не адвернецца ад Кітая, упэўнены яны.
«Узмацняючы гандлёвы ціск на Кітай, адміністрацыя Трампа толькі ўмацоўвае расійска-кітайскую вось. Спробы аслабіць сувязі паміж дзвюма краінамі і правярнуць «Кісінджэра наадварот» не прынеслі адчувальных вынікаў», — адзначае П’ер Андрыё, які шмат гадоў служыў французскім дыпламатам у Расіі, Таджыкістане і Малдове.
Стараннямі Генры Кісінджэра Злучаным Штатам пры Рычардзе Ніксане ў 1970-х удалося вывесці Кітай з-пад уплыву СССР. Але тады паміж імі і так былі напружаныя адносіны. Цяпер — зусім іншая справа.
«Калі стратэгія ЗША заключаецца ў тым, каб убіць клін паміж Масквой і Пекінам шляхам спынення вайны ва Украіне і зняцця некаторых санкцый з Расіі, то Вашынгтон недаацэньвае глыбіню і шматграннасць гэтага партнёрства», — піша ў артыкуле для Center for European Policy Analysis эксперт па расійска-кітайскіх адносінах аднаго з міжнародных даследчых цэнтраў.
«Масква і Пекін перажываюць перыяд самых цесных двухбаковых адносін за ўсю сваю гісторыю, і ніводны з бакоў не захоча ад іх адмаўляцца, чым бы ні завабліваў і ні пагражаў Вашынгтон», — піша эксперт, імя якога CEPA не называе «з-за апасенняў за асабістую бяспеку» аўтара артыкула.
Кітай і Расію аб’ядноўвае не толькі гандаль і эканоміка. Так, Кітай стаў галоўным пакупніком расійскіх энергарэсурсаў і галоўным пастаўшчыком аўтамабіляў і іншых тавараў у Расію пасля сыходу заходніх кампаній. Але агрэсія супраць Украіны ўзмацніла яшчэ і ідэалагічныя скрэпы расійска-кітайскага сяброўства.
«Абедзве краіны выступаюць супраць заходняга лібералізму і кідаюць выклік амерыканскай «гегемоніі». Абедзве краіны — ядзерныя дзяржавы і пастаянныя члены Савета Бяспекі ААН. Іх стратэгічныя інтарэсы супадаюць», — пералічвае гэтыя скрэпы П’ер Андрыё, эксперт па кітайска-расійскіх адносінах у Asia Society Policy Institute.
«У эканоміцы яны дапаўняюць адна адну. Расія — сыравінная дзяржава, Кітай — прамысловая і тэхналагічная. А ў ваенна-стратэгічным плане Кітай выйграе ад геаграфічнай глыбіні, якую забяспечвае Расія на поўначы», — піша ён.
Але галоўным з многіх фактараў, што тлумачаць збліжэнне Расіі з Кітаем пасля анексіі Крыма, ён лічыць цёплыя асабістыя адносіны іх кіраўнікоў.
У Пуціна і Сі шмат агульнага. Абодва ва ўзросце (ім па 72), абодва выраслі пры камунізме савецкага тыпу. Абодва кіруюць даўно і збіраюцца кіраваць да канца сваіх дзён. Абодва пабудавалі аўтарытарныя вертыкалі ўлады, не церпяць іншадумства і лічаць сябе збіральнікамі земляў. Перад самым уварваннем ва Украіну Пуцін падпісаў з Сі заяву аб «сяброўстве без межаў і супрацоўніцтве без забароненых зон». Сі Цзіньпін называе Пуціна «дарагім сябрам». Ён сустракаўся з ім часцей, чым з кім-небудзь з сусветных лідараў — больш за 40 разоў.
Але гэты візіт — асаблівы.
Навошта Кітаю Расія
Яшчэ год таму ў актыве ў Пуціна не было кіліма Трампа на Алясцы, а быў толькі ордар на арышт, выпісаны ў Гаазе па абвінавачанні ў ваенных злачынствах ва Украіне. Кітай заставаўся адзінай вядучай сусветнай дзяржавай, дзе расійскага лідара гарантавана чакаў цёплы прыём.
У той жа час Сі Цзіньпіна цёпла сустракаў Джо Байдэн у ЗША, а галоўны на той момант еўрапейскі лідар Эмануэль Макрон частаваў і забаўляў кітайскага кіраўніка ў Пірэнеях, а да таго прыязджаў да яго ў Пекін — угаворваць паўплываць на Пуціна (не выйшла). Цяпер жа Пуцін едзе ў Пекін са скальпам амерыканскага прэзідэнта, што дазволіць яму прадставіць сябе на тэлевізійных экранах ужо не ў якасці маладога партнёра, а на роўных з Сі.
Але адносіны роўныя толькі на першы погляд, папярэджвае Патрыцыя Кім, эксперт па кітайскай знешняй палітыцы і амерыкана-кітайскім адносінам з Брукінгскага інстытута ў Вашынгтоне. Кітаю выгадна трымаць Пуціна на кароткім повадзе і не дапусціць чарговага яго павароту на Захад, але і ўзмацнення Расіі Кітай не хоча.
«Ідэальны вынік для Пекіна — гэта Расія дастаткова моцная, каб супрацьстаяць Захаду, але дастаткова слабая, каб заставацца ў арбіце Кітая», — ацэньвала яна вынікі папярэдняй сустрэчы Пуціна і Сі на парадзе 9 мая ў Маскве. І гэта турбуе расіян, як паказваюць апытанні грамадскай думкі.
Чаго баяцца расіяне
«Цяперашнія расійска-кітайскія адносіны многімі ўспрымаюцца як асіметрычныя, больш выгадныя Кітаю, які выкарыстоўвае Расію як «сыравінавую прыхадню» і рынак збытку для сваіх тавараў, — прыйшлі да высновы сацыёлагі «Левада-цэнтра», прызнанага Крамлём «замежным агентам». — Такое становішча рэчаў выклікае дыскамфорт, страх празмернай залежнасці ад больш моцнага і багатага суседа».
Аднак падазронасць не перашкаджае апытаным «Левадай» расіянам называць Кітай «нашай палачкай-выручалачкай» у супрацьстаянні з ЗША. «Пазітыўнае стаўленне да Кітая сёння б’е ўсе рэкорды, у той час як стаўленне да краін Захаду знаходзіцца на гістарычных мінімумах, — адзначалі сацыёлагі яшчэ да таго, як Пуцін з’ездзіў да Трампа. — Кітай выступае ў грамадскім свядомасці як анты-Амэрыка, супрацьвага заходняму ўплыву».
Цяперашні ваяж Пуціна прызваны ўмацаваць гэтую ўпэўненасць расіян у тым, што іх ядзерная дзяржава не захоплівае братскую безабаронную Украіну, а ваюе ў Данбасе за сваю незалежнасць супраць падступнага Захаду на чале з ЗША. Фатаграфіі з саміту ШАС падыдуць для гэтага нават лепш, чым абдымкі і рукапацісканні Пуціна з Сі Цзіньпінам.
«Вось аўтакратый»
Саміт ваеннага альянса ШАС будзе найбольшым з моманту яго заснавання ў 2001 годзе і прызваны прадэманстраваць усім светам, што ў Амерыкі, Захаду і НАТО ёсць годная альтэрнатыва. У Кітай па гэтым выпадку ўпершыню за 7 гадоў прыедзе нават індыйскі прэм’ер Нарэндра Модзі, з якім у Сі ўвесь гэты час быў канфлікт на мяжы, але цяпер — канфлікт з Трампам, у асноўным з-за гандлю, але часткова з-за Расіі, якая прадае Індыі нафту са скідкай, на чым індыйскія кампаніі значна зарабляюць. Кітай як другая эканоміка свету і адзіны сур’ёзны канкурэнт ЗША за лідэрства ў свеце гуляе першую скрыпку не толькі ў ШАС, але і ў іншым дэкларатыўным антызаходнім саюзе — БРІКС, дзе адзінай аб’ядноўваючай ідэяй з’яўляецца незадаволенасць Амерыкай і Захадам у цэлым. Але без Пуціна і Расіі на гэтым фронце была б пралінка, таму расійскаму лідару гарантова пачэснае месца на наступным сходзе, упэўнены П’ер Андрыё з Asia Society Policy Institute.
«Расія — карысны партнёр для Кітая. Яна дапамагае Сі падтрымліваць стабільнасць і ўнутры краіны, і ўвесь Цэнтральнаазіяцкі рэгіён», — піша Андрыё. — «Яна дапамагае Пекіну мабілізаваць падтрымку краін Глабальнага Поўдня і прасоўваць альтэрнатыву заходняй мадэлі сусветнага парадку».
Перадавы атрад барацьбітоў з дэмакратыяй выйдзе ў наступную сераду на плошчу Цяньаньмэнь у Пекіне, дзе кампанію Сі і Пуціну складуць прэзідэнт Ірана Масуд Пезешкіан і старшыня КНДР Кім Чэн Ын.
«Упершыню ў гісторыі лідары Кітая, Расіі, Ірана і Паўночнай Карэі збяруцца ў адным месцы — на ваенным парадзе ў Пекіне 3 верасня. Ці стане гэта сход першым самітам «осі аўтакратый»?», — задаецца пытаннем Ніл Томас, эксперт па Кітаі з Asia Society Policy Institute.
Мала верагодна, што гэты саюз будзе доўгім, адказвае ён сам сабе, бо ў яго ўдзельнікаў розныя мэты, і яны не давяраюць адзін аднаму.
«Але прысутнасць Пуціна, Пезешкіяна і Кіма падкрэслівае ролю Кітая як вядучай аўтарытарнай дзяржавы ў свеце», — заключае ён.
Каментары