Jak adklučeńnie internetu ŭ Iranie raptam raskryła suviaź Tehierana z šatłandskim sieparatyzmam
Paśla maštabnych izrailskich udaraŭ pa Iranie 12 červienia 2025 hoda, kali ŭzrovień internet-złučeńnia ŭ krainie ŭpaŭ da 5%, u sacsietcy X raptoŭna źnikła vialikaja kolkaść ananimnych akaŭntaŭ, što prasoŭvali idei niezaležnaści Šatłandyi. Daśledčyki ličać, što heta nie vypadkovaść, a vynik zryvu źniešnie kiravanaj infarmacyjnaj sietki, źviazanaj ź iranskimi strukturami.
Daśledavańnie, apublikavanaje ŭ vydańni UK Defence Journal, pakazvaje na pramuju suviaź pamiž ananimnymi akaŭntami ŭ sacyjalnaj sietcy X, što padtrymlivali niezaležnaść Šatłandyi, i Iranam.
Jak pišuć aŭtary, zhadanyja akaŭnty štodnia aktyŭna publikavali paviedamleńni z łozunhami ab niezaležnaści Šatłandyi i antybrytanskija paviedamleńni. Pry hetym aŭtary pazicyjanavali siabie prostymi žycharami, kštałtu «miedsiastra Nacyjanalnaj słužby achovy zdaroŭja» ci «sacyjalist z Hłazha».
Ale 12 červienia jany raptoŭna zamaŭčali — i heta supała z masiravanaj izrailskaj pavietranaj i kibier-apieracyjaj suprać Irana, u vyniku jakoj u krainie adbylisia surjoznyja zboi ŭ pastaŭkach elektraenierhii, deficyt paliva i padzieńnie internet-złučeńnia da 5% ad zvyčajnaha ŭzroŭniu.
Pieršapačatkova heta razhladałasia jak prostaje supadzieńnie, adnak paźniej źjavilisia dokazy, što havorka idzie pra najbolš vidavočny zboj u doŭhaterminovaj infarmacyjnaj apieracyi z udziełam zamiežnaj dziaržavy. Daśledčyki źviazali hetuju sietku z Korpusam vartavych Isłamskaj revalucyi.
Asimietryčnaja stretehija zmahańnia
Jak tłumačycca ŭ daśledavańni, nie majučy ni ekanamičnaj vahi, ni vajskovaj mocy, kab supraćstajać Zachadu na roŭnych, Iran vykarystoŭvaje asimietryčnuju stratehiju. Jon robić staŭku na sakretny ŭpłyŭ u internecie — tanny, ale efiektyŭny instrumient, jaki dazvalaje farmiravać hramadskija nastroi i padsiłkoŭvać palityčnyja raskoły ŭ inšych krainach.
U hetym kantekście Vialikabrytanija daŭno trapiła ŭ śpis celaŭ Tehierana. Iranskija ŭłady ŭsprymajuć Vialikabrytaniju jak byłoha kałanizatara i pryčynu źniešniaha ŭmiašańnia ŭ spravy Blizkaha Uschodu. Tamu asłableńnie ŭnutranaj jednaści Złučanaha Karaleŭstva razhladajecca jak vyhadnaja stratehičnaja meta.
Šatłandski sieparatyzm, ź jaho vyraznaj antyŭradavaj rytorykaj i patencyjnaj pahrozaj dla cełasnaści Vialikabrytanii, ujaŭlajecca zručnym instrumientam, jaki Iran moža skarystać dziela padryvu ŭnutranaj stabilnaści krainy.
Jašče ŭ 2014 hodzie, padčas pieršaha refierendumu pa niezaležnaści Šatłandyi, iranskaja dziaržaŭnaja teleradyjokampanija IRIB stvaryła staronki ŭ Facebook, naprykład, The Scotsman Cartoon, dzie raźmiaščalisia karykatury i miemy, što pakazvali premjer-ministra Devida Kemierana jak simvał anhlijskaha aŭtarytaryzmu.
Hetyja staronki imitavali sapraŭdnyja šatłandskija miedyja, kab pryciahnuć uvahu. Choć ich achop zastavaŭsia abmiežavanym, heta stała padmurkam dla nastupnych, bolš składanych infarmacyjnych apieracyj.
U toj ža čas Press TV, anhłamoŭny prapahandyscki kanał Irana, padavaŭ šatłandskaje imknieńnie da niezaležnaści jak antykałanijalnuju baraćbu.
Ad miemaŭ da sietak: evalucyja iranskaj prysutnaści
U 2022—2024 hadach aktyŭnaść pa raspaŭsiudžvańni łozunhaŭ pra niezaležnaść Šatłandyi rezka ŭzrasła dziakujučy sietcy falšyvych akaŭntaŭ u sacsietcy X (byłoj Twitter). Kamanda daśledčykaŭ z Univiersiteta Klemsana vyjaviła bolš za 80 fejkavych profilaŭ, jakija imitavali zvyčajnych žycharoŭ Vialikabrytanii — heta nadavała im vyhlad aŭtentyčnaści i davieru.
Pavodle vysnoŭ daśledčykaŭ, hetyja akaŭnty, vierahodna, dziejničali ad imia abo pad kiraŭnictvam Korpusa vartavych Isłamskaj revalucyi Irana. Ich asnoŭnaj metaj, jak miarkujecca, było ŭzmacnieńnie ŭnutrypalityčnaj napružanaści ŭ Vialikabrytanii, pierš za ŭsio ŭ śfiery kanstytucyjnych supiarečnaściaŭ, źviazanych z budučyniaj Šatłandyi ŭ składzie Złučanaha Karaleŭstva.
Pačynajučy z kanca 2021 hoda, hetaja sietka stvaryła kala 250 000 tvitaŭ. Ich nielha ličyć zvyčajnym spamam. Jany byli raspracavanyja tak, kab arhanična ŭlivacca ŭ realnuju palityčnuju dyskusiju i ŭzajemadziejničać z sapraŭdnymi karystalnikami.
Pavodle analizu, sietka zabiaśpiečvała da 4% usiaho dyskursu vakoł niezaležnaści Šatłandyi na X, što ŭ čatyry razy bolš za aficyjny akaŭnt Šatłandskaj nacyjanalnaj partyi (SNP).
Daśledčyki adznačajuć, što hetaja sietka stała adnoj z najbolš aktyŭnych krynic praniezaležnickich paviedamleńniaŭ u sacsietcy, ale metaj jaje była nie idejnaja padtrymka niezaležnaści, a imknieńnie destabilizacyi Vialikabrytanii.
Iłžyvyja profili i realnyja vyniki
Hetyja akaŭnty byli śpiecyjalna raspracavanyja tak, kab vyhladać praŭdapadobna i pierakanaŭča. Paviedamleńni ŭ ich padavałsia ad imia miascovych žycharoŭ, byli napisanyja emacyjna i źjaŭlalisia rehularna. Mnohija vykarystoŭvali profilnyja fota, zhienieravanyja štučnym intelektam.
Ich mova imitavała movu realnych karystalnikaŭ, a čas publikacyj supadaŭ z važnymi palityčnymi padziejami, što jašče bolš uzmacniała efiekt. Daśledčyki nazyvajuć taki pryjom «admyvańniem naratyvu» (narrative laundering), kali źniešni ŭpłyŭ maskirujecca pad vyhladam aŭtentyčnaj hramadskaj dumki.
Tvity z hetych falšyvych akaŭntaŭ atrymlivali sotni tysiač repostaŭ, łajkaŭ i kamientaryjaŭ. Z časam heta spryjała stvareńniu cykła zvarotnaj suviazi.
Pa słovach daśledčykaŭ, kampanija praciahvała aktyŭnaść na praciahu mnohich hadoŭ, pierš čym abstaviny pryviali da jaje vykryćcia.
Udar pa sistemie
Situacyja źmianiłasia 12 červienia 2025 hoda, kali Izrail nanios skaardynavanyja pavietranyja i kibierudary pa Iranie, nacelenyja na infrastrukturu Korpusa vartavych Isłamskaj revalucyi, uklučajučy abjekty, źviazanyja z kibierapieracyjami.
Užo praz sutki internet u Iranie abvaliŭsia da 5% ad narmalnaha ŭzroŭniu. Akaŭnty, jakija raniej publikavali paviedamleńni sinchronna, całkam spynili aktyŭnaść.
Jak adznačajuć daśledčyki, nie było nijakich papiaredžańniaŭ, pastupovaha zhasańnia aktyŭnaści ci pierachodu na reziervovyja akaŭnty — maŭčańnie było poŭnym i adnačasovym. Usio nahadvała raptoŭny abryŭ kamandnaha kanała abo zboj u fonavym techničnym zabieśpiačeńni.
Taki typ źniknieńnia charakterny dla sietak, jakija znachodziacca pad centralizavanym kiravańniem i abapirajucca na dystancyjnuju infrastrukturu — sierviery, VPN abo kiraŭničyja paneli. U dadzienym vypadku hetaja infrastruktura, vierahodna, była źviazanaja ź Iranam.
Izrailskija ŭdary, u spałučeńni z adklučeńniem internetu i fizičnymi paškodžańniami iranskaj ličbavaj infrastruktury, mahli faktyčna paralizavać dziejnaść hetaj sietki. Asabliva kali kiravańnie akaŭntami rabiłasia nie znutry samich profilaŭ, a praz adziny punkt kaardynacyi — naprykład, kiraŭničuju panel abo sistemu kalektyŭnaha dostupu, raźmieščanuju na abjektach, źviazanych z Korpusam vartavych Isłamskaj revalucyi.
Inšymi słovami, udar 12 červienia nie raskryŭ sietku, a prosta vyvieŭ jaje z ładu.
Kamientary