«Dasiahnieńnie — heta toje, što vyžyli. Žyvyja, i dziakuj Bohu». Sacyjołah raskazaŭ, jaki ciapier vobraz u biełaruskaha režymu

Mnohija analityki adznačajuć: sacyjalny kantrakt pamiž dziaržavaj i hramadstvam u Biełarusi skasavany. A što ŭłady prapanavali naŭzamien, i jak aceńvaje ich vysiłki nasielnictva krainy? Staršy daśledčyk Centra novych idej Hienadź Koršunaŭ pradstaviŭ vyniki daśledavańnia «Vobraz biełaruskaha režymu: ahresar ci apiakun?». «Salidarnaść» pasłuchała i raskazvaje, što, na dumku daśledčyka, chvaluje biełarusaŭ u Biełarusi ŭ 2025-m.

Zdymak ilustracyjny. Fota: «Naša Niva»

«Palitałahičnaja terminałohija nie zaŭsiody dazvalaje zrazumieć usprymańnie režymu biełaruskim hramadstvam», — tłumačyć daśledčyk, pra što naohuł jahonaja praca.

Hienadź Koršunaŭ

I nahadvaje kantekst. U 1990‑ch Alaksandr Łukašenka prapanavaŭ hramadstvu peŭny kansensus: admova ad palityčnych svabod, ale i ryzykaŭ, u abmien na biaśpieku i stabilnaść. Tady — i doŭhi čas paśla — heta spracavała.

Ale pastupova dziaržava ŭsio mieniej zabiaśpiečvała svaju «sacyjalnaść», a hramadstva rabiłasia ŭsio bolej praaktyŭnym i samastojnym. Epidemija karanavirusu ŭ 2020‑m najbolš jaskrava pakazała roźnicu pamiž słovami i spravami, i biełarusy pažadali pierafarmatavać stasunki. Režym adkazaŭ zdušeńniem pratestu i represijami, jakija praciahvajucca da siońnia.

Razam z tym, zaznačaje Hienadź Koršunaŭ, nielha skazać, kab ułady byli zusim nie zakłapočanyja svajoj reputacyjaj. Režym usialak prasoŭvaje svaju paternalisckuju rolu apiekuna i abaroncy «mirnaha nieba». U krasaviku 2022 hoda bolš jak pałova biełarusaŭ turbavałasia mahčymym udziełam Biełarusi ŭ vajnie. Na siońnia hetym zaniepakojenyja 28% haradžan — udvaja mienš.

A što tady chvaluje biełarusaŭ tut i ciapier? Jak pakazała anłajn-apytańnie, jakoje było zładžana ŭ traŭni 2025 hoda (udzieł u im uziali 512 biełarusaŭ-haradžan unutry krainy), u topie — ekanamičnyja prablemy:

• nizkija zarobki;
• inflacyja,
• rost cenaŭ;
• małyja piensii.

Niezdarma, kaža daśledčyk, zapazyčanaść biełarusaŭ pierad bankami sioleta dasiahnuła maksimumu za ŭsiu historyju niezaležnaści krainy: biełarusam nie chapaje hrošaj.

Hałoŭnymi ž zadačami dziaržavy respandenty ličać zabieśpiačeńnie pravoŭ i svabod hramadzian (42%), davać mahčymaść ludziam zarablać (40%). I tolki potym — źniešniepalityčny niejtralitet, ekanamičny rost, biaśpieku i h.d. Pryčym rost hetych patrebaŭ ludziej pakazvajuć navat apytańni praŭładnych sacyjołahaŭ.

I jašče adzin trend: raście dola tych, chto čakaje pasłableńnia represij, ale ž realna bolšaść u heta słaba vieryć. Vobraz dziaržavy-«abaroncy» robicca ŭsio bolej ćmianym.

Što prapanuje ŭłada

Navat siońnia prapahanda prasoŭvaje vobraz Łukašenki jak «vyratavalnika» ad niščymnicy 1990-ch, jaki dahetul zastajecca «harantam stabilnaści». Ale heta śviedčyć pieradusim pra adsutnaść inšych dasiahnieńniaŭ.

Ułasna, heta paćvierdziła i raniejšaje apytańnie Centra novych idej, u jakim sacyjołahi paprasili vyłučyć top pośpiechaŭ i pravałaŭ — za apošnija 5 hod i za 30 hod suvierenitetu. Bolš za dźvie traciny (61-67%) respandentaŭ nie vyznačylisia ni z tym, ni z druhim. Jašče častka napisała ścisła: «Pośpiechaŭ niama».

Tyja ž, kamu znajšłosia za što pachvalić ułady, adznačyli — mir, stabilnaść i ŭtrymańnie situacyi chacia b na minimalnym uzroŭni, zachavańnie ekanomiki ad kałapsu.

«Ahułam možna zafiksavać: dasiahnieńnie — heta toje, što vyžyli. Nie raźvićcio, nie ruch napierad — žyvyja, i dziakuj Bohu», — zaznačaje Hienadź Koršunaŭ.

Na miažy 2024‑2025 hadoŭ, pierad tak zvanymi «vybarami», amal pałova apytanych nie mahła nazvać asnoŭnyja idei Łukašenki — chiba raspłyvista zhadvali «mir i biaśpieku».

Što niepakoić

Dla moładzi zabieśpiačeńnie pravoŭ i svabod — nie ŭ pryjarytetach. Tolki 26% maładych ludziej ličać heta važnym, pry hetym bolš za pałovu (58%) miarkujuć, što biełaruskija ŭłady całkam ci dobra spraŭlajucca z usimi svaimi zadačami.

«Ci śviedčyć heta, što siarod moładzi tatalnaja zaležnaść, usprymańnie režymu całkam lehitymnym? Ja b nie pahadziŭsia z takim śćviardžeńniem, — havoryć sacyjołah. — Tendencyja sapraŭdy nazirajecca, i heta vielmi kiepskaja štuka. Ale zusim nie dziva, što heta jość.

Prapahanda ž pracuje nie tolki praź miedyja. Strašennaja miechanika takoha kštałtu zapuščanaja ŭ škole: manatonny, nudny, štotydniovy ŭpłyŭ na ŭrokach, nahladnaj ahitacyi, u tyktoku — praŭładnyja naratyvy ŭ moładzievych sacsietkach pašyrylisia niejmavierna. Usio heta pracuje i, na žal, daje plon».

«Režym u Biełarusi — prykład aŭtarytarnaha mieniedžara traŭmy, jaki ŭmieła sumiaščaje rolu apiekuna i pryhniatalnika, u zaležnaści ad patreby, — padsumoŭvaje Hienadź Koršunaŭ. — Jon sistematyčna vykarystoŭvaje kalektyŭnuju traŭmu, jakuju čaściakom sam ža i stvaraje, jak adnu z klučavych pryład kiravańnia».

Za apošnija piać hadoŭ vobraz režymu ŭ vačach biełarusaŭ niekalki razoŭ źmianiaŭsia, dadaje daśledčyk. Stanam na siońnia, miarkuje jon, uzmacniajecca kampanient «pryhniatalnika», a vobraz «miratvorcy» prytuchaje. I štuka ŭ tym, što istotnaja častka hramadstva nie pahadžajecca pryznavać siabie «achviaraj», jakoj treba, kab dziaržava nibyta apiekavałasia, usiu darohu padtrymlivała i vyrašała za jaje, jak žyć.

Kamientary da artykuła