Voś, jana! Narešcie staradaŭniaja zhadka pra biełaruskija ziemli.
Abu
02.10.2025
Chronika nazyvajecca "Satyryka", što jak by namiakaje :)
Kamentar historyka
02.10.2025
Kamentar historyka zaraz budzie :)
Kali koratka i nia majecie času čytać, to dla vas adrazu spojler: vydachnicie, spakojna, chadzicie dalej pa svaich spravach – čarhovyja litoŭskija kazki Šachierezady.
Ciapier razhornuta. XIV stahodździe – čas pieršych zarodkaŭ toj samaj rymskaj lehiendy, zhodna ź jakoj šlachta VKŁ nibyta pachodziła ad znatnych rymskich uciekačoŭ. Čytačy Našaj Nivy chiba viedajuć pra hetuju lehiendu, bo čytačy NN siak-tak cikaviacca historyjaj. Adkul karani hetaje lehiendy? U XIV stahodździ niamieckija kryžaki źviarnuli ŭvahu na vypadkovyja, adzinkavyja padabienstvy litoŭskaje movy z łacinaj, i tamu ŭ XIV stahodździ ŭ niamieckim asiarodździ ŭźnikajuć zdahadki, što aŭkštajty i žamojty, być moža, niejak źviazanyja z Rymam. U hetym, darečy, niama ničoha dziŭnaha: poźniaje Siaredniaviečča – čas pseŭdanavukovych abo kalanavukovych pošukaŭ niejkaj radni: vuhorcy šukali svajakoŭ siarod ciurak, francuzy – siarod žycharoŭ staražytnaj mityčnaj Troi, susiedzi rumynaŭ pačali źviartać uvahu na padabienstva rumynskaj z łacinaj. Dyk voś, vierniemsia. Tamu niama ničoha dziŭnaha, što niamieckija rycary, susiedzi aŭkštajtaŭ i žamojtaŭ paličyli, što aŭkštajty i žamojty niejak źviazanyja z Rymam. U vyniku, uźnikła voś takaja voś tłumačalnaja schiemka: aŭkštajty i žamojty – naščadki rymlanaŭ. Tamu niama ničoha dziŭnaha, što krynica XIV stahodździa – času duuuža dalokaha ad navuki – taksama pasprabavała znajści nu choć niejkaje bolš-mienš lahičnaje tłumačeńnie, chto takija aŭkštajty i žamojty.
Druhi aspekt jašče cikaviejšy i našym paŭnočna-zachodnim susiedziam jaŭna nie spadabajecca. Duža nie spadabajecca. Što takoje słova „Lituam” z punktu hledžańnia łacinskaje movy? Łacinskaja mova (jak i słavianskija, darečy) maje skłanieńni. Kančatak –am – heta kančatak adzinočnaha liku žanočaha rodu vinavalnaha skłonu nazoŭnikaŭ pieršaha skłanieńnia. Dastupnaj movaj: forma „Lituam” adkazvaje na pytańnie «baču kaho / što» (jak biełaruskaje «baču Litvu»). Kamu niajasna, zahuhlicie Latin Declensions chart i tam ubačycie tablički dastupnaj movaj. Jak dla pieršaha skłanieńnia vyhladaje nazoŭny skłon (pytańnie «chto? što?») ad formy „Lituam”? Jon vyhladaje... Litua. Aha. Vy pravilna zdahadalisia :))) I tut jašče treba ŭličyć, što siaredniaviečnaja łacinskaja mova nie adroźnivała u i v. Naprykład, słova unus vymaŭlajecca jak [unus], ale mahło być zapisanaje jak vnus. Słova vapor, jakoje vymaŭlajecca jak [ŭapor], mahło być zapisanaje jak uapor zamiest sučasnaha vapor. Słova populus (vymaŭlajecca [populus]) mahło być zapisanaje jak popvlvs. Uvažlivy čytač užo chiba zdahadaŭsia, da čaho ja viadu? Pravilna, słova Litua ŭ hetaj krynicy zusim nieabaviazkova vymaŭlałasia aŭtaram krynicy jak [litua]. Jon jaho moh vymaŭlać jak [litva]. I tady, ułasna, paŭstaje duža niepryjemnaje dla našych paŭnočna-zachodnich susiedziaŭ pytańniečka: a čamu nibyta najdaŭniejšaja (na chvilinu dapuścim, što heta sapraŭdy 451 hod) zhadka Litvy vymaŭlajecca nia jak Lietuva, a tak litviniscka, tak niepalitkarektna... Karaciej kažučy, padsumavańnie: adkryli duža poźni apokryf. Dy jašče padkłali sabie ahramiennuju śvińniu hetym adkryćciom.
Kamentar historyka 2.0.
02.10.2025
Kamentar historyka, praciah kamentara. Taksama čyrvonaja lampka zapalvajecca pry frahmencie „quarta in Iadra civitate Dalmatie”. Lišnie kazać, što takoha miesta jak Jadra ŭ IV stahodździ nie było. Bolš za toje, i nie mahło być. Reč u tym, što Dałmacyja IV stahodździa – heta častka Rymskaj imperyi. Tady jak zahadkavaje «Jadra» nadziva nahadvaje paŭdniovasłavianski taponim (paraŭnajcie charvackaje Jadransko more «Adryjatyčnaje mora», słavienskaje Jadransko morje «toje ž»). Paŭdniovyja słavianie źjavilisia na bierahach Dałmacyi tolki paśla zaniapadu Rymskaj imperyi – ułasna kažučy, zaniapad imperyi i dazvoliŭ im heta zrabić. Kali struktury Rymskaj imperyi byli bolš-mienš stabilnyja, to barbarskaje nasielnictva nie skazać kab duža paśpiachova mihravała ŭ miežy imperyi. Adpaviedna, nazva «Jadra» ŭ pryncypie paźniejšaja za Rymskuju imperyju i za IV stahodździe ŭ pryvatnaści (kančatkovaje padzieńnie Rymskaj imperyi, nahadaju, heta siaredzina V stahodździa). Toje, što nazva «Jadra» ŭ pryncypie paźniejšaja za Rymskuju imperyju, paćviardžaje taksama toj fakt, što za časoŭ Rymskaj imperyi nazva Adryjatyčnaha mora hučała jak Mare Adriaticum abo Mare Hadriaticum, to bok, biez anijakaha jotu ŭ pačatku nazvy. Nazvy *Mare Iadriaticum za časoŭ Rymskaj imperyi nie isnavała. Takim čynam, zhadka miascovaści «Jadra» nia moža być śladami niejkaj aŭtentyčnaj krynicy (jak namahajecca pierakanać Jankaŭskas). Jana moža pachodzić tolki z fantazii aŭtara, jaki žyŭ y XIV stahodździ. Što taksama dapaŭniaje maje razvahi vyšej.
Kamentar historyka 3.0.
02.10.2025
Kamentar historyka, treci praciah majho kamentara. Zahadzia prašu prabačyć administracyju, ale takija vializnyja teksty chiba praściej pisać asobnymi kamentarami. Taksama ahramienna prablematyčnym jość frahment „tertia in Don fluvii litore”. Kali dapuścić, što hety tekst paŭstaŭ u V stahodździ (451 hod), to jamu supiarečyć nazva samoj raki Don u hetym ža samym tekście. Reč u čym. U V stahodździ isnavała prasłavianskaja mova. U prasłavianskaj movie dziejničaŭ (i duža stroha dziejničaŭ, ślady jość navat u sučasnych słavianskich movach) t.zv. zakon adkrytaha składu. Nazva zakonu ŭ pryncypie sama pa sabie dobra apisvaje jahonuju sutnaść – słova nie mahło zakančvacca na zyčny. U vyniku, słovy ŭ prasłavianskaj movie zakančvalisia abo na hałosny, abo na t.zv. zvyškarotkija hałosnyja. Zvyškarotkich hałosnych u prasłavianskaj movie było dźvie: i '. Słovy, jakija ŭ ciapierašnich słavianskich movach majuć u kancy ćviorduju zyčnuju, u prasłavianskich movach mieli na kancy ' (naprykład, stoł = *stol'). Adpaviedna, nazva raki Don u prasłavianskaj movie pavinnaja była hučać jak *Don'. I sutnaść u tym, što hetaje ' u tahačasnaj prasłavianskaj jašče davoli dobra vymaŭlałasia (heta bačna pavodle inšych słavianskich imionaŭ adnatavanych aŭtarami siaredziny pieršaha tysiačahodździa). Takim čynam, kali frahment „tertia in Don fluvii litore” pachodzić nibyta z 451 hodu (jak pierakanany Jankaŭskas), to hety frahment pavinien hučać prykładna jak tertia „in Done fluvii litore”, „tertia in Donu fluvii litore” i h.d. – karaciej, mieć sprobu pieradać hetuju karotkuju hałosnuju. Nazva ž Don mahła pachodzić tolki z časoŭ nie raniej za CHI stahodździe, kali adbyłosia t.zv. padzieńnie redukavanych (i ŭ vyniku, naprykład, słova *stol' stali vymaŭlać jak stoł, to bok, z čatyrma hukami zamiest piaci). Takim čynam, słova Don zdradžvaje, što krynica nijak nie pachodzić z 451 hodu.
Voś tak
02.10.2025
Bravo!
dzivak
02.10.2025
Kamentar historyka 2.0., jaki sens razhladać pytańnie jak što nazyvałasia na bałckich i słavianskich havorkach, kali chroniku pisali nie bałty i słavianie. Na hetym pytańni ŭsia vaša prastynia pieratvarajecca ŭ pšyk.
Kamentar historyka
02.10.2025
dzivak, šanoŭny niedzivak, dyk adkažycie na duža prostaje pytańnie, adkul paŭdniovasłavianskaja (to bok, zaviedama poźniaja) nazva dałmatynskaha taponimu raptam źjaŭlajecca ŭ tekście, jaki nibyta ščaślivym čynam paŭtaraje tekst 451 hodu, to bok, času, kali taponimu «Jadra» nie mahło isnavać u pryncypie? Paŭdniovyja słavianie mieli mašynu času? :D
"Iaana Dyjakona, u jakoj, vidavočna, apisvałasia ŭvarvańnie Atyły ŭ Italiju na miažy X—XI stahodździaŭ.". Prabačcie, Aciłła pamier ŭ 453 hodzie. Moža varta pravodzić minimalny faktčekinh pierad tym jak drukavać artykuł, a nie pierakładać na biełaruskuju kryvy pierakład z rasiejskamoŭnaha delfi????
Dyk cudoŭnaja ž navina
02.10.2025
Zastałosia tolki ŭdakładnić, što sučasnaja Letuva i Litva Sapraŭdnaja 12-13-ch (a ciapier 5-ha) stahodździaŭ - dźvie vialikija roźnicy. :)
dzivak
02.10.2025
Dyk cudoŭnaja ž navina, zastajecca jašče dadać, što prodki tutejšych jak nia mieli subjektnaści ad vialikaha pierasialeńnia, tak i nia majuć da hetaha.
Historyk śćviardžaje, što znajšoŭ zhadku pra Litvu ŭ 451 hodzie
Kali koratka i nia majecie času čytać, to dla vas adrazu spojler: vydachnicie, spakojna, chadzicie dalej pa svaich spravach – čarhovyja litoŭskija kazki Šachierezady.
Ciapier razhornuta. XIV stahodździe – čas pieršych zarodkaŭ toj samaj rymskaj lehiendy, zhodna ź jakoj šlachta VKŁ nibyta pachodziła ad znatnych rymskich uciekačoŭ. Čytačy Našaj Nivy chiba viedajuć pra hetuju lehiendu, bo čytačy NN siak-tak cikaviacca historyjaj. Adkul karani hetaje lehiendy? U XIV stahodździ niamieckija kryžaki źviarnuli ŭvahu na vypadkovyja, adzinkavyja padabienstvy litoŭskaje movy z łacinaj, i tamu ŭ XIV stahodździ ŭ niamieckim asiarodździ ŭźnikajuć zdahadki, što aŭkštajty i žamojty, być moža, niejak źviazanyja z Rymam. U hetym, darečy, niama ničoha dziŭnaha: poźniaje Siaredniaviečča – čas pseŭdanavukovych abo kalanavukovych pošukaŭ niejkaj radni: vuhorcy šukali svajakoŭ siarod ciurak, francuzy – siarod žycharoŭ staražytnaj mityčnaj Troi, susiedzi rumynaŭ pačali źviartać uvahu na padabienstva rumynskaj z łacinaj. Dyk voś, vierniemsia. Tamu niama ničoha dziŭnaha, što niamieckija rycary, susiedzi aŭkštajtaŭ i žamojtaŭ paličyli, što aŭkštajty i žamojty niejak źviazanyja z Rymam. U vyniku, uźnikła voś takaja voś tłumačalnaja schiemka: aŭkštajty i žamojty – naščadki rymlanaŭ. Tamu niama ničoha dziŭnaha, što krynica XIV stahodździa – času duuuža dalokaha ad navuki – taksama pasprabavała znajści nu choć niejkaje bolš-mienš lahičnaje tłumačeńnie, chto takija aŭkštajty i žamojty.
Druhi aspekt jašče cikaviejšy i našym paŭnočna-zachodnim susiedziam jaŭna nie spadabajecca. Duža nie spadabajecca. Što takoje słova „Lituam” z punktu hledžańnia łacinskaje movy? Łacinskaja mova (jak i słavianskija, darečy) maje skłanieńni. Kančatak –am – heta kančatak adzinočnaha liku žanočaha rodu vinavalnaha skłonu nazoŭnikaŭ pieršaha skłanieńnia. Dastupnaj movaj: forma „Lituam” adkazvaje na pytańnie «baču kaho / što» (jak biełaruskaje «baču Litvu»). Kamu niajasna, zahuhlicie Latin Declensions chart i tam ubačycie tablički dastupnaj movaj. Jak dla pieršaha skłanieńnia vyhladaje nazoŭny skłon (pytańnie «chto? što?») ad formy „Lituam”? Jon vyhladaje... Litua. Aha. Vy pravilna zdahadalisia :))) I tut jašče treba ŭličyć, što siaredniaviečnaja łacinskaja mova nie adroźnivała u i v. Naprykład, słova unus vymaŭlajecca jak [unus], ale mahło być zapisanaje jak vnus. Słova vapor, jakoje vymaŭlajecca jak [ŭapor], mahło być zapisanaje jak uapor zamiest sučasnaha vapor. Słova populus (vymaŭlajecca [populus]) mahło być zapisanaje jak popvlvs. Uvažlivy čytač užo chiba zdahadaŭsia, da čaho ja viadu? Pravilna, słova Litua ŭ hetaj krynicy zusim nieabaviazkova vymaŭlałasia aŭtaram krynicy jak [litua]. Jon jaho moh vymaŭlać jak [litva]. I tady, ułasna, paŭstaje duža niepryjemnaje dla našych paŭnočna-zachodnich susiedziaŭ pytańniečka: a čamu nibyta najdaŭniejšaja (na chvilinu dapuścim, što heta sapraŭdy 451 hod) zhadka Litvy vymaŭlajecca nia jak Lietuva, a tak litviniscka, tak niepalitkarektna... Karaciej kažučy, padsumavańnie: adkryli duža poźni apokryf. Dy jašče padkłali sabie ahramiennuju śvińniu hetym adkryćciom.
Usio dobra, tolki administracyja čym praviniłasia, što prosicie jaje prabačyć?
))
Lepiej pisać "prašu administracyju prabačyć [mnie] za....", "aministracyju prašu prabačyć za...."
Prabačcie, Aciłła pamier ŭ 453 hodzie. Moža varta pravodzić minimalny faktčekinh pierad tym jak drukavać artykuł, a nie pierakładać na biełaruskuju kryvy pierakład z rasiejskamoŭnaha delfi????