Jaho pamočnik byŭ ahientam «Štazi», a palityku tajna padtrymlivaŭ KHB. Čamu nas vučyć historyja Vili Branta
Žyćcio Branta vučyć nas: nie zaŭsiody pierad nami ci pobač z nami tyja, za kaho jany siabie vydajuć. Brant ros biez baćki i byŭ vymušany ŭciačy z radzimy, kali staŭ voraham nacysckaha režymu. Pazbaŭleny hiermanskaha hramadzianstva, jon doŭhi čas vioŭ baraćbu z emihracyi. Ale pra jaho «Novuju ŭschodniuju palityku», jakuju jon pavioŭ, kali staŭ kancleram, dahetul spračajucca: heta była śpiecapieracyja ŭpłyvu KHB ci padmurak dla budučaha abjadnańnia Hiermanii.
Hienieralny sakratar CK KPSS i faktyčny kiraŭnik SSSR Leanid Brežnieŭ (źleva) i kancler FRH Vili Brant. Bon. 20 maja 1973 hoda. Fota: AP Photo
Junactva Hierbierta Frama
Hierbiert Fram — heta imia Vili Branta pry naradžeńni. Jon źjaviŭsia na śviet 18 śniežnia 1913 hoda ŭ rabočym pryharadzie horada Lubek. Jaho maci, Marta Fram (naradziłasia Eviert), pracavała mahazinščycaj, ale jaje sapraŭdnaj straściu była palityka i prafsajuzy.
Hierbiert Fram. 1914 hod. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
Jana była aktyvistkaj Sacyjał-demakratyčnaj partyi (SDPH) i zajmała davoli aktyŭnuju pazicyju ŭ miascovych prafsajuzach. Marta šmat čytała i, u adroźnieńnie ad mnohich susiedziaŭ ź biednych kvartałaŭ, havaryła na litaraturnaj niamieckaj movie. Adnak ułasnym synam žančyna amal nie zajmałasia.
Marta była niezamužniaj i naradziła chłopčyka ad nastaŭnika z Hamburha, jaki ŭ 1912—1913 hadach časova vykładaŭ u siaredniaj škole ŭ Lubeku. Kali maci rehistravała naradžeńnie syna, jana nie nazvała imia baćki. Sam Hierbiert daviedaŭsia pra jaho asobu tolki ŭ 1947 hodzie.
Spačatku Hierbiert ros z maci. Ale jana pracavała, a pa budniach dzicia hladzieła susiedka. Z 1919 hoda kłopat pra dzicia ŭziaŭ na siabie jaho pryjomny dziadula Ludvih Fram (1875—1935), jaki nie byŭ jamu rodnym. Mužčyna ažaniŭsia ź Vilhielminaj, maci Marty, u 1899 hodzie.
Paśla viartańnia ź Pieršaj suśvietnaj vajny Ludvih mocna palubiŭ piacihadovaha Hierbierta. Jon zabraŭ jaho da siabie i hadavaŭ jaho navat paśla taho jak Vilhielmina pamierła, a jon nanoŭ ažaniŭsia.
Viasielle Ludvika Frama i Daratei Załman. 1919 hod. Maleńki Hierbiert Fram siadzić u pieršym radzie sprava. Fota: picture press / STERN / willy-brandt-biografie.de
U vyniku Hierbiert nazyvaŭ svajho pryjomnaha dziadulu tatam. U jaho atestacie stałaści (Abiturzeugnis) Ludvih Fram byŭ paznačany jak baćka. Tolki za hod da śmierci mužčyny Hierbiert daviedaŭsia, što toj nie jaho rodny dziadula.
U vieraśni 1927 hoda maci Hierbierta vyjšła zamuž, a ŭ lutym 1928 hoda naradziŭsia jaho zvodny brat Hiunter Kulman. Z taho času Hierbiert bačyŭ maci «tolki sparadyčna». Zhadvajučy dziacinstva, Brant nazvaŭ svajo junactva «biesprytulnym», a maci — «žančynaj, jakaja mianie naradziła».
Maleńki Hierbiert Fram (siadzić źleva ŭ pieršym radzie) i jahonaja maci Marta (niepasredna za im) siarod udzielnikaŭ tavarystva «Lubiekskija siabry pryrody»
Pazašlubnaje naradžeńnie Branta, jakoje ŭ vačach tahačasnaha hramadstva niesła ciažar hańby, stała balučaj zbrojaj u rukach jaho palityčnych apanientaŭ. Navat kali jon užo ŭznačalvaŭ Fiederatyŭnuju Respubliku, hetaja akaličnaść rehularna vykarystoŭvałasia dla jaho prynižeńnia.
Škoła i pačatak cikavaści da palityki
Mienavita Ludvih Fram, jaki byŭ aktyvistam Sacyjał-demakratyčnaj partyi, staŭ dla Hierbierta nie tolki aporaj u siamji, ale i pieršym nastaŭnikam u palitycy. Dziakujučy dziadulu, juny Hierbiert pahłybiŭsia ŭ ideałohiju, vyvučajučy pracy marksista Aŭhusta Biebiela.
Hierbiert Fram u svoj pieršy školny dzień. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
U 1925 hodzie jon staŭ členam Kinderfreunde — dziciačaj hrupy sacyjalistyčnaha abjadnańnia «Sokały». Z krasavika 1929 hoda jon staŭ členam arhanizacyi «Sacyjalistyčnaja rabočaja moładź» (SAJ).
Hierbiert Fram u 1923 hodzie. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
Mienavita ŭ hetym asiarodździ, pačynajučy z 1927 hoda, Fram staŭ pisać. Hazieta Lübecker Volksbote, miascovaje vydańnie SDPH, u lutym 1927 hoda nadrukavała jaho pieršy artykuł ź dźviuma zamaloŭkami pra adnadzionny pachod školnika ź siabrami da vytokaŭ raki Trave. Z 1928 hoda Fram pačaŭ publikavać teksty ŭžo na palityčnyja temy.
Hierbiert Fram u dzień svajoj śvieckaj uračystaści paŭnalećcia (Jugendweihe). 1 krasavika 1928 hoda. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
U 1930 hodzie junak farmalna ŭstupiŭ u SDPH. Ale ŭžo praz hod, u kastryčniku 1931-ha, paryvaje ź joju i ŭstupaje ŭ niadaŭna stvoranuju Sacyjalistyčnuju rabočuju partyju Hiermanii (SAPD).
U 1932 hodzie Fram bliskuča zdaje vypusknyja ekzamieny ŭ himnazii. Admietna, što ŭ zajavie na dopusk da ispytaŭ jon paznačyŭ svajo žyćciovaje pryznačeńnie: žurnalist. Adnak zamiest vučoby junak pačaŭ stažyroŭku ŭ Lubieku ŭ kampanii, jakaja zajmałasia marskimi pieravozkami, pasiarednictvam pry apieracyjach z sudnami i ekśpiedycyjaj hruzaŭ.
Hierbiert Fram. 1932 hod. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
Narviehija i psieŭdanim Vili Brant
Paśla pryznačeńnia Hitlera rejchskancleram u studzieni 1933 hoda i pačatku nacyjanał-sacyjalistyčnaj dyktatury Sacyjalistyčnaja rabočaja partyja była pryznanaja ekstremisckaj, zabaronienaja i vymušana praciahvać dziejnaść u padpolnych umovach.
U sakaviku 1933 hoda Hierbiert Fram atrymaŭ zadańnie arhanizavać vyjezd adnaho z kiraŭnikoŭ partyi, Paŭla Frolicha, u Osła. Adnak Frolicha aryštavali, i tamu Fram sam uziaŭ na siabie zadaču stvareńnia arhanizacyjnaj jačejki ŭ Osła. Mienavita ŭ hety pieryjad jon pryniaŭ «bajavy psieŭdanim» Vili Brant (Willy Brandt), jaki zachavaŭ na ŭsio astatniaje žyćcio.
Mužčyna emihravaŭ u Narviehiju praz Daniju. Z 1934 hoda ŭ Osła jon pačaŭ vyvučać historyju, ale nie skončyŭ navučańnia, bo jaho całkam pahłynuła palityčnaja dziejnaść i praca žurnalista ŭ narviežskich hazietach. U Osła Brant taksama kiravaŭ centralnym ofisam Moładzievaha sajuza Sacyjalistyčnaj rabočaj partyi Hiermanii i pradstaŭlaŭ jaho pierad mižnarodnymi arhanizacyjami.
Vili Brant u tradycyjnym narviežskim studenckim kartuzie. 1934 hod. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
U kastryčniku 1936‑ha Vili Brant z narviežskim pašpartam na imia Hunara Hasłanda adpraŭlajecca ŭ Bierlin. Jaho zadača — naładzić suviazi z tavaryšami ŭ padpolli i kaardynavać supraciŭ. Brant žyŭ u Bierlinie pad vyhladam narviežskaha studenta. Pieršuju pałovu dnia jon pravodziŭ u Pruskaj dziaržaŭnaj biblijatecy, a ŭ druhoj pałovie dnia i ŭviečary, a taksama na vychadnych tajna sustrakaŭsia ź siabrami Sacyjalistyčnaj partyi Hiermanii. Prabyŭšy amal da Kaladaŭ, Brant viarnuŭsia ŭ Narviehiju.
Vili Brant i Hiertruda Miejer. Śniežań 1933 hoda. Jany byli paraj z 1931 hoda. Fota: Walter-A.-Behrendsohn-Forschungsstelle für deutsche Exilliteratur, Hamburg / willy-brandt-biografie.de
Pašpart jon atrymaŭ dziakujučy fiktyŭnamu šlubu pamiž jaho siabroŭkaj junactva, Hiertrudaj Miejer (jakaja taksama emihravała ŭ Narviehiju i žyła z Brantam da 1939 hoda), i sapraŭdnym narviežcam Hunaram Hasłandam. Hety šlub daŭ dziaŭčynie narviežskaje hramadzianstva, a Brantu — mahčymaść vykarystoŭvać imia jaje muža dla padpolnaj pracy.
Ispanija i Druhaja suśvietnaja vajna
U tryccać siomym hodzie Vili Brant u jakaści žurnalista jedzie ŭ achoplenuju hramadzianskaj vajnoj Ispaniju. Jon abiraje bok trackisckaj Rabočaj partyi marksisckaha adzinstva (POUM) antystalinskaha kirunku, jakaja padtrymlivała respublikancaŭ. U Ispanii Brant staŭ śviedkam nieprymirymaj baraćby levych pamiž saboj.
Paśla čatyroch miesiacaŭ znachodžańnia ŭ Ispanii Brant śpiešna vyjazdžaje ŭ Paryž, a adtul — nazad u Osła.
Z vosieni 1938 hoda Vili Brant pracuje sakratarom «Narviežskaha kamiteta dapamohi Ispanii» i vykonvaje funkcyi pres-sakratara ŭ Osła. U śniežni 1939 hoda arhanizacyja źmianiaje nazvu na «Narviežskaja narodnaja dapamoha» i pašyraje svaju dziejnaść na akazańnie dapamohi cyvilnym achviaram savieckaj-finskaj «zimovaj vajny» (1939—1940).
Akramia taho, junak rehularna vystupaje jak zaprošany lektar na roznych adukacyjnych mierapryjemstvach i kursach dla rabočych.
Kiraŭnik kursa Vili Brant (druhi sprava ŭ apošnim radzie) z navučencami Rabočaj vyšejšaj škoły. Malmio. 1939 hod. Fota: Arbeiderbevegelsens arkiv og bibliotek, Oslo / willy-brandt-biografie.de
U vieraśni 1938 hoda ŭrad hitleraŭskaj Hiermanii pazbaviŭ Vili Branta hramadzianstva. Staŭšy apatrydam, jon źviarnuŭsia z prośbaj ab nadańni narviežskaha hramadzianstva. Adnak u červieni 1939‑ha Ministerstva justycyi ŭ Osła prypyniła razhlad jahonaj zajavy.
Farmalna Brant adpaviadaŭ hałoŭnaj umovie — jon pražyŭ u Narviehii bolš za piać hadoŭ. Ale nie zmoh paćvierdzić rehularnuju apłatu padatkaŭ, bo nie mieŭ dazvołu na pracu i, adpaviedna, nie moh aficyjna atrymlivać dachod.
Niahledziačy na heta, ułady dali 25‑hadovamu Brantu pastajanny dazvoł na žycharstva zamiest časovaha, jaki raniej treba było padaŭžać kožnyja paŭhoda. Tak junak zastaŭsia ŭ Narviehii, choć i biez hramadzianstva.
U krasaviku 1940‑ha hitleraŭskija vojski akupavali Narviehiju. Što ž rabić Hierbiertu Framu, jon ža Vili Brant, jaki aficyjna ličycca voraham Rejcha?
Niamieckija tanki ŭ Osła. Fota: Bundesarchiv / willy-brandt-biografie.de
Kab nie trapić u ruki nacystaŭ, Brant pakidaje ciažarnuju žonku ŭ Osła ŭ znajomaj narviežskaj pary, a sam ź niekalkimi aktyvistami Narviežskaj partyi pracy na hruzaviku adpraŭlajecca na ŭschod krainy. Paźniej jon tajna pieramiaščajecca pa krainie, sprabujučy jaje pakinuć, i ŭ peŭny momant traplaje ŭ pałon.
Adnak, pakolki padčas pałonu mužčyna byŭ apranuty ŭ formu narviežskaha sałdata, jon zastajecca nie identyfikavany. Kala dvuch miesiacaŭ Brant pravodzić u łahiery dla vajennapałonnych, a potym viaźniaŭ raspuskajuć pa damach.
Prabyŭšy niekatory čas na dačy pad Osła, 30 červienia jon adpraŭlajecca da miažy sa Šviecyjaj. Miascovy sielanin padkazvaje jamu tajemny šlach praź miažu, i ŭ hadzinu nočy 1 lipienia Brant zdajecca šviedskim vajskoŭcam kala Skilinhmarka.
Vili Brant pad Osła. Červień 1940 hoda. Fota: Keystone / willy-brandt-biografie.de
U Stakholmie ŭ žniŭni 1940 hoda Brant atrymlivaje narviežski pašpart i razam z dvuma šviedskimi žurnalistami zasnoŭvaje šviedska-narviežskaje pres-ahienctva, jakoje zabiaśpiečvała navinami 70 štodzionnych haziet u Šviecyi. Taksama jon pracuje redaktaram u narviežskim časopisie Håndslag i piša knihi.
30 kastryčnika 1940 hoda, kali naradziłasia pieršaje dzicia Vili Branta — dačka Nina, małady baćka znachodzicca ŭ Stakholmie. Jaho adździalaje ad žonki, jakaja zastałasia ŭ Osła, bolš za 400 kiłamietraŭ. Brant upieršyniu ŭbačyŭ svajo dzicia tolki praz dva miesiacy ŭ śniežni 1940 hoda padčas tajemnaha vizitu ŭ stalicu Narviehii. Siamja ŭźjadnałasia ŭ mai 1941 hoda ŭ Stakholmie, dzie i byŭ zaklučany šlub.
Brant pracuje žurnalistam, a Karłota — u pres-słužbie narviežskaha pasolstva. Pa tych časach siamja žyvie davoli dobra: jany mohuć dazvolić sabie štohod i zimovy łyžny, i letni adpačynak, što vyklikaje zajzdraść u inšych emihrantaŭ.
Nina Fram (Ninja Frahm). Prykładna 1941 hod. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
Viartańnie na Radzimu
Paśla zakančeńnia Druhoj suśvietnaj vajny, u 1945—1946 hadach, Vili Brant nie raz pryjazdžaŭ u Hiermaniju jak karespandent skandynaŭskich haziet, u pryvatnaści, vioŭ repartažy ź Niurnbierhskaha pracesu nad hałoŭnymi vajennymi złačyncami.
U mai 1946 hoda jon naviedvaje rodny Lubek, dzie vystupaje z pramovaj, paśla jakoj jamu pastupiła prapanova stać burhamistram. Adnak, jak jon paźniej pryznavaŭsia, «Lubek padaŭsia mnie zaciesnym».
Zamiest Lubeka, pa prapanovie ministra zamiežnych spraŭ Narviehii, jon adpraviŭsia ŭ Bierlin u jakaści pres-ataše narviežskaj vajskovaj misii ŭ zvańni majora.
Vili Brant ŭ 1945 hodzie. Fota: Arbeiderbevegelsens arkiv og bibliotek, Oslo / willy-brandt-biografie.de
U sorak šostym hodzie ŭ Narviehii vychodzić jaho kniha «Złačyncy dy inšyja niemcy». U joj Brant razvažaje pra adkaznaść i vinu i prychodzić da vysnovy: vina nie moža być kalektyŭnaj i jana nie pavinna pieradavacca ŭ spadčynu. Ale kalektyŭnaj moža być adkaznaść.
Na radzimie adna tolki nazva knihi dziesiacihodździami prosta razdražniała niemcaŭ. Tolki ŭ 70‑ia hady ŭ Zachodniaj Hiermanii publikujuć asobnyja ŭryŭki ź jaje.
U 1948 hodzie Vili Brant viarnuŭ niamieckaje hramadzianstva (straciŭšy adnačasova narviežskaje) i pajšoŭ u palityku. U 1949 hodzie, pa jaho zajavie, načalnik palicyi Bierlina aficyjna dazvoliŭ jamu źmianić imia na Vili Brant.
Uzychodžańnie ŭ Bierlinie
U Bierlinie Vili Brant stanovicca členam Sacyjał-demakratyčnaj partyi Hiermanii (SDPH). Brant aktyŭna supracoŭničaŭ z «Uschodnim biuro SDPH», jakoje zajmałasia zboram infarmacyi i padtrymkaj nielehalnych užo sacyjał-demakrataŭ u savieckaj akupacyjnaj zonie (paźniej HDR).
Jon časta ahučvaŭ vyniki hetaj pracy na mižnarodnych pres-kanfierencyjach, z-za čaho ŭłady Uschodniaj Hiermanii ličyli jaho adnym z kiraŭnikoŭ «špijonskaha centra».
Z 1949 hoda Brant jak deputat ad Zachodniaha Bierlina pačaŭ pracavać u pieršym niamieckim Bundestahu (parłamiencie FRH).
U listapadzie 1956 hoda ŭ Bierlinie vybuchnuli maštabnyja antysavieckija demanstracyi. Brant, u adroźnieńnie ad inšych palitykaŭ, zaniaŭ ćviorduju pazicyju, vystupiŭšy pierad natoŭpam. Jaho zdolnaść supakoić demanstrantaŭ i praduchilić vybuchovaniebiaśpiečnuju situacyju pryniesła jamu šyrokuju papularnaść.
Vili Brant siadzić u palicejskaj mašynie, adkul źviartajecca da demanstrantaŭ. 5 listapada 1956 hoda. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
3 kastryčnika 1957 hoda Vili Brant byŭ abrany praviačym burhamistram Bierlina (meram) i zajmaŭ hetuju pasadu da śniežnia 1966 hoda. Jaho pieraabirali dvojčy, u 1958 i 1963.
Pachod u palityku nacyjanalnaha maštabu
Mer Brant staŭ viadomym va ŭsioj Hiermanii ŭ žniŭni 1961 hoda, kali HDR pastaviła Bierlinskuju ścianu. Na treci dzień paśla jaje ŭźviadzieńnia Brant sabraŭ 300‑tysiačny mitynh, a taksama nakiravaŭ asabisty list prezidentu ZŠA Džonu Kienedzi z patrabavańniem nieadkładnaha ŭmiašańnia.
U 1963 hodzie jahony aŭtarytet uzros paśla vizitu Džona Kienedzi ŭ Zachodni Bierlin. Na mitynhu amierykanski prezident vymaviŭ znakamityja słovy «Ja — bierliniec», a miascovyja žychary addali naležnaje nie tolki hościu, ale i burhamistru, jaki jaho prymaŭ.
Prezident ZŠA Džon Kienedzi (na piarednim płanie na zadnim siadzieńni aŭto), burhamistr Bierlina Vili Brant (u centry) i kancler FRH Konrad Adenaŭer. Bierlin, 26 červienia 1963 hoda. Fota: Wikipedia Commons
Ale pasady burhamistra palityku było mała. U 1961 i 1963 hadach Vili Branta vyłučajuć na pasadu fiederalnaha kanclera. U 1964 hodzie jaho abrali staršynioj SDPH, a ŭ 1966 hodzie jon uvajšoŭ va ŭrad «Vialikaj kaalicyi», dzie atrymaŭ pasadu ministra zamiežnych spraŭ.
Na hetaj pasadzie Brant prasoŭvaŭ adychod ad papiaredniaha kursu na kanfrantacyju z krainami Uschodniaha błoka na karyść palityki «źmieny praź zbližeńnie» (Wandel durch Annäherung). Jaskravaj prajavaj jaje stała ŭstanaŭleńnie dypłamatyčnych adnosin FRH ź Juhasłavijaj i Rumynijaj.
Kancler Hiermanii: Novaja ŭschodniaja palityka
U 1969 hodzie Vili Branta z treciaj sproby abirajuć kancleram Zachodniaj Hiermanii. U historyi krainy i ŭsioj Jeŭropy adkryvajecca novaja staronka.
Vili Brant paśla abrańnia fiederalnym kancleram. 21 kastryčnika 1969 hoda. Fota: Wikimedia Commons
Zavajavaŭšy pasadu kanclera, Vili Brant prapanuje Zachodniaj Hiermanii łozunh: «Bolš śmiełaści va ŭzmacnieńni demakratyi». «Sapraŭdnaja demakratyja, — kazaŭ Brant, — heta salidarnaja adkaznaść niezaležnych ludziej. Hramadzianie pavinny być uciahnutyja ŭ dziaržaŭnaje kiravańnie i pryniaćcie rašeńniaŭ».
Urad Vili Branta pravodzić u Zachodniaj Hiermanii važnyja reformy. Niahledziačy na pamyłki i praliki, za try hady ŭdajecca palepšyć achovu zdaroŭja, asabliva ŭ śfiery baraćby z ankałahičnymi zachvorvańniami. Refarmujecca sistema piensij, prafsajuzaŭ, horadabudaŭnictva i strachavańnia dziaciej ad niaščasnych vypadkaŭ. I Vili Brant — adzin ź pieršych zachodnich palitykaŭ, chto surjozna zakłapočany ekałahičnymi prablemami.
Adnak u historyju Brant uvojdzie pieradusim jak aŭtar karennaha pierałomu ŭ zamiežnaj palitycy, jaki atrymaŭ nazvu «Novaja ŭschodniaja palityka» (Neue Ostpolitik).
Da hetaha z 1955 hoda ŭ asnovie zamiežnaj palityki Fiederatyŭnaj Respubliki Hiermanija lažała daktryna Halštajna (Hallstein-Doktrin). Zhodna z hetaj daktrynaj, FRH nie pryznavała HDR i nie ŭdzielničała ŭ dypłamatyčnych adnosinach ź dziaržavami, jakija pryznavali suvierenitet Uschodniaj Hiermanii.
Brant ža rašuča admoviŭsia ad hetaha padychodu, jaki jon ličyŭ tupikovym i škodnym dla niamieckaha naroda. Jon prapanavaŭ palityku «małych krokaŭ» i naładžvańnia kantaktaŭ. Jon razumieŭ, što abjadnańnie Hiermanii niemahčymaje biez dyjałohu, a kanstruktyŭny dyjałoh — biez uzajemnaha pryznańnia.
U historykaŭ i palityčnych ahladalnikaŭ da hetaha času niama adzinaha mierkavańnia nakont «Novaj uschodniaj palityki». Chacia jana ŭrešcie i stała padmurkam dla abjadnańnia Hiermanii, jaje realizacyja ŭ pieryjad Chałodnaj vajny vyklikała šmat sprečak.
Isnavali (i isnujuć) zdahadki i śćviardžeńni, što daktryna Branta mahła tajna padtrymlivacca i navat farmavacca z udziełam KHB SSSR, jaki bačyŭ u «zbližeńni» mahčymaść pasłableńnia zachodniaha błoka i stabilizacyi ŭschodnich satelitaŭ. Dla palityčnych praciŭnikaŭ Branta heta było śviedčańniem zdrady, ale dla jaho prychilnikaŭ — prajavaj nieardynarnaha myśleńnia i sapraŭdnaha imknieńnia da miru.
Kali stavić pad sumnieŭ hety kurs z-za mahčymaha ŭpłyvu KHB, treba pamiatać, što ad «Novaj uschodniaj palityki» nie admovilisia i nastupnyja kiraŭniki FRH. Nie tolki adnapartyjec Branta Hielmut Šmit (1974—1982), ale i chryścijanski demakrat Hielmut Kol (1982—1998) praciahvali raźvivać «dyjałoh» z Uschodam dziela abjadnańnia.
U 1970 hodzie Brant padpisaŭ Maskoŭskuju damovu, jakaja ŭklučała abaviazacielstva admovicca ad prymianieńnia siły i pryznać sučasnyja jeŭrapiejskija miežy. U pryvatnaści, FRH admaŭlałasia ad pretenzij na Kalininhradskuju vobłaść, a SSSR abiacaŭ nie pieraškadžać abjadnańniu Hiermanii, kali da hetaha źjaviacca pieradumovy ŭ budučyni.
Paźniej u tym ža hodzie jon padpisaŭ dahavor, jaki aficyjna pryznavaŭ Polskuju Narodnuju Respubliku ŭ jaje miežach paśla 1945 hoda.
Simvał pakajańnia
7 śniežnia 1970 hoda padčas svajho vizitu ŭ Polšču Vili Brant zrabiŭ niečakany žest. Dypłamatyčnym pratakołam było praduhledžana ŭskładańnie vianka da pomnika hierojam Varšaŭskaha hieta. Vykanaŭšy abaviazkovuju častku cyrymonii, Vili Brant apuściŭsia na kaleni prosta na mokruju chałodnuju plitku pierad manumientam. Na radzimie jaho ŭčynak acanili nie ŭsie. Pałova zachodnich niemcaŭ paličyła jaho zališnim i niedarečnym.
Vili Brant pierad pomnikam hierojam Varšaŭskaha hieta. 7 śniežnia 1970 hoda. Fota: AP Photo / file
U 1971‑m Vili Brant u čarhovy raz pryjechaŭ u Osła, hetym razam na ŭručeńnie Nobieleŭskaj premii miru. U 1973 hodzie jon staŭ pieršym niamieckim kancleram, jaki vystupiŭ z trybuny AAN i naviedaŭ Izrail.
U tym ža hodzie ŭstupiŭ u siłu Asnovatvorny dahavor (Grundlagenvertrag) pamiž HDR i FRH. Dziaržavy pryznali adna adnu, a zatym adnačasova stali členami AAN.
Špijonski skandał i adstaŭka
Adnak kiravańnie Branta było daloka nie biaschmarnym. Uvosień 1972 hoda jaho palityčnaja karjera litaralna visieła na vałasku. Pramyja praciŭniki z Chryścijanska-demakratyčnaha sajuza inicyjavali ŭ Bundestahu votum niedavieru.
Vili Brant. 1972 hod. Fota: AP Photo
Los kanclera vyrašaŭsia niekalkimi hałasami, i tolki ź nievialikaj pieravahaj jon utrymaŭsia pry ŭładzie. Paźniej vyśvietliłasia, što prynamsi dva deputaty atrymali chabar ad Ministerstva dziaržaŭnaj biaśpieki HDR (Štazi)— pa 50 000 marak kožny.
Hetaja ciažka zdabytaja pieramoha stała apošnim vialikim pośpiecham Branta. Choć jon i vyjhraŭ palityčnuju bitvu, unutranaja stabilnaść jaho ŭrada pačała chutka słabnuć. Daviałosia pravieści daterminovyja parłamienckija vybary, paśla jakich uźnikli vostryja roznahałośsi z sajuźnikami pa kaalicyi i ŭłasnaj partyi.
Na hetym fonie krainu achapiŭ novy ŭdar — naftavy kryzis 1973 hoda. Upieršyniu ŭ historyi FRH fiederalny ŭrad uvioŭ abmiežavańni na ruch aŭtamabilaŭ, kab ekanomić paliva. Tempy ekanamičnaha rostu rezka źnizilisia, biespracoŭje vyrasła, a vysokija taryfnyja pahadnieńni, jakich damahalisia prafsajuzy, jašče bolš skaracili mahčymaści ŭrada dla dalejšych reformaŭ. Usio heta padarvała aŭtarytet Branta i stvaryła atmaśfieru ahulnaj napružanaści.
Mienavita ŭ hety momant urad sutyknuŭsia z novym — i fatalnym — udaram. Viasnoj 1973 hoda źjavilisia padazreńni, što asabisty refierent kanclera, Hiunter Hijom, moža być ahientam HDR. Niahledziačy na sumnievy, Hijom praciahvaŭ pracavać pry Brancie i navat supravadžaŭ jaho ź siamjoj na adpačynku ŭ Narviehii.
Villi Brant (siadzić) i Hiunter Hijom. Fota: Wikimedia Commons
U kancy krasavika 1974 hoda, paśla aficyjnaha vizitu ŭ Jehipiet, Branta ŭ aeraporcie sustrakaje ministr unutranych spraŭ Hans-Dzitrych Hienšer i dakładvaje: Hiunter Hijom aryštavany, jon sapraŭdy špijon HDR. U krainie vybuchnuŭ hrandyjozny palityčny skandał. Vili Brant uziaŭ na siabie ŭsiu adkaznaść i 6 maja 1974 hoda padaŭ u adstaŭku.
Jašče 13 hadoŭ paśla adstaŭki Vili Brant uznačalvaŭ SDPH, abiraŭsia ad jaje ŭ Jeŭrapiejski parłamient.
Ministr finansaŭ Izraila Šymon Peres (zprava) razam ź Vili Brantam padčas bankieta z nahody 75‑hodździa byłoha fiederalnaha kanclera Hiermanii. Śviatkavańnie było praviedzienaje paźniej za faktyčnuju datu. 20 studzienia 1989 hoda. Fota: AP Photo / Fritz Reiss
Adnym z apošnich hučnych učynkaŭ Branta byŭ palot u Irak 9 listapada 1990 hoda z metaj vyzvaleńnia 174 zachodnich zakładnikaŭ Sadama Chusejna. Sa žniŭnia 1992 hoda stan zdaroŭja Branta staŭ mocna horšać. Jon pamior ad raku 8 kastryčnika 1992 hoda.
Roŭna za dva hady da hetaha Brant zmoh ubačyć vynik svajoj Novaj ŭschodniaj palityki — abjadnańnie Hiermanii.
Brant nie byŭ śviaty ŭ asabistym žyćci
Brant lubiŭ vypić, caniŭ utulnaść i asabisty kamfort. Za vonkavaj strymanaściu chavałasia chistkaja dušeŭnaja raŭnavaha — jon časta ŭpadaŭ u miełancholiju, asabliva paśla niaŭdač, i pakutavaŭ ad pieryjadaŭ depresii.
Žančyny zaŭsiody adčuvali jaho charyzmu, ale blizkija kazali pra jaho: «Jon chutčej ramantyk, čym babnik».
Aficyjna Brant byŭ trojčy žanaty. Padčas emihracyi ŭ Narviehii jon sustreŭ svaju pieršuju žonku — Karłotu Torkildsen, jakaja była starejšaja za jaho na 9 hadoŭ. Jany pačali žyć razam paśla taho jak jaho siabroŭka junactva Hiertruda Miejer ŭ 1939 hodzie vyjechała ŭ ZŠA, i pabralisia šlubam u 1941 hodzie.
Karłota Torkildsen. Prykładna 1940 hod. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
U 1940 hodzie, jašče da šlubu, naradziłasia ich dačka Nina Fram. U 1944 hodzie, kali Vili Brant paśla ciažkaj chvaroby prachodziŭ reabilitacyju ŭ Stakholmie, u jaho pačaŭsia raman z Rut Bierhaŭst. 23‑hadovaja narviežka dapamahała pa haspadarcy ŭ ich z Karłotaj kvatery i dahladała dačku Ninu. Niahledziačy na toje, što Rut była zamužam, a Karłota nie chacieła razvodu, adnosiny stali publičnymi ŭžo letam 1944 hoda.
Kančatkova razryŭ z Karłotaj adbyŭsia na miažy 1944/45 hadoŭ, kali jana z dačkoj pakinuła ich sumiesnuju kvateru. Aficyjny razvod byŭ aformleny ŭ 1948 hodzie.
Vili Brant razam z dačkoju Ninaj i žonkaj Karłotaj Torkildsien u Stakholmie. 1944 hod. Fota: Willy-Brandt-Archiv im AdsD, Bonn / willy-brandt-biografie.de
U tym ža 1948 hodzie Brant ažaniŭsia z Rut Bierhaŭst — taksama narviežkaj, jakaja padzialała jaho pierakanańni. Jana pierajechała ź im u Bierlin i zastavałasia pobač u samyja ciažkija hady. U ich naradzilisia troje synoŭ — Pieter, Łars i Macijas. Adnak palityka zabirała ŭ Branta ŭvieś čas i siły: siamja bačyła jaho ŭ asnoŭnym padčas aficyjnych padziej i fotasiesij.
Vili Brant (u centry) i Rut Bierhaŭst. Bierlin. Červień 1947 hoda. Fota: Bundesregierung / willy-brandt-biografie.de
Asabliva napružanymi byli adnosiny sa starejšym synam Pieteram, jaki ŭ 1968 hodzie staŭ aktyŭnym udzielnikam studenckaha ruchu i nie padzialaŭ baćkavych kampramisnych palityčnych pohladaŭ.
Vili Brant razam z synam Pieteram. 1949 hod. Fota: Archiv der sozialen Demokratie, Bonn / willy-brandt-biografie.de
Šlub z Rut byŭ aficyjna skasavany ŭ 1980 hodzie, i, jak śviedčać krynicy, u dzień razvodu jany bačylisia apošni raz.
Jašče da razvodu, u krasaviku 1979 hoda, Vili Brant pierajechaŭ u horad Unkiel razam sa svajoj tahačasnaj spadarožnicaj žyćcia, historykam i publicystkaj Bryhitaj Ziejebachier, jakaja była małodšaj za palityka na 33 hady. Brant i Zejebachier ažanilisia ŭ kancy 1983 hoda, i hety šlub praciahvaŭsia da jaho śmierci.
Vili Brant sa svajoj treciaj žonkaj Bryhitaj Zejebachier. Vierasień 1985 hoda. Fota: AP Photo / Elke Bruhn-Hoffman
Navat praź dziesiacihodździ tema asabistaha žyćcia Vili Branta zastavałasia vostraj.
Tak, u 2013 hodzie časopis Der Spiegel pačaŭ artykuł pra kanclera tezisam: «pieršy sacyjał-demakrat na čale FRH «byŭ skinuty śpisam žanočych imionaŭ». Brant i sam paćviardžaŭ jašče ŭ 1970‑ia hady, što padčas svajho kanclerstva jon mieŭ praciahłyja pazašlubnyja adnosiny.
Jašče adzin «ciomny štrych» da partreta palityka — heta supracoŭnictva z amierykanskaj vajskovaj raźviedkaj (CIC) u 1948—1952 hadach. Der Spiegel u 2021 hodzie apublikavaŭ źviestki historyka Tomasa Bohchardta, jaki śćviardžaŭ, što za danyja pra HDR i savieckija vojski amierykancy štomiesiac płacili Brantu 250 marak.
Taksama śćviardžałasia, što jon razam ź jašče adnym niamieckim žurnalistam u 1950 hodzie atrymaŭ ad amierykancaŭ 200 tysiač niamieckich marak na raźvićcio palityčnaj karjery.
A ŭ jakaści kanclera FRH u 1972‑m hodzie jon padpisaŭ adyjozny «Ukaz ab radykałach» (Radikalenerlass). Jon patrabavaŭ, kab pierad pryjomam na dziaržaŭnuju słužbu ŭsich kandydataŭ praviarali na pradmiet łajalnaści da svabodnaj demakratyčnaj sistemy. Tych, chto aktyŭna vystupaŭ suprać hetaj sistemy (h.zn. ličyŭsia «radykałam»), zabaraniałasia prymać na pracu ŭ jakaści dziaržaŭnych słužačych.
Zakon vyklikaŭ šyrokuju krytyku, pakolki paniaćcie «radykał» tłumačyłasia vielmi ahulna i niekankretna. U krainie była stvorana sistema pravierak, jakaja praduhledžvała zapyty ŭ palicyju i śpiecsłužby adnosna palityčnaj prynaležnaści kandydata. Choć mierkavałasia, što niedapuščeńnie da dziaržaŭnaj słužby budzie ŭžyvacca da luboha «radykała», na praktycy zakon zakranuŭ pieravažna levych aktyvistaŭ.
Vili Brant razam z 19‑hadovym synam Macijasam u Maskvie. Stalicu SSSR jon naviedaŭ na asabistaje zaprašeńnie Leanida Brežnieva. 1 lipienia 1981 hoda. Fota: AP Photo
Niahledziačy na ŭsie supiarečnaści i naiŭnaść adnosna pamočnika-špijona, Vili Brant staŭ dla svajoj nacyi simvałam pieraadoleńnia viny i maralnaha adradžeńnia. Jaho palityka i asabistaja śmiełaść uziać na siabie adkaznaść navat za čužyja pamyłki navučyli niemcaŭ vieryć u demakratyju. Jak skazaŭ adnojčy sam Brant: «Palityka niemahčymaja biez supieražyvańnia».
Užo ŭ XXI stahodździ bolšaść hramadzian abjadnanaj Hiermanii nazvali Vili Branta ŭzoram dla niamieckaha palityka. Jaho žest u Varšavie staŭ klučavym momantam u historyi nacyi, jaki ciapier ušanoŭvajecca, u tym liku, na maniecie ŭ dva jeŭra.
Vili Brant. 1973 hod. Fota: Wikimadia Commons
«Dobra, kali ja zmoh zrabić niešta, kab maje suajčyńniki i maja kraina stali dla Jeŭropy dobrymi susiedziami», — ścipła adznačaŭ Brant.