Saša Filipienka: Statkievič — hłyba, ale ŭ Biełarusi ŭžo dastatkova Mandełaŭ na kvadratny mietr

Biełaruski piśmieńnik Saša Filipienka daŭ intervju rasijskamu telekanału «Dožd́», na jakim pracavaŭ u 2010‑ch hadach. U razmovie ŭ studyi «Doždia» jon vykazaŭsia pra rasijskaha apazicyjnaha lidara Alaksieja Navalnaha, jaki pamior (jak ličyć udava, byŭ zabity) u rasijskaj kałonii, i pra Mikołu Statkieviča, jaki admoviŭsia ad hvałtoŭnaha vyvazu ź Biełarusi i ciapier, imavierna, znoŭ za kratami. Źmiest hetaj razmovy pierakazaŭ «Biełsat». 

Saša Filipienka. Fota: LookByMedia

Spačatku viadoŭca abmierkavaŭ ź Filipienkam videa ŭdavy Alaksieja Navalnaha — Julii Navalnaj. Jana pakazała apošniuju cydułku ad muža, fota kamiery, u jakoj pamiraŭ muž, i zajaviła pra dokazy taho, što Navalny nie prosta pamior, a byŭ atručany ŭ kałonii.

Filipienka skazaŭ, što «z hetym niemahčyma źmirycca». Adznačyŭ, što tolki dačytaŭ knihu Navalnaha — z adnaho boku, atrymaŭ asałodu ad jakaści tekstu, ale heta było «niaprostaje čytańnie».

Viadoŭca pabačyŭ paraleli ŭ losach Navalnaha i Statkieviča: abodva nie zachacieli pakidać radzimu, niahledziačy na pahrozu žyćciu. Navalny viarnuŭsia ŭ Rasiju paśla pieršaha atručvańnia, Statkievič admoviŭsia ad vyzvaleńnia z prymusovym vyvazam z krainy. U efiry pakazali vystup Łukašenki, ź jakoha vynikaje, što Statkievič ciapier znoŭ u turmie. 

Filipienka acharaktaryzavaŭ vystup Łukašenki jak «słovy niejkaha končanaha apošniaha miarzotnika», jakija «niemahčyma surjozna słuchać». Statkieviča ž Filipienka nazvaŭ «hłybaj dla biełarusaŭ», a jahony ŭčynak «vielmi važnym simvalična». 

«My razumiejem, što ŭ tyja dni, kali ludziej vyzvalajuć, značna bolš zatrymlivajuć, — adznačyŭ Filipienka. — My razumiejem, što heta absalutna sadysckija vyzvaleńni».

Filipienka nahadaŭ, što daviedacca, dzie mnohija źniavolenyja i što ź imi, ciažka tamu, što šmat kaho hadami trymajuć biez suviazi z vonkavym śvietam — u režymie inkamunikada. 

«Ja liču, što Łukašenka praciahnie rabić toje, što rabiŭ tryccać hadoŭ: jon praciahnie handlavać ludźmi, — skazaŭ Filipienka. — Ja dumaju, što jon abradavaŭsia tamu, što Statkievič viarnuŭsia, bo ŭ jaho nibyta źjaviŭsia kaštoŭny tavar, jakoha jon adpuściŭ, a jaki da jaho viarnuŭsia, i jon zmoža dalej handlavać im. Adnaho čałavieka možna pradać dvojčy».

Viadoŭca nahadaŭ, što vyzvaleny i departavany palitviazień Siarhiej Sparyš paraŭnaŭ Statkieviča z paŭdniovaafrykanskim apazicyjanieram, palitviaźniem i ŭrešcie prezidentam Nelsanam Mandełam.

«Ja paŭtarusia, što Statkievič — hłyba i Mandeła ŭžo daŭno, — adkazaŭ Filipienka. — Mnie zdajecca, što ŭ Biełarusi kolkaść Mandełaŭ na adzin kvadratny mietr užo, na žal, dastatkovaja».

«U nas jość Maryja Kaleśnikava, u nas jość toj ža Bialacki, u nas jość vialikaja kolkaść inšych palitviaźniaŭ, jakija, moža, nie tak viadomyja, ale ad hetaha nie pamianšajecca čyn, jaki jany ździajśniali, i dziejańni, što jany vykonvali na praciahu mnohich hadoŭ. I ŭ hetym sensie mnie zdajecca, što nibyta kraina i hramadstva daŭno hatovyja pierajści da nastupnaha kroku: kab dyktatura narešcie razvaliłasia i skončyłasia. Ale, na žal… 

Nam usio dziacinstva raskazvajuć, što ŭ nas cudoŭnaje hieahrafičnaje stanovišča, što Biełaruś u centry Jeŭropy, što my pavinny atrymlivać z hetaha bonusy. Ale akazvajecca, što na praciahu ŭsioj našaj historyi z-za našaha hieahrafičnaha stanovišča my ciarpim.

Akramia taho, što my zmahajemsia sa svajoju dyktaturaj, u nas pobač jość adna vielmi vialikaja dyktatura, jakaja padtrymlivaje hetuju dyktaturu. I ŭ hetym sensie biełarusam vielmi składana, bo nam treba nie tolki prybrać Łukašenku, ale my razumiejem, što ihołka Kaščeja dla nas mieścicca ŭ Maskvie».

Viadoŭca zhadaŭ, jak inšy vyzvaleny i departavany palitviazień Siarhiej Cichanoŭski kazaŭ, što Łukašenka «visić» na Uładzimiru Pucinu. Filipienka adkazaŭ, što heta bolš składana: Łukašenka pastajanna sprabuje «ŭsiedzieć na dvuch kresłach» i manieŭravać miž Rasijaj i Zachadam, bo dumaje tolki pra siabie. 

«Ja ćviorda pierakanany, što Łukašenka, miakka kažučy, nie lubić, a na samoj spravie ja dumaju, nienavidzić Pucina, i jamu nie padabajecca hety cisk, — razvažaje Filipienka. — Jon ćviorda pierakanany jašče z 2000‑ch hadoŭ, kali byli sproby zrabić prezidenta «sajuznaj dziaržavy», što jon byŭ by lepšym prezidentam Rasii, kali b u jaho była takaja mahčymaść».

«Łukašenka — heta taki Hitler, jaki zastaŭsia ŭ Aŭstryi i nie zmoh pierajechać u Hiermaniju. I jaho strymlivajuć hetyja ramki Biełarusi. [U «sajuznaj dziaržavie»] jon moh by razharnuć hetyja represii značna šyrej i macniej».

«I my, na žal, jak ni sprabujem, nam ciapier davoli składana spraŭlacca z hetaj situacyjaj mienavita tamu, što suprać nas dźvie dyktatury».

Filipienka znoŭ zhadaŭ Kaleśnikavu — taja admoviłasia ad departacyi jašče ŭ 2020 hodzie, parvała pašpart na miažy. Takija žesty kranajuć piśmieńnika, ale jon nie ŭpeŭnieny, nakolki jany mohuć paŭpłyvać na situacyju ŭ Biełarusi i na mabilizacyju dla masavych pratestaŭ. Ciapier ludzi ŭ Biełarusi, zaŭvažyŭ Filipienka, zajmajucca sabatažam, ale adkrytyja pratesty niemahčymyja. Ale hetyja žesty piśmieńnik bačyć mocnym sihnałam jeŭrapiejcam i prychilnikam idei «pieraharnuć staronku».

«Statkievič svaim učynkam čarhovy raz pakazvaje, jak pad pavieličalnym škłom, što heta za režym, jak pavodziacca hetyja ludzi, jak jany abychodziacca z ułasnymi hramadzianami», — padkreślivaje Filipienka.

I ŭ hetym sensie, viadoma, učynak Statkieviča važny jašče i tamu, što jon čarhovy raz demanstruje biełarusam i nam: kali nastupaje momant, kali tabie zdajecca, što ty stamiŭsia, i tabie padajecca, što ŭžo ničoha nielha źmianić, što, napeŭna, prajhranaja vajna, jon kaža, što vajna nie prajhranaja. Moža być, niejkija bitvy [prajhranyja], ale zaŭsiody zastajecca miesca podźvihu. Heta čarhovy raz, mnie zdajecca, va ŭsich biełarusaŭ raspalvaje takoje połymia dabra».

Biełarusy daŭno hatovyja da taho, kab Biełaruś stała jeŭrapiejskaj krainaj, jakaja žyvie pavodle jeŭrapiejskich pravił, vieryć Filipienka, ale jamu ciažka ŭjavić, jak Biełaruś zmoža vyrvacca z abcuhoŭ «rasijskaha vaśminoha».

Viadoŭca adznačyŭ, što toj vaśminoh ciapier nie daciahvajecca da Azierbajdžana, a impieryja moža razvalicca. Filipienku chočacca ŭ heta vieryć, ale ciažka sabie ŭjavić vyzvaleńnie Biełarusi ad rasijskaha ŭpłyvu. Jon ličyć, što i amierykancaŭ, jakija pryjazdžajuć u Biełaruś, cikaviać najpierš nie palitviaźni, a ŭdzieł Biełarusi ŭ «nastupnych padziejach».

Biełarusy, reziumavaŭ Filipienka, chacieli b, kab Biełaruś narešcie pačała choć na niekalki stahodździaŭ mieć vyhadu ad svajho hieahrafičnaha stanovišča, a nie tolki prajhravać.

Kamientary da artykuła