«Dzie hrošy, Franak?» Viačorka tłumačyć sistemu mižnarodnaj dapamohi hramadzianskaj supolnaści i kudy iduć 30 młn ad ES
Kudy iduć miljony? Franak Viačorka tłumačyć miechanizm finansavańnia biełaruskaj hramadzianskaj supolnaści, jak nasamreč pracuje sistema raźmierkavańnia mižnarodnaj dapamohi, chto jaje atrymlivaje i čamu demakratyčnyja struktury nie majuć pramoha dostupu da hetych hrošaj?
Franak Viačorka. Skryn videa: svetlana_tsikhanouskaya / YouTube
Daradca Śviatłany Cichanoŭskaj Franak Viačorka ŭ novym videa na jutub-kanale Ofisa Śviatłany Cichanoŭskaj padrabiazna patłumačyŭ miechanizm finansavańnia biełaruskaj hramadzianskaj supolnaści.
Pa słovach Viačorki, Jeŭrapiejski Sajuz štohod vyłučaje kala 30 miljonaŭ jeŭra na padtrymku biełaruskaj hramadzianskaj supolnaści. Adnak jon adrazu abviarhaje papularny mif: hetyja hrošy nie pieraličvajucca na niejki adziny rachunak.
«Niama ŭ Cichanoŭskaj kašalka, ź jakoha jana potym razdaje hetyja srodki», — kaža Viačorka.
Zamiest hetaha srodki reziervujucca ŭ biudžecie ES pad kankretnyja prahramy. Hetyja hrošy mohuć być patračanyja, a mohuć i zastacca ŭ biudžecie, kali nie znojdziecca adpaviednych prajektaŭ.
Viačorka padkreślivaje, što ni Ofis Śviatłany Cichanoŭskaj, ni Abjadnany pierachodny kabiniet niepasredna nie ŭdzielničajuć u raźmierkavańni hetych srodkaŭ.
Heta standartnaja praktyka Jeŭrasajuza, jakaja prymianiajecca va ŭsim śviecie, u tym liku i va Ukrainie, dzie prezident Zialenski taksama nie viedaje, jak mienavita raźmiarkoŭvajecca dapamoha dla hramadzianskaj supolnaści.
Ad implemientaraŭ da konkursaŭ: miechanizm raźmierkavańnia
Jak tłumačyć Viačorka, miechanizm raźmierkavańnia srodkaŭ pracuje praz prazrystuju konkursnuju sistemu.
Spačatku hrošy pieradajucca bujnym arhanizacyjam-implemientaram — čaściej za ŭsio, heta nie biełaruskija, a mižnarodnyja fondy, jakija majuć dośvied pracy z hrantami.
Zatym hetyja implemientary abviaščajuć adkrytyja konkursy prajektaŭ dla biełaruskich arhanizacyj i inicyjatyŭ.
Pa słovach Viačorki, u hetych konkursach mohuć udzielničać sotni i navat tysiačy roznych inicyjatyŭ — ad samych maleńkich, dzie pracuje adzin-dva čałavieki, da vielmi bujnych arhanizacyj. Udzielničać mohuć jak tyja, chto pracuje ŭnutry krainy, tak i tyja, chto znachodzicca ŭ vyhnańni.
Na što iduć hrošy
Finansavańnie achoplivaje šyroki śpiektr napramkaŭ, nakiravanych na padtrymku i raźvićcio biełaruskaha hramadstva. Viačorka vyłučaje niekalki klučavych siektaraŭ:
Adukacyja: Siudy ŭvachodziać stypiendyi (naprykład, u EHU), akademičnyja abmieny, treninhi, stažyroŭki, a taksama niefarmalnyja adukacyjnyja prajekty.
Pravaabarončy siektar: Heta vielmi vialiki napramak, jaki ŭklučaje zbor dokazaŭ złačynstvaŭ režymu, dapamohu represavanym (rełakacyja, reabilitacyja) i jurydyčnyja kansultacyi.
Miedyja: Jak adznačaje Viačorka, heta adzin z samych vialikich i darahich siektaraŭ. Padtrymku atrymlivajuć jak bujnyja niezaležnyja redakcyi, tak i nievialikija prajekty: rasśledavalnickija, błohierskija i zabaŭlalnyja.
Pryvatny siektar: Dapamoha akazvajecca sumlennamu biełaruskamu biźniesu, jaki byŭ vymušany rełakavacca. Dapamoha ŭ hetym napramku ŭ asnoŭnym išła praz zamiežnych partnioraŭ, asabliva da 2022 hoda. U jakaści prykładu Viačorka pryvodzić Jeŭrapiejski bank rekanstrukcyi i raźvićcia, jaki vystupaŭ klučavym implemientaram jeŭrapiejskich srodkaŭ.
Kultura: Hety siektar, pa słovach Viačorki, źjaŭlajecca vynikam namahańniaŭ demakratyčnych sił. Finansujucca biełaruskija filmy, teatralnyja pastanoŭki, vystavy i inšyja prajekty, jakija ŭmacoŭvajuć nacyjanalnuju identyčnaść.
Hramadzianskaja supolnaść: Heta «chrybiet» demakratyčnaha ruchu. Padtrymku atrymlivajuć ekałahičnyja, fieminisckija, moładzievyja i inšyja inicyjatyvy.
Palityčnyja struktury: Ofis Cichanoŭskaj i Abjadnany pierachodny kabiniet (APK) atrymlivajuć vielmi nievialiki pracent ad ahulnaj dapamohi, ale ich rola, jak śćviardžaje Viačorka, vyklučna važnaja, bo jany vystupajuć hołasam usich astatnich siektaraŭ i mabilizujuć mižnarodnuju padtrymku.
Rola demakratyčnych sił
Viačorka asabliva padkreślivaje, što choć demakratyčnyja struktury nie raźmiarkoŭvajuć hrošy, jany mohuć upłyvać na pryjarytety donaraŭ.
Štohod pradstaŭniki ŭsich siektaraŭ (miedyja, pravaabaroncy, kulturnyja dziejačy) razam stvarajuć dakumient «Acenka patrebaŭ» (needs assessment). U im jany pakazvajuć, dzie nie chapaje resursaŭ i na što varta źviarnuć uvahu. Hety dakumient pradstaŭlajecca Jeŭrapiejskamu Sajuzu, jaki na jaho asnovie farmuje svaje prahramy. Takim čynam, demakratyčnyja siły dapamahajuć nakiravać dapamohu tudy, dzie jana najbolš nieabchodnaja.
Fota: APK
Mižnarodnyja partniory i žorstkaja spravazdačnaść
Akramia ES, padtrymku akazvajuć i asobnyja krainy, takija jak Polšča, Šviecyja, Hiermanija, jakija vyznačajuć ułasnyja pryjarytety. Vizity Śviatłany Cichanoŭskaj dapamahajuć mabilizavać hetuju dapamohu, ale jaje raźmierkavańniem zajmajucca niepasredna ŭrady hetych krain.
Jak davodzić Viačorka, sistema mižnarodnaj dapamohi pabudavana na vielmi žorstkaj spravazdačnaści — tak, kab srodki išli na kankretnuju dziejnaść i kab hetaja dziejnaść była efiektyŭnaj. Kali prajekt nieefiektyŭny abo spravazdačnaść słabaja, finansavańnie prosta spyniajecca. Časam hrošy navat nie vydatkoŭvajucca, kali na konkurs nie padajecca dastatkova mocnych prapanoŭ.
U suviazi z hetym Viačorka zaklikaje biełaruskija arhanizacyi i inicyjatyvy z dobrymi idejami aktyŭna šukać partnioraŭ, abjadnoŭvacca ŭ kaalicyi i ŭdzielničać u konkursach, kab realizoŭvać svaje prajekty.
Dapamoha ad ZŠA i važnaść unutranaj salidarnaści
Asobna Franak Viačorka spyniajecca na dapamozie ad Złučanych Štataŭ. Jon adznačaje, što paśla taho, jak USAID (ahienctva ZŠA pa mižnarodnym raźvićci) spyniła svaju pracu pa Biełarusi, abjom amierykanskaj dapamohi značna skaraciŭsia i składaje ciapier 10-20% ad taho, što było raniej. Demakratyčnyja siły pracujuć z Kanhresam ZŠA, kab dapamoha była pavialičana, bo jana naŭprost upłyvaje na zdaroŭje biełaruskich miedyja, kolkaść stypiendyj i mahčymaściaŭ dla adukacyi i kultury.
Niahledziačy na važnuju mižnarodnuju dapamohu, Franak Viačorka adznačaje važnuju rolu achviaravańniaŭ ad samich biełarusaŭ. Kali zamiežnaj dapamohi nie chapaje, mienavita ŭnutranaja salidarnaść dazvalaje vyžyvać inicyjatyvam. U ideale demakratyčny ruch imkniecca da samafinansavańnia, ale va ŭmovach represij i kryminalnaha pieraśledu za danaty hetyja mahčymaści značna skaracilisia.
U budučaj svabodnaj Biełarusi, jak miarkuje Viačorka, hetyja funkcyi voźmie na siabie dziaržava, jakaja budzie praz prazrystyja konkursy finansavać niezaležnyja miedyja, kulturnyja prajekty i hramadzianskuju supolnaść. Ale pakul ułada znachodzicca ŭ rukach režymu, jaki nie zacikaŭleny ŭ padtrymcy ničoha niezaležnaha, biełarusy vymušanyja raźličvać na dapamohu zamiežnych partnioraŭ.