Ціханоўскі ў Ельскім універсітэце прапанаваў тры элементы стратэгіі ЗША наконт Беларусі

Былы палітвязень заклікаў ЗША не будаваць стратэгію ў разліку на Лукашэнку, а загадзя рыхтавацца да транзіту ўлады. І прапанаваў тры канкрэтныя крокі для гэтага.

Сяргей Ціханоўскі выступае ў Ельскім універсітэце. Скрын відэа: stranazhizni / YouTube

«Калі б я хацеў драмы, я б пазваніў у Netflix»

Сваё выступленне перад студэнтамі і выкладчыкамі Ельскага ўніверсітэта Сяргей Ціханоўскі пачаў з акцэнту на тым, як непрадказальна хутка можа змяніцца жыццё чалавека.

«Некалькі месяцаў таму я сядзеў у адзіночнай камеры ў беларускай турме. (…) А цяпер я тут. У Елі. (…) Жыццё змяняецца хутка. У адзін момант ты ў камеры, у наступны — на сцэне. Часам жыццё змяшчае цябе ў гісторыю, якую ты не выбіраў».

І калі такое адбываецца, лічыць Ціханоўскі, «разумны ход просты — узяць на сябе галоўную ролю, пакуль нехта не адвёў табе другарадную».

Ціханоўскі адзначыў, што не збіраецца выступаць у ролі чалавека, які просіць спачування.

«Я не ахвяра. Я раз’юшаны чалавек з незавершанай справай, — сказаў ён і іранічна дадаў: — Калі б я хацеў драмы, я б пазваніў у Netflix. Яны драму любяць».

Па словах палітыка, яго мэта іншая:

«Я тут з іншай прычыны. Прычыны, якая важная і для вас таксама. Гэта не толькі пра Беларусь. Гэта пра бяспеку — вашу бяспеку, сусветную бяспеку ў бліжэйшыя дзесяць гадоў. І Беларусь знаходзіцца ў самым цэнтры гэтага».

Спыніўшыся коратка на сваёй асабістай гісторыі, палітык заўважыў:

«Я тут не дзеля таго, каб прапаведаваць дэмакратычныя ідэалы. Гэтая размова скончылася даўным-даўно. Яна аказалася дарэмная і не дапамагла. Сёння я хачу пагаварыць пра нешта значна больш практычнае: пра рашэнні наконт Беларусі, якія вызначаць стабільнасць усяго рэгіёна — і сусветны парадак».

Лукашэнка — часовая фігура

Ціханоўскі перасцярог Вашынгтон ад ілюзій наконт Аляксандра Лукашэнкі:

«Лукашэнка не доўгатэрміновы партнёр. Гэта часовы чалавек, які прыкідваецца пастаянным. З ім можна гаварыць пра тактычныя рэчы — пра сакрэтны канал сувязі з Пуціным, вызваленне закладнікаў, парушэнні паветранай прасторы. Гэта нармальна. Так працуе палітыка. Неабавязкова, каб нехта падабаўся, каб паціснуць яму руку. Але нельга будаваць стратэгію, абапіраючыся на чалавека, чыё найлепшае ўменне — гэта кідалава».

Небяспека выбудоўвання доўгатэрміновай стратэгіі, арыентаванай на Лукашэнку, па словах Ціханоўскага, яшчэ і ва ўзросце: ён старэе і «невядома, што падвядзе яго першым — сумленнасць ці здароўе. І калі гэта адбудзецца, любая дамоўленасць з ім знікне».

Палітык папярэдзіў пра рызыку бяздзейнасці ў момант непазбежнага транзіту ўлады:

«Калі мы чаму-небудзь навучыліся за апошняе дзесяцігоддзе, дык гэта таму, што вакуум — самы небяспечны гулец у палітыцы. І ён узнікне — безумоўна. І нехта зойме яго месца. Геаграфія робіць спіс кандыдатаў вельмі кароткім. Расіі не спатрэбіцца запрашэнне, і ёй не спатрэбіцца шмат часу».

Менавіта таму, на думку Ціханоўскага, дзейнічаць трэба ўжо цяпер, бо «да землятрусу не рыхтуюцца падчас землятрусу».

«Фінская мадэль» для Беларусі

Ціханоўскі катэгарычна абверг меркаванне, што Беларусь з'яўляецца «безнадзейнай справай» або ўжо дэ-факта стала часткай Расіі. Ён прапанаваў разглядаць краіну як «манету, якая стаіць на рабры», і як патэнцыйную кропку стабілізацыі, а не крыніцу пастаянных праблем.

У якасці прыкладу ён прывёў Фінляндыю часоў халоднай вайны — краіну, якая змагла захаваць незалежнасць і поспех побач з непрадказальным суседам дзякуючы стрыманаму прагматызму.

«Фіны пабудавалі незалежную, стабільную, паспяховую краіну. Паводле сусветных рэйтынгаў — шчаслівую. Беларусь можа стаць такой. Нейтральнай, моцнай краінай — без замежных войскаў, без агрэсіі, без пастаянных крызісаў. Краінай, якая робіць суседства больш бяспечным. Але гэта спрацуе толькі калі мы пачнём зараз. А не тады, калі зменяцца загалоўкі навін».

Тры крокі да стабільнасці

Сяргей Ціханоўскі агучыў канкрэтны план дзеянняў для ЗША і дэмакратычных сіл, які складаецца з трох пунктаў:

«Першае: Уплыў. ЗША павінны аднавіць уплыў у Беларусі — павольна, ціха. Сапраўдны ўплыў — гэта адносіны і прысутнасць. Пасольства павінна вярнуцца як частка здзелкі па закладніках. Які сэнс мець пасольства ў Літве?

Другое: Патэнцыял. Беларусі патрэбны ўнутраны патэнцыял — людзі, якія ўтрымаюць краіну разам. Дзяржслужбоўцы, прафесіяналы, адміністратары — людзі, якія змогуць падтрымліваць функцыянаванне, калі сістэма зменіцца.

Трэцяе: Мэта. Апазіцыі за мяжой патрэбна поўная перазагрузка. Не сімвалічны рух. Не маральная гісторыя. Рэальная палітычная сіла — дысцыплінаваная, сур'ёзная, стратэгічная. Сіла, якая задае стандарты, а не вядзецца на скандалы».

Па словах Ціханоўскага, стабілізацыя Беларусі не павінна аўтаматычна ператварацца ў лабавое сутыкненне Захаду з Масквой. Ён прызнае: «Масква заўсёды будзе спрабаваць захаваць там уплыў — гэта данасць». Але, паводле яго, бываюць моманты, калі «нават жорсткія гульцы слухаюць», і «мы можам прадбачыць такі момант».

«Зараз Злучаныя Штаты размаўляюць з Расіяй у даволі непрыемным, але практычным ключы. Вашынгтон спрабуе ўтрымаць Расію ад яшчэ большага збліжэння з Пекінам — і Расія гэта ведае.

Недзе ў гэтай прасторы ёсць месца, каб прадставіць нейтральную Беларусь як разумную інвестыцыю ў стабільнасць — не як перамогу Захаду, не як паразу Расіі, а як нешта, што дапаможа ўсім пазбегнуць яшчэ большага беспарадку», — упэўнены палітык.

Інтарэс ЗША

Завяршаючы прамову, Ціханоўскі звярнуўся наўпрост да прагматычных інтарэсаў Вашынгтона. У ЗША ёсць цалкам прагматычныя інтарэсы ў дачыненні да Беларусі: не дапусціць расійскай ваеннай экспансіі, зменшыць колькасць «пунктаў ціску» ля межаў НАТА, пазбегнуць новага крызісу побач з Украінай у момант беларускага транзіту ўлады і ў перспектыве атрымаць Расію, якая можа стаць больш прадказальнай.

«Беларусь знаходзіцца ў самым цэнтры ўсяго гэтага. Ігнараванне Беларусі было б сур'ёзнай памылкай», —

заўважыў Ціханоўскі і працягнуў:

«Я тут не для таго, каб прасіць вас «выратаваць» Беларусь. Эпоха такіх пасылаў скончылася. Я тут, каб паказаць вам магчымасць. Рэальную магчымасць для Злучаных Штатаў. Спыніць канфлікт да таго, як ён пачнецца. Стабілізаваць рэгіён без адпраўкі войскаў. Перамагаць стратэгіяй, а не сілай».

На яго перакананне, «Беларусь можна стабілізаваць, наступнага крызісу можна пазбегнуць, нейтральная мадэль можа працаваць», але пры ўмове, што «людзі з уплывам — у тым ліку Злучаныя Штаты — будуць выкарыстоўваць яго мэтанакіравана. Гэта адзін з тых рэдкіх момантаў у геапалітыцы, калі вы можаце сфарміраваць вынік, перш чым вынік сфарміруе вас».

«Беларусь не павінна быць полем бітвы або разменнай манетай. Яна можа быць кропкай стабілізацыі — тым, што свету зараз трэба», —

акцэнтаваў палітык і скончыў свой выступ наступным чынам:

«І хоць уся мая прамова сёння аб прагматызме, дазвольце мне скончыць тым, што разумее кожны амерыканец: я вельмі люблю сваю краіну — па-сапраўднаму. І так атрымалася, што моцная, стабільная Беларусь не толькі ў нашых інтарэсах — яна і ў вашых таксама! Вось чаму я зраблю ўсё, што змагу, каб пераканацца, што людзі тут гэта разумеюць».

Каментары да артыкула