«Ja navat nie značyłasia ŭ departacyjnym śpisie». Jak ukrainku piać miesiacaŭ trymali ŭ homielskim IČU bieź śledstva

Siostry Natalla Jarašenka i Ludmiła Hančarenka — ukrainki, rodam z Čarnihava. Ich zatrymali ŭ lipieni 2023 hoda padčas čarhovaha vizitu ŭ Biełaruś razam ź ichnimi dvuma niepaŭnaletnimi dziećmi. Na toj momant va Ukrainie ŭ Ludmiły zastałosia trochmiesiačnaje dzicia. U vyniku jaje abvinavacili ŭ «ahienturnaj dziejnaści» i asudzili da pazbaŭleńnia voli, a Natallu pratrymali amal piać miesiacaŭ u homielskim izalatary časovaha ŭtrymańnia bieź śledstva i biez vystaŭleńnia abvinavačvańnia. Paśla suda nad Ludmiłaj Natallu prosta vyvieźli na miažu z Ukrainaj i skazali, što jaje departujuć, pry hetym štamp ab departacyi ŭ pašpart nie pastavili. Usio, što zastałosia ŭ Natalli z paćviardžeńnia jaje znachodžańnia ŭ IČU — kvitancyja ab apłacie za ŭtrymańnie na sumu kala 400 dalaraŭ. Jašče praz paŭhoda abmianiali i Ludmiłu — jak pałonnuju. Natalla Jarašenka raskazała «Viaśnie» pra dopyty i pahrozy supracoŭnikami KDB, pra piać miesiacaŭ u režymie inkamunikada, pra ŭmovy ŭtrymańnia ŭ homielskim izalatary i departacyju.

Fota: asabisty archiŭ Natalli Jarašenki

«Ad taho času ja bolš ničoha nie viedała pra dziaciej»

Da pačatku poŭnamaštabnaj vajny žančyny časta byvali ŭ Biełarusi — ź joj byŭ źviazany ich biznes, tam žyvuć ich rodnyja. Z pačatkam vajennych dziejańniaŭ žančyny pačali jeździć praz Polšču.

Padčas adnaho ź vizitaŭ žančyny spynilisia ŭ Breście na načleh paśla doŭhaj darohi. Uviečary ich razam ź niepaŭnaletnimi synami (13 i 14 hadoŭ) zatrymali supracoŭniki KDB. Nahoda — videa pieramiaščeńnia rasijskaj techniki na telefonie syna Ludmiły. Paśla zatrymańnia ŭsich pieravieźli ŭ Homiel.

Užo ŭ KDB Ludmile dazvolili patelefanavać svajoj siabroŭcy i damovicca, kab taja zabrała chłopcaŭ da siabie. Druhoje dzicia Ludmiły na toj momant znachodziłasia z rodnymi va Ukrainie.

«Ad taho času ja bolš ničoha nie viedała pra dziaciej. Supracoŭniki mnie ŭvieś čas kazali: «Nie chvalujciesia, dzieci ŭ Biełarusi, jany chodziać hulać u park, adpačyvajuć ad vajny». Tamu ja dumała, što jany ŭ siabroŭki.

Majho syna na dopyt nie vazili, tolki syna Ludy. Jon raskazvaŭ, što jany jamu prapanavali pajechać da ich papić harbaty. Jany častavali harbataj, niejkimi cukierkami, i dapytvali. Pytalisia pra zdymku videa na telefon, što jon viedaje pra heta. Ale ja nie viedaju, jak dakładna jany jaho tam dapytvali. Kali ja viarnułasia dadomu, dzicia było vielmi traŭmavanaje, tamu ja nie zadavała jamu pytańniaŭ. U jaho tady na niervovaj hlebie šmat vylezła zachvorvańniaŭ».

«Kali ŭ mianie tut niama kreŭnych svajakoŭ, majo dzicia budzie znachodzicca ŭ dziciačym domie»

Žančyna adrazu była ŭpeŭnienaja, što jaje adpuściać paśla pravierki ciaham niekalkich dzion. Padčas dopytaŭ supracoŭniki KDB nieadnarazova pahražali Natalli zabrać jaje syna:

«Jany ŭvieś čas mnie kazali, što voś u Ludy ŭ Homieli jość bijałahičny baćka jahonaha syna, jany jaho mohuć znajści i prymusić zabrać dzicia na vychavańnie. A kali u mianie tut niama kreŭnych svajakoŭ, majo dzicia budzie znachodzicca ŭ dziciačym domie roŭna stolki, kolki ja znachodžusia ŭ ich. Ja ich prasiła, kazała im, što moj syn skončyŭ dzieviać kłasaŭ i jamu treba pastupać, prasiła jaho adpravić dadomu va Ukrainu.

U vyniku niedzie z tydzień dzieci byli ŭ Homieli, a potym im dazvolili źjechać. U ich ukrainskaje hramadzianstva, tamu Biełaruś nie kantraluje našych dziaciej, h.zn. luby čałaviek ich moža vyvieźci».

«Jany nie dapuskali, kab my ź siastroj pierasiakalisia»

Ad momantu pieravodu ŭ Homiel Natalla až da vyzvaleńnia znachodziłasia ŭ miascovym IČU. U ahulnym liku žančyna praviała tam 147 sutak.

«Ja ŭvieś čas była ŭ IČU. Na dzion šeść mianie adnojčy pieraviali ŭ karcar. Tam nie było ni voknaŭ, ni śviatła, ničoha. Potym mianie pieraviali ŭ kamieru da adnoj dziaŭčynki z Homiela. A kali Ludu pieraviali ź IČU ŭ SIZA, mianie pieraviali ŭ kamieru da jaje sukamiernicy. Heta značyć, jany nie dapuskali, kab my ź siastroj pierasiakalisia. Ja navat nie viedała, što Luda tam była».

«Ja navat u ich nie značyłasia»

Nijakija dakumienty Natalli nie vydavali ni padčas źniavoleńnia, ni paśla vyzvaleńnia. Pryčyny jaje znachodžańnia ŭ IČU joj nie nazyvali. Za ŭvieś čas znachodžańnia tam jaje tolki niekalki razoŭ dapytvali, ale abvinavačvańni nie vystaŭlali.

«Majo znachodžańnie tam mnie nijak nie tłumačyli. Ja navat u ich nie značyłasia. Tolki adnojčy skazali, što ja — «na vypravadžeńni». Ja navat nie značyłasia ŭ departacyjnym śpisie. Da nas štomiesiac pryjazdžali z «Čyrvonaha Kryža». Pieršy raz mianie navat nie zaprasili da supracoŭnika, jaki vydavaŭ niejkija nabory sa srodkami asabistaj hihijeny departantam. A kali paviali da jaho na druhi miesiac, to mianie prosta nie było ŭ śpisach navat. Ale nabor mnie vydaŭ. I ŭsio, što ŭ mianie zastałosia — daviedka z raźlikovym rachunkam, jakuju jany mnie dali, kab ja apłaciła ŭtrymańnie. A tak by jany nie dali nijakich dakumientaŭ naohuł.

Jany mianie vypuścili za niekalki dzion da departacyi. Spytali, ci jość u mianie hrošy. Ja skazała, što niama. Na što jany adkazali, što tady adviazuć mianie da siabroŭki dy ja mušu apłacić, bo biez hetaha mianie nie vypuściać».

«Prakładki davodziłasia nie tolki vyprošvać, ale i pakazvać»

Na špacyr žančynu vyvieli tolki adnojčy — prykładna praz dva miesiacy paśla zatrymańnia. U duš Natallu spačatku nie vyvodzili zusim, a paźniej dazvalali chadzić raz u 10 dzion, časam navat čaściej, ale i heta zaležała ad roznych abstavinaŭ.

«Adzieńnie mnie nie pieradavali. Adzinaje, mnie dazvolili adrazu paśla zatrymańnia napisać im śpis svaich rečaŭ, jakija tady byli ŭ siabroŭki, i jany ich zabrali i pryvieźli mnie. Potym užo Ludzina advakatka damahłasia, kab mnie paźniej pieradali ciopłyja rečy. Pieršy miesiac mnie naohuł ničoha nie dazvalali.

Nu, a prakładki nam tam vydavała miedsiastra. Ich davodziłasia nie tolki vyprošvać, ale i pakazvać. U dziaŭčynki, jakaja sa mnoj była, na vychadnych adkryŭsia kryvaciok. Jana hrukała «pradolnym», prasiła prakładku. A jany: «Dzie my vam jaje voźmiem? Čakajcie paniadziełka». Dyk jana na złości razarvała praścinu dy padkładała».

«Nataša, ty ž viedaješ pad kim ty siadziš»

Adnojčy ŭ IČU ŭ Natalli mocna nadźmułasia viena. Natalla tady spałochałasia, što heta moža być tromb, i paklikała lekara. Zamiest akazańnia dapamohi žančynie vydali prosta tabletku aśpirynu.

«Na nastupny dzień da mianie ŭ IČU pryjechali z KDB na dopyt. Ja zachodžu, płaču i kažu: «U mianie takaja prablema, dapamažycie mnie trapić u lakarniu». Ale nichto, viadoma, ničoha nie zrabiŭ. U vyniku da mianie pryjšła miedsiastra i ja paprasiła jaje za maje hrošy kupić mazi dla vien. A ŭ balnicu mianie nichto nie vioz. Ja prasiła, pisała zajavu načalniku. A potym pryjšoŭ dziažurny i skazaŭ: «Nataša, ty ž viedaješ pad kim ty siadziš. Pakul jany nie daduć dabro, my ciabie nikudy nie paviaziem».

Potym, kali ŭžo ŭ śniežni mianie pavieźli na sud da Ludy, ja ŭ mašynie pačała ich prasić, kazać, što ja ŭžo miesiac chadžu z hetaj chvoraj nahoj. Ja im skazała, što ja bajusia pamierci. I jany ŭžo, napeŭna, paškadavali i skazali pra heta ŭ IČU. I ŭ vyniku 6 abo 7 śniežnia mianie ŭsio-taki vazili da lekara. A praź dzieviać dzion mianie vypuścili».

«Jon skazaŭ, što kali ja da čaćviarha nie znajdu pravilnych adkazaŭ na pytańni, to budu saŭdzielnicaj»

Ludmiłu abvinavacili ŭ «ahienturnaj dziejnaści» pavodle art. 358 KK. Padstavaj dla zaviadzieńnia kryminalnaj spravy stali try epizody z fota i videa rasijskaj techniki na terytoryi Biełarusi ŭ telefonie jaje syna.

Śledčy, jaki vioŭ spravu žančyny, na pieršaj sustrečy pałochaŭ Natallu zrabić jaje saŭdzielnicaj pa hetaj spravie.

«Jon skazaŭ, što kali ja da čaćviarha nie znajdu pravilnych adkazaŭ na pytańni, to ja budu saŭdzielnicaj, a heta — ad siami hadoŭ pazbaŭleńnia voli.

Ja naohuł čałaviek, jaki nie kuryć, ale zakuryła ad niervaŭ na druhi tydzień tam. I ja tady ŭ apieratyŭnika, jaki mianie ŭvieś čas vaziŭ na dopyty, paprasiła cyharetu, tamu što ŭ mianie ž nie było pieradač. I jon mianie vyvieŭ pakuryć. Ja jamu kažu, što vy ž mianie abiacali vypuścić, čamu ciapier mianie pałochajuć, što mnie siem hadoŭ budzie. Jon skazaŭ, što mnie dali čas padumać. Kali pravilna adkažu, to mianie adpuściać. U vyniku da mianie pryjechali tolki praz tydni sa dva. Skazali, što my razabralisia. Luda pryznała svaju vinu».

«Ja tam schudnieła na 18 kiłahram»

U śniežni 2023 hoda nad Ludmiłaj pačaŭsia sud. Natallu vyklikali ŭ jakaści śviedki. Žančyna raskazała pra svaje emocyi padčas sustrečy ź siastroj na sudzie:

«Jana siadzieła z takim čyrvonym tvaram. Jana hipiertonik. A ja zajšła chudaja — ja tam schudnieła na 18 kiłahramaŭ. Ź vielmi sivymi vałasami, što adraśli, ja ž nie farbavała ich stolki miesiacaŭ. Ale Luda vyhladała lepš. Jana mnie potym skazała, što ja vielmi pastareła. Jana navat raskazała, što advakatka jaje skazała: «Vidać, što žančyna pryhožaja, ale tak jany jaje dabili». A mnie siabroŭka pieradała kurtku 60‑ha pamieru. I ja kali siabie ŭ lusterka pieršy raz ubačyła ŭ prybiralni suda, prosta žachnułasia. Taki tvar šery, vałasy sivyja, nie bačyła ž śviatła ŭsie hetyja miesiacy».

Padčas suda Natalla admoviłasia davać pakazańni suprać siastry. Žančyna ŭspaminaje, što pavinna była davać pakazańni ŭ sudzie biez prysutnaści supracoŭnikaŭ, bo sud zakryty. Ale jany pisali zajavy, kab ich puścili razam ź joj.

«Skazaŭ, što mianie adpuskajuć i heta padarunak na Dzień naradžeńnia»

Jašče da vyniasieńnia prysudu Ludmile jaje siastru vyrašyli departavać va Ukrainu. Niezadoŭha da vyzvaleńnia siłaviki vyrašali, jak mienavita departavać Natallu, bo, ź ich słoŭ, toj bok nie prymaŭ žančynu. Jany pytalisia, ci zmoža jana dabracca z Polščy, abmiarkoŭvali, praź jaki punkt propusku možna naŭprost va Ukrainu.

«15 śniežnia paśla abiedu adkryłasia akienca i kažuć: «Źbirajcie rečy». Kali ja spuściłasia ŭniz, tam užo nie było kadebistaŭ. Ja spytała ŭ dziažurnaha, ci dakładna mianie adpuściać. Jon skazaŭ: «Tak, Jarašenka, maŭčy, kab nie nakarkać». Ja doŭha siadzieła, čakała. Potym pačuła, što na majo miesca ŭ kamieru pryviali inšuju žančynu. Tamu ja vyrašyła, što mianie dakładna adpuściać.

Potym pryjšoŭ kadebist z majoj sim-kartaj. Pracior jaje svajoj koftaj, ustaviŭ ŭ telefon i addaŭ. Skazaŭ, što mianie adpuskajuć i heta padarunak na Dzień naradžeńnia».

Adrazu supracoŭniki KDB skazali Natalli, što jaje paviazuć na miažu, ale praź niekatory čas paviedamili, što treba pažyć paru dzion u siabroŭki, jakuju ŭžo papiaredzili pra heta. Akramia hetaha, žančynie dali raźlikovy za ŭtrymańnie ŭ IČU na sumu amal 400 dalaraŭ, jaki treba było apłacić, kab vyjechać ź Biełarusi.

Praz čatyry dni Ludmile vynieśli prysud — try hady pazbaŭleńnia voli. Adrazu paśla hetaha Natallu zabrali supracoŭniki KDB i pavieźli na miažu.

«U mianie naohuł niama nijakaj adznaki ŭ pašparcie»

Pa słovach Natalli, za joj abiacali pryjechać na dzień raniej, ale siłaviki skazali: «Učora niekatoryja pytańni z Ukrainaj nie zraślisia. Toj bok vas nie prymaŭ».

«Choć z Ukrainaj jany nijakich pytańniaŭ nie vyrašajuć. Jany prosta pačyścili moj telefon, uziali adbitki i adpravili mianie na miažu.

Pry hetym va Ukrainie mianie nie viedaŭ nivodzin čałaviek. Tam adrazu vyklikali našy słužby. Mianie doŭha nie ŭpuskali va Ukrainu, paŭdnia siadzieła ŭ vahončyku i čakała SBU. Tamu što ci mała chto ja, tak doŭha adsutničała i dakumientaŭ niama. Ja navat nie viedaju, ci vierać jany mnie. Našy słužby ździvilisia, čamu mianie stolki trymali ŭ źniavoleńni i adpuścili biez suda. Ale ja ŭsio razumieju, u nas u krainie vajna i taksama šmat zdradnikaŭ.

Jany mnie skazali: «Kali b vas departavali, to ŭ vas była b piačatka ab departacyi». Ale mnie jaje nichto nie pastaviŭ. U mianie naohuł niama nijakaj adznaki ŭ pašparcie.

Tam ža pierad samaj miažoj kadebisty zabrali moj telefon i vielmi doŭha abnulali jaho da zavadskich naładaŭ. A pamiežniki mianie pa-roznamu fatahrafavali, źniali adbitki. I prosta skazali, što ja departavanaja i nie ŭjaznaja ŭ Biełaruś i Rasiju da 19 śniežnia 2028 hoda. Ale adznaki pra heta nidzie niama».

Užo znachodziačysia va Ukrainie, Natalla praź biełaruskaha advakata sprabavała atrymać dakumient, jaki paćviardžaje fakt departacyi. Advakat padaŭ zapyt, ale jamu adkazali, što hetaja infarmacyja zakrytaja.

«Kali mianie hetyja kadebisty vieźli na miažu, jany adrazu skazali, što mnie va Ukrainie budzie nie sałodka, buduć i detektary, i niedavier. I ja vielmi chacieła, kab u mianie byŭ choć niejki dakumient ab departacyi».

Natalla raskazała, što ŭžo va Ukrainie sustrełasia sa svajoj sukamiernicaj ź IČU, jakuju taksama departavali. Praz stratu pašparta ŭkrainskaja ambasada Ukrainy ŭ Biełarusi, pa słovach žančyny, vydała bieły dakumient, u jaki ŭ punkcie propusku biełaruskija pamiežniki pastavili štamp ab departacyi.

«Michajłaŭna, nie ŭsio ž vam treba viedać»

Usie piać miesiacaŭ u IČU Natalla była praktyčna ŭvieś čas utrymlivałasia ŭ režymie inkamunikada — biez suviazi sa źniešnim śvietam. Listy, jakija pisali žančynie, addali joj tolki paśla vyzvaleńnia.

Fota: asabisty archiŭ Natalli Jarašenki

«Ja spytała, čamu vy mnie nie addavali adrazu. Mnie skazali: «Jarašenka, šmat pytańniaŭ. Ty ž viedaješ pad kim ty siadziš».

Adzin raz jany nam ź Ludaj zładzili vočnuju staŭku. Jany pryvieźli mianie na aŭtazaku na dopyt u KDB. U kajdankach. Ja ŭžo pieračytała ŭsie malitvy. Ja ž Homiel dobra viedaju, pa darozie zrazumieła, što mianie viazuć u KDB. Ja tak płakała ŭ hetym pakoi dopytu. Potym zajšoŭ śledčy i kaža: «Kali ty zaraz supakoišsia, to siudy pryjedzie Luda, nie — pajedzieš nazad».

Praź niekatory čas u kamieru pryviali Ludmiłu. Ź imi sieŭ śledčy i skazaŭ, što jany chočuć, kab Natalla daviedałasia naviny z domu, bo jaje siastra ŭvieś čas atrymlivała listy. Ludmiła pieradała Natalli listy. Tady žančyna daviedałasia, što dzieci znachodziacca va Ukrainie, a jaje syn pastupiŭ u vučelniu.

«Ja spytała, čamu jany mianie padmanvali, što dzieci ŭ Biełarusi. A jany skazali: «Michajłaŭna, nie ŭsio ž vam treba viedać».

«Kali jon mnie skazaŭ, što zdaryłasia ŭ Čarnihavie, ja dumała zvarjacieju»

Natalla kaža, što tolki adzin raz u jaje atrymałasia daviedacca navinu ad siamji praz sukamiernicu. Žančyna vyjšła ź IČU i źviazałasia z mužam Natalli. Praź niekatory čas praź inšuju aryštantku žančynie pieradali, što ź jaje siamjoj u Čarnihavie ŭsio ŭ paradku. Astatni čas ukrainka žyła ŭ poŭnym niaviedańni, što vyklikała pastajanny stres, u tym liku praz vajennyja dziejańni.

«Mnie niejak dziažurny raskazaŭ, što zdaryłasia trahiedyja ŭ Čarnihavie: padčas vystavy dronaŭ pa dramteatry puścili rakiety i šmat ludziej zahinuła. U mianie takaja isteryka zdaryłasia. Tamu što ŭ mianie dva pacany doma, dumaju, dakładna pajšli na tuju vystavu. I ich, napeŭna, zabiła. Byŭ taki stan žachlivy. Ja ž biez tabletak žyła, biez antydepresantaŭ. U mianie była biessań strašnaja, ja zusim nie spała. Jany navat mnie davali mocnaje snatvornaje, ale dajšło da taho, što hetyja tabletki mianie potym užo nie brali. Tamu, kali jon mnie skazaŭ, što zdaryłasia ŭ Čarnihavie, ja dumała zvarjacieju.

Luda raskazvała, što joj było našmat lahčej, čym mnie. Tamu što ŭ jaje choć by suviaź była, znosiny ź inšymi ludźmi. A ja prasiła mianie pieravieści ŭ kamieru, dzie jość inšyja dziaŭčaty, ale mnie admaŭlali».

«Našych supracoŭnikaŭ SBU jany taksama viedali»

Padčas dopytaŭ supracoŭniki KDB nieadnarazova prasili apaznać ukrainskich supracoŭnikaŭ śpiecsłužbaŭ, pytalisia pra roznyja miescy ŭ Čarnihavie, kaviarni.

«Pytalisia pra hramadzian Ukrainy, jakija raniej časta jeździli ŭ Homiel. Jany mnohich hetych ludziej viedali pa mianuškach, proźviščach. Prasili raskazać pra ich. Pra biełaruskich pieravozčykaŭ. Pytalisia ci mohuć jany padtrymlivać suviaź z našymi ŭkrainskimi pamiežnikami. I našych supracoŭnikaŭ SBU jany taksama viedali».

Paśla zatrymańnia Natalli daviałosia prajści palihraf. Pytańni tyčylisia Ukrainy i fota— dy videazdymki vajskovaj techniki.

«Na niervovaj hlebie ŭ mianie pačałasia ałapiecyja»

Piać miesiacaŭ u IČU dla Natalli nie prajšli biasśledna — u jaje pačalisia surjoznyja prablemy sa zdaroŭjem.

«U mianie vielmi mocna sieŭ zrok. Tamu što tam pastajanna hareła śviatło, na vulicu nie vyvodzili, dy ŭvieś čas čytali. Akramia hetaha, na niervovaj hlebie ŭ mianie pačałasia ałapiecyja. Ja kali ŭ IČU rasčesvałasia, rabić nie było čaho, i ja składvała na łožak hetyja vałasy. I ŭ mianie za raz pa 300 vałasinak vypadała.

Jašče pačaŭsia atapičny dermatyt. Ja ŭžo nie viedaju, jak jaho vyvieści. Dachodzić až da psaryjazu. Nu i biessań. Ja ŭžo paśla vyzvaleńnia va Ukrainie prachodziła reabilitacyju, piła šmat preparataŭ. Nu i źjavilisia prablemy z kišačnikam, chrybietnikam, varykozam».

«U nas z mamaj pieršaja dumka była, što jaje vyvieźli ŭ Rasiju»

Praz paŭhoda paśla vyzvaleńnia Natalli Ukraina damahłasia vyzvaleńnia svaich hramadzian pa abmienie jak pałonnych, siarod jakich była i Ludmiła. Niezadoŭha da hetaha jana paprasiła rodnych pieradać u homielskuju kałoniju № 4 dva paśviedčańni ab naradžeńni jaje dziaciej.

U červieni Natalli patelefanavała siabroŭka, jakaja pierapisvałasia ź Ludmiłaj i skazała, što ŭsie listy viarnulisia nazad z paznakaj, što jana tam bolš nie znachodzicca.

«U nas z mamaj pieršaja dumka była, što jaje vyvieźli ŭ Rasiju. Siabroŭka pajechała ŭ IČU daviedacca, ci tam jana. Jaje tam nie było. Praz tydzień patelefanavaŭ znajomy i skazaŭ, što Ludu abmianiali. Što Zialenski niekalki chvilin tamu apublikavaŭ aficyjnuju zajavu i videa. I litaralna praź niekalki chvilin patelefanavała Luda ź nieznajomaha numara i skazała: «Ja doma».

Kamientary da artykuła