Sapraŭdnaja pryčyna, čamu moładź usio čaściej maje patrebu ŭ psichaterapii

Pryčyna nie tolki ŭ sacyjalnych sietkach i hipierapiecy baćkoŭ. Hałoŭnaja prablema — žyćcio ŭ iluzornym śviecie pačynajučy ź dziacinstva, u śviecie, jaki razburajecca pry sutyknieńni z realnaściu. Raskazvajem, što majecca na ŭvazie.

Ilustracyjnaje fota: z sacyjalnych sietak

Technałohii imkliva mianiajuć śviet, sacsietki pahłynajuć uvahu, baćki achinajuć dziaciej praźmiernaj apiekaj. U vyniku maładoje pakaleńnie hublaje stresaŭstojlivaść.

Hreh Łukjanaŭ i Džonatan Hajt u knizie ֿ«Apieka, što razbeščvaje amierykanski rozum» (2018) havorać pra «kulturu biaśpieki» (safetyism) — tendencyju izalavać dziaciej ad ryzyki i niehatyŭnych emocyj. Takaja pierastrachoŭka robić moładź zvyšuraźlivaj i tryvožnaj.

«Ale heta tolki viaršynia ajśbierhu» — adznačaje publicystka Emili Finli ŭ kałoncy The Wall Street Journal.

Finli ličyć, što zaležnaść ad hadžetaŭ i paturańnie baćkoŭ — chutčej simptomy, čym pieršapryčyny kryzisu psichičnaha zdaroŭja siarod maładych ludziej. Jana śćviardžaje, što nasamreč my sutyknulisia z hłybokaj kulturnaj prablemaj, jakuju jana nazyvaje «ramantyčnym skažeńniem ujaŭleńnia».

Ad Ruso da sučasnych sistem adukacyi — niaščasnaja pałasa ramantyzmu

Ujaŭleńnie — naš žyćciovy kompas. Kali jano zaziemlenaje, paviazanaje z realnaściu i aryjentavanaje na kaštoŭnaści, to dapamahaje prachodzić praz vyprabavańni.

Ale kali ŭ im rojacca ramantyčnyja iluzii, kult vyklučnaści, utapičnyja mary, — čałaviek stanovicca biezabaronnym pierad žyćciovymi ciažkaściami.

U hetym kantekście Finli zhadvaje Žana-Žaka Ruso, adnaho ź pieršych «archiramantykaŭ» XVIII stahodździa. Ruso śćviardžaŭ, što «čałaviek ad pryrody dobry», a tradycyjnyja relihijnyja i sacyjalnyja normy tolki pieraškadžajuć jaho «naturalnamu» roskvitu.

Finli z horkaj ironijaj zaŭvažaje: «Ruso, jaki pakinuŭ svaich piaciarych dziaciej u damach padkidyšaŭ u Paryžy, staŭ «baćkam» niekalkich pakaleńniaŭ ramantykaŭ». Jany pieraniali jahonuju vieru ŭ toje, što čałaviek moža zbudavać novy, ledź nie idealny śviet — biez tradycyj i abmiežavańniaŭ normami.

Sučasnaja papularnaja kultura, u tym liku mnohija sistemy adukacyi, hruntujucca na hetym — duža pamyłkovym — pierakanańni. Dzieciam kažuć, što jany «asablivyja ad naradžeńnia», što ich patencyjał «biaźmiežny», a žadańni «abaviazkova pavinny ździajśniacca». 

Realnaść, jak praviła, akazvajecca inšaj: śviet nie śpiašajecca mianiacca pad upłyvam žadańniaŭ. U vyniku raście rasčaravańnie, hublajecca upeŭnienaść, paŭstaje strach, biezvychodnaść i depresija.

Treba viarnucca ŭ realnaść. Dapamoža kłasika

Patrebna terminovaja detaksikacyja ŭjaŭleńnia, — kaža Finli. I pačynać treba ź viartańnia moładzi da hłybokich kulturnych krynic, dzie adlustravany realny vopyt pakaleńniaŭ.

Heta značyć — znajomić ź litaraturaj, dzie hieroi nie prosta marać, a zmahajucca, pieraadolvajuć vyprabavańni, rastuć praz pracu i namahańni.

Finli zhadvaje anhłamoŭnuju kłasiku, asabliva tuju, što paŭstała da 1940 hoda. Ale i biełaruskaja litaratura ŭ hetym płanie nadzvyčaj bahataja. Nie ŭ apošniuju čarhu pa toj pryčynie, što los nie razbeščvaŭ ni naš narod, ni našych kłasikaŭ.

Nie treba asabliva napružvać pamiać, kab pryhadać, jakija heta mohuć być tvory. Voś dziela prykładu:

• Jakub Kołas, «Novaja ziamla». Heta hłyboka realistyčny tvor pra zvyčajnuju viaskovuju siamju, jakaja bačyć svajo ščaście ŭ tym, kab zajmieć kavałak ułasnaj ziamli. Hieroi praz pracu i namahańni imknucca pabudavać lepšaje žyćcio. Tut niama «čaroŭnych rašeńniaŭ» — tolki pastupovaja, składanaja daroha da mety. Śmierć hałoŭnaha hieroja (Michała) pieraryvaje hety šlach. Ale taki pavarot historyi tolki ŭzmacniaje ideju tvora, bo pakidaje čytaču nastupny pasył: Michał pamior, a ty žyvieš, dyj skarystajsia dadzienym tabie časam, kab zdabyć Novuju Ziamlu!
• Jakub Kołas, «Symon-muzyka». Hieroj nadzieleny muzyčnym daram i žyvie mrojami pra pryhožaje, ale sutykajecca z sacyjalnymi pieraškodami, niaroŭnaściu, siamiejnymi dramami. Kołas pakazvaje, što dla realizacyi svajho patencyjału adnaho talentu mała — patrebnyja nastojlivaść, moc charaktaru i razumieńnie realnych abstavin.
• Janka Maŭr, «Paleskija rabinzony». Kniha raskazvaje pra dvuch dziaciej, jakija apynajucca ŭ izalavanych umovach i pavinny samastojna vyrašać žyćciova važnyja zadačy. Jany vučacca vyžyvać, padtrymlivać adno adnaho, prymać uzvažanyja rašeńni. Heta pryhoda, jakaja natchniaje na ŭśviedamleńnie kaštoŭnaści pracy, uzajemadapamohi i zdarovaha realizmu va ŭsprymańni śvietu.

Heta litaratura ŭjaŭleńnia, ale nie letuciennaha i pretencyjoznaha, a — jak kaža Finli — «prystasavanaha da rečaisnaści». Takaja litaratura vučyć, što «lepšy śviet» abo «novaja ziamla» nie dajucca jak manna ź niabiosaŭ. Pośpiech — heta vynik pracy i namahańniaŭ, a časam ciarpieńnia i vyprabavańniaŭ. 

Što rabić? 

Prosta «adklučyć technałohii» — niedastatkova, — piša Finli. Dzieciam patrebnaja jakasnaja alternatyva, jakaja daść sens i sfarmuje ŭnutranuju aporu.

Dla mnohich baćkoŭ heta składanaja zadača: daviadziecca samim viarnucca da knih, mastactva i składanaj praŭdy, ad čaho jany ŭžo advykli.

Adnak kali meta — vychavać psichałahična ŭstojlivych dziaciej, to pierš za ŭsio treba navučyć ich adčuvać realnaść. Prostyja abmiežavańni hadžetaŭ nie vyrašać prablemu.

Kamientary da artykuła