Макрон паляцеў у Кітай
Прэзідэнт Францыі пры канцы ўласнай палітычнай кар'еры ляціць у сераду ў Пекін, дзе паспрабуе пераканаць кітайскага лідара Сі Цзіньпіна ў тым, што Еўропа яшчэ мае голас у сусветных справах нароўні з Амерыкай Дональда Трампа і Расіяй Уладзіміра Пуціна. Шанцы на поспех у яго мінімальныя, кажуць эксперты, пiша Бі-бі-сі.
Фота: Ludovic Marin / AP
Адносіны дзвюх найбуйнейшых пасля ЗША эканомік свету даўно сапсаваліся з-за таго, што Кітай падтрымлівае ўварванне Расіі ва Украіну, а Еўропа падтрымлівае спробы ЗША стрымаць тэхналагічнае развіццё Кітая абмежаваннямі на перадачу заходніх тэхналогій і спрабуе агарадзіцца ад кітайскіх тавараў і тэхналогій з меркаванняў эканамічнай і іншай бяспекі.
Аднак сітуацыя толькі пагоршылася з тых часоў, як у Амерыцы да ўлады вярнуўся Дональд Трамп, паколькі ён аддае перавагу вырашаць лёсы свету з Кітаем і Расіяй за спінай еўрапейскіх лідараў. У новай рэальнасці голас ЕС на сусветнай арэне гучыць усё цішэй, а козыраў у аслабленай Еўропы ўсё менш.
Яшчэ пару гадоў таму ЕС цешыў надзеі ўгаварыць Сі Цзіньпіна не падтрымліваць агрэсію Крамля супраць Украіны, выправіць дысбалансы ў гандлі і адкрыць кітайскі рынак для еўрапейскіх кампаній. Адзін за адным у Пекін ляталі лідары Германіі, Іспаніі, Францыі і кіраўнік Еўракамісіі Урсула фон дэр Ляен.
Прайшло два гады — і Макрон адправіўся ў Пекін ў самоце.
Фон дэр Ляен вырашыла застацца дома і не служыць чарговы раз дэкарацыяй для самітс двух дзяржаўных мужоў і громаадводам для кітайскіх прэтэнзій да Еўропы і Захаду ў цэлым.
Тое, што адносіны паміж Еўрасаюзам і Кітаем дасягнулі ніжэйшай кропкі за ўсе 50 гадоў з моманту ўстанаўлення дыпламатычных сувязей паміж Старым Светам і камуністычным рэжымам, стала відавочна яшчэ на юбілейным саміце ў Пекіне ў ліпені гэтага года.
За мінулы час прэтэнзій толькі дадалося: ЕС увёў санкцыі супраць кітайскіх кампаній, якія дапамагаюць Расіі ваяваць з Украінай, і ў цэлым вырашыў узмацніць пазіцыю ў адносінах да Кітая. А пазіцыі Макрона як еўрапейскага лідара толькі пахіснуліся, паколькі ў Францыі перманентны палітычны крызіс, а прэзідэнцкія паўнамоцтвы Макрона заканчваюцца праз год з невялікім.
Разлічваць на адлігу ў такіх умовах не прыходзіцца, мяркуе Ноа Баркін, эксперт па Кітаю з берлінскага офіса амерыканскага Фонду Маршала.
«2026 год, і магчыма нават першае паўгоддзе, будзе вырашальным у вызначэнні палітыкі Еўропы ў адносінах да Кітая, — піша ён. — Па-першае, Францыя пераключыцца на выбарчую кампанію, што ўскладніць дасягненне агульнаеўрапейскага кансенсусу. А па-другое, Еўракамісія паставіць краіны ЕС перад выбарам: альбо даць сумесны адпор Кітаю, альбо заткнуцца».
Ці зможа Макрон убіць клін паміж Пуціным і Сі?
Французскі прэзідэнт на добрым рахунку ў Сі. Ён прымаў кітайскага старшыню ў Францыі ў маі 2024 года, дарыў каньяк, арманьяк, гасконскі берэт і нават майку велагоншчыка «Тур дэ Франс». Макрон, магчыма, адзіны еўрапейскі лідар, з якім Сі адчувае сябе больш-менш на роўных.
На гэты раз Макрон прывёз з сабой у Пекін асаблівы сувенір. Ён збіраецца запрасіць Сі на саміт «Вялікай сямёркі» развітых краін у французскі курорт Эвіан у наступным годзе, піша заходняя прэса.
Да анэксіі Крыма восьмым ганаровым членам «сямёркі» быў Уладзімір Пуцін. Макрон фактычна прапануе Сі заняць яго месца і замацаваць за Расіяй ролю васала Кітая.
Аднак нават такая ракіроўка не разарве «дружбу без межаў» паміж Пуціным і Сі, мяркуюць эксперты Еўрапейскага савета па міжнародных адносінах.
«Знешняя палітыка Кітая падпарадкавана адной мэты — стратэгічнаму суперніцтву з ЗША. Усё астатняе блякне ў параўнанні, і Кітай разглядае ўзаемаадносіны з іншымі краінамі праз гэтую прызму», — пішуць Аліцыя Бахульска і Івана Карашкова.
«А значыць, адносіны з Расіяй для Кітая маюць прыярытэтнае значэнне, што ў рэальнасці 2025 года азначае кітайскую дапамогу Расіі ў яе вайне з Украінай з усімі вынікаючымі адсюль наступствамі для еўрапейцаў».
Слова за немцамі
Рычагі ўплыву на Кітай у Еўропы абмежаваныя, а ў Макрона і тым больш, паколькі ён прадстаўляе толькі адну з 27 краін ЕС, у адносінах з якім Кітай традыцыйна праводзіць палітыку «падзяляй і ўладарствуй».
«Праблема не ў ўсведамленні кітайскай пагрозы, а ў гатоўнасці да рашучых контрмер, — адзначае Ноа Баркін з Фонду Маршала. — Пры ўсёй жорсткай рыторыцы Еўропа дазваляе Кітаю наладжваць краіны ЕС адна супраць адной і тым аслабляе эфектыўнасць калектыўнай палітыкі бізуна і перніка».
Ці зможа Макрон пераканаць Сі ўспрымаць Еўропу сур'ёзна? Наўрад ці, мяркуе ён і цытуе ўласную размову з неназваным еўрапейскім чыноўнікам, які прама прызнае, што кітайцы не ўспрымаюць ЕС сур'ёзна.
Таму задача прымусіць Кітай прыслухацца да доўгага спісу еўрапейскіх прэтэнзій (падтрымка расійскай агрэсіі супраць Украіны, несумленная канкурэнцыя ў гандлі, шпіянаж) — задача будучых, а не цяперашніх лідараў ЕС, упэўнены Ноа Баркін.
«У канчатковым рахунку вырашальную ролю ў вызначэнні еўрапейскай пазіцыі ў адносінах да Кітая будзе адыгрываць Германія», — піша ён.
Тры немцы — канцлер Германіі Фрыдрых Мерц, кіраўнік Еўракамісіі фон дэр Ляен і новы кіраўнік азіяцкага напрамку еўрапейскай дыпламатыі Эрык Курцвайль — у 2026 годзе вызначаць, як ЕС будзе далей будаваць адносіны з Кітаем — галоўным эканамічным і ваенным супернікам Захаду.
«На працягу наступнага года немцам давядзецца выбраць адзін з трох сцэнарыяў еўрапейскай палітыкі ў адносінах да Кітая: «далейшыя ваганні, рашучы адпор або капітуляцыя».