Трамп пагражае даць Кіеву Tomahawk, калі Пуцін не скончыць вайну. Што могуць змяніць гэтыя ракеты?
Год таму New York Times напісала, што Уладзімір Зяленскі папрасіў у ЗША крылатыя ракеты BGM-109 Tomahawk і атрымаў адмовы: адміністрацыя палічыла яго запыт цалкам нерэальным як з палітычных меркаванняў, так і па аб'ектыўных прычынах.
Фота: Smith Collection/Gado/Getty Images
Праз год, у кастрычніку 2025 года, прэзідэнт ЗША адкрыта сказаў: «Магчыма, я пагавару з ім [з прэзідэнтам Расіі Уладзімірам Пуціным]. Магчыма, я скажу: паслухай, калі гэтую вайну не ўдасца ўрэгуляваць, я адпраўлю ім [ва Украіну] ракеты Tomahawk», піша Бі-бі-сі.
Палітыку падтрымкі Украіны ЗША яшчэ з часоў адміністрацыі Джо Байдэна ў амерыканскай прэсе называлі «не, не, не, так», намякаючы на тое, што зброю, якую Вашынгтон адмаўляецца перадаваць Кіеву, рана ці позна ўсё роўна яму перадаюць.
Менавіта так рабілі амерыканцы ў выпадку з перадачай Украіне танкаў Abrams, знішчальнікаў F-16 і аператыўна-тактычных балістычных ракет ATACMS. Кожны раз перадачы ўзбраенняў папярэднічалі доўгія абмеркаванні на адкрытых і закрытых пляцоўках. Танкі Abrams, напрыклад, патрапілі ва УСУ значна пазней таго моманту, калі ўкраінцы ў іх мелі патрэбу асабліва востра.
І ў кожным з гэтых выпадкаў узбраенні перадавалі ў такім аб'ёме, у якім яны не маглі згуляць вырашальную ролю на вайне.
Тым не менш, калі адміністрацыя Трампа прыняла палітыку сваіх папярэднікаў, ці можна выказаць здагадку, што Tomahawk пасля некалькіх «не» могуць апынуцца на ўзбраенні УСУ, хай нават у невялікай колькасці?
Верагоднасць гэтага ўсё яшчэ не вельмі вялікая. Аднак у выпадку з такой зброяй важна тое, што яна ўжо ненулявая.
Марская ракета
Галоўная перашкода — адсутнасць у ЗША пускавых установак для гэтых ракет.
Гэта значыць BGM-109 Tomahawk — марская ракета, яе запускаюць з вертыкальнай пускавой устаноўкі Mk41, якую звычайна ўсталёўваюць на караблі і падводныя лодкі. ВМС УСУ не мае неабходных караблёў для выкарыстання такіх ракет.
Першапачаткова ў 1970‑х гадах распрацоўваліся версіі для паветранага і наземнага пуску, але паветраны Tomahawk прайграў канкурэнтам, а наземны быў забаронены дамовай аб ракетах сярэдняй і меншай далёкасці (ДРСМД).
У 2000‑х адзінай магчымасцю запускаць Tomahawk з зямлі былі сістэмы супрацьракетнай абароны Aegis Ashore, ракеты якіх SM-3 запускаюцца з пускавых установак Mk41, змантаваных стацыянарна на зямлі.
Гіпатэтычная магчымасць выкарыстоўваць Aegis Ashore для запускаў Tomahawk была адным з аргументаў расійскага боку супраць амерыканскай праграмы ЕўраПРА.
Аднак гэта пабочная ўласцівасць супрацьракетнай сістэмы, не прызначанай для абстрэлаў наземных цэляў, і ў любым выпадку перадачу Aegis Ashore Украіне амерыканцы нават не абмяркоўваюць.
У 2019 годзе ДРСМД спыніў існаванне, і ў ЗША сталі аднаўляць праграму перасоўных наземных пускавых установак для ракет Tomahawk.
Новая сістэма называецца Typhon, яна паступіла на ўзбраенне арміі ЗША ў 2023 годзе. Зараз ва ўзброеных сілах ЗША ёсць як мінімум дзве батарэі Typhon, але наўрад ці моцна больш.
Таму, кажучы пра магчымасць перадачы Украіне такіх ракет, трэба разважаць так: ці стануць амерыканцы аддаваць зброю, якую яны толькі пачалі вырабляць і якой у іх адзінкі?
Сур'ёзная пагроза
Разам з тым нават настолькі малаверагодная падзея, як перадача Tomahawk Украіне, у Расіі ўспрымаецца сур'ёзна.
Прадстаўнік Крамля Дзмітрый Пяскоў у інтэрв'ю журналісту Паўлу Зарубіну ў нядзелю сказаў: «Тэма Tomahawk выклікае ў нас крайнюю занепакоенасць, пра гэта ўжо казаў прэзідэнт Пуцін».
Пуцін у пачатку кастрычніка назваў Tomahawk «ужо не зусім сучаснай, але магутнай і якая ўяўляе пагрозу» зброяй. «Вядома, гэта не зменіць наогул ніяк суадносіны на полі бою», — сказаў ён.
Калі лічыць полем бою лінію фронту, то крылатыя ракеты непасрэдна на яе паўплываць не змогуць — яны выкарыстоўваюцца супраць цэляў у глыбокім тыле.
Tomahawk можа паражаць цэлі на адлегласці ад 1600 да 2500 кіламетраў, прычым меншая лічба адпавядае далёкасці самых сучасных версій ракеты, якія знаходзяцца ў вытворчасці.
Гэтая крылатая ракета ляціць на дагукавой хуткасці, але на невялікай вышыні, агінаючы рэльеф зямлі. Яна выкарыстоўвае сістэму Terrain Contour Matching (Супастаўленне контуру мясцовасці, TERCOM), у памяць якой зашыта карта з адзначанымі на ёй вышынямі.
Параўноўваючы карту з паказаннямі радыёвышынямера, Tomahawk вызначае месцазнаходжанне і карэктуе маршрут да цэлі, здзяйсняючы палёт на малой вышыні (дзясяткі метраў), дзе яе вельмі цяжка перахапіць. Перад самой цэллю ракета робіць «горку» і захоплівае цэль галоўкай навядзення.
Такая галоўка дазваляе ракетам паражаць цэлі з высокай дакладнасцю. Калісьці яна была не патрэбна — некаторыя ракеты абсталёўвалі ядзернымі баявымі часткамі. Аднак пасля заканчэння халоднай вайны іх знялі з узбраення і ў цяперашні час іх больш не існуе.
Замежны ўдзел
Выкарыстанне Tomahawk іншай краінай мае на ўвазе цеснае супрацоўніцтва з ЗША.
Па-першае, прымяненне такіх дакладных і далёкіх ракет патрабуе дакладнай разведвальнай інфармацыі. Украіна і без таго вельмі моцна залежыць ад амерыканскіх разведданых, гэтая залежнасць праявілася вясной, калі ЗША на некаторы час прыпынялі перадачу дадзеных УСУ.
Тады высветлілася, што амерыканская інфармацыя крытычна важная для далёкіх удараў па расійскіх тылах.
Летам, як высветліла газета Financial Times, ЗША сталі перадаваць Украіне яшчэ больш інфармацыі.
Як сцвярджала FT са спасылкай на ўкраінскіх і амерыканскіх чыноўнікаў, разведка ЗША дае Кіеву дадзеныя, якія дазволілі нанесці ўдары па важных расійскіх энергетычных аб'ектах, уключаючы нафтаперапрацоўчыя заводы, далёка за лініяй фронту.
Па словах чыноўнікаў, знаёмых з сітуацыяй, амерыканская разведка дапамагае Кіеву вызначаць маршрут, вышыню, час і тактыку выканання аперацый. Гэта дазваляе ўкраінскім ударным беспілотнікам ухіляцца ад расійскай СПА.
Калі УСУ будуць пастаўляцца крылатыя ракеты Tomahawk, то амерыканскія спецыялісты, верагодна, будуць не толькі распрацоўваць маршрут палёту, але і ўдзельнічаць у падрыхтоўцы ракет да задання.
Колькі ракет маглі б перадаць ЗША?
Па даных Reuters, з сярэдзіны 1980‑х гадоў ВМС ЗША набылі 8959 ракет па сярэдняй цане 1,3 млн даляраў за штуку. У іншых крыніцах прыводзяцца блізкія лічбы.
Аднак з тых часоў ЗША ўдзельнічалі ў некалькіх войнах з вельмі вялікім расходам ракет, некаторыя мадыфікацыі састарэлі, і калі іх не мадэрнізавалі, а спісвалі, то гэта таксама ўплывала на агульны арсенал
Па даных Reuters, у апошнія гады аб'ём вытворчасці ракет складаў ад 55 да 90 штук у год. Паводле бюджэтных даных Пентагона, ЗША плануюць набыць 57 ракет у 2026 годзе.
Лік ракет у амерыканскім арсенале ідзе на тысячы, але вайна ва Украіне паказала, што канфлікт з дзяржавай з вялікай арміяй патрабуе і вялікай колькасці ракет.
З улікам таго, што ЗША баяцца магчымай вайны з Кітаем, яны, верагодна, не змаглі б перадаць Украіне такую колькасць ракет, якая змагла б змяніць ход вайны шляхам разбурэння толькі ваенных цэляў.
З іншага боку, дакладныя ўдары па аб'ектах нафтаперапрацоўчай індустрыі ўжо ўскладнілі эканамічную сітуацыю ў Расіі.
Таму нават дзясяткі, а не сотні ракет ва Украіне ў спалучэнні з іншымі сродкамі згулялі б прыкметную ролю ў вайне. Прыклад такога выкарыстання паказала сама Расія, якая актыўна ўжывае розныя крылатыя ракеты ў спалучэнні з дронамі супраць Украіны.