Экс-маладафронтавец Сяргей Пальчэўскі, які ваяваў і жыў ва Украіне: Каб атрымаць валанцёрскія боты, трэба было мець рахунак у банку
Былы актывіст «Маладога фронту» Сяргей Пальчэўскі стаў знакамітым, пасля таго як прыкуў сябе кайданкамі да бампера «МАЗа» ў Курапатах падчас пратэсту супраць будаўніцтва забаўляльнага цэнтру ў 2017-м. Потым ён з’ехаў з краіны ў эміграцыю. Сяргей ваяваў ва Украіне і ўжо з тры месяцы застаецца ў Польшчы, але плануе вярнуцца ва Украіну. Пальчэўскі адказаў на пытанні «Белсата».
— Вы былі на вайне на перадавой. Мінула якіх тры месяцы ў бяспечнай Польшчы — і хочацца вярнуцца жыць у краіну дзе ідзе вайна?
— Так. Я б палічыў за лепшае жыць ва Украіне. Яна для мяне псіхалагічна бліжэйшая. Ёсць, праўда, праблемы там у беларусаў і ў беларускіх добраахвотнікаў. Пакуль ты ваюеш, дык у лепшым становішчы за іншых. А так, вядома, ёсць праблема на кожным кроку. Напрыклад, каб адкрыць рахунак у банку, трэба прайсці кучу бюракратычных працэдураў, і гэта яшчэ не самае кепскае. Шмат залежыць ад дробнага чыноўніка ў любой установе. Купіць кватэру — праблема. Купіць машыну — праблема. Кожная дробязь — гэта пераадоленне бюракратычных перашкодаў. Зачаста ўсё развязваецца на ўзроўні так званай падзякі. Вось мне трэба было атрымаць валанцёрскія боты. Здавалася б, элементарная рэч, але і тут праблема. І, на першы погляд, амаль невырашальная. І толькі таму, што я беларус. Мне сказалі, што я павінен даць нумар рахунку ў банку. А гаворка пра боты, якія проста раздаюць.
— Але ж нашыя добраахвотнікі ваююць на пярэднім краі, атрымліваюць раненні, гінуць. Ці ёсць нейкі клопат з боку Украіны?
— Мой таварыш быў вельмі цяжка паранены. Са стратаю канечнасцяў. Яго нават адправілі на лячэнне за мяжу. Плацілі нейкія грошы. Няшмат. Потым паведамілі, што трэба прыехаць і прайсці яшчэ раз медкамісію, каб пацвердзіць, што няма канцавінаў. А ў яго нават грошай няма на дарогу. Добра яшчэ, калі іх на ежу хапае і лекі. Вось яму і перасталі плаціць. Розныя выпадкі бываюць. Пакуль ты ваюеш, не можаш гэтымі пытаннямі займацца, а потым сутыкаешся з такімі праблемамі, што сам іх не развяжаш. Тады трэба для ўсякага паходу ў любую інстанцыю наймаць адваката. А гэта страта і грошай, і часу. ДНЖ пад рознымі падставамі імкнуцца не даць. Без гэтага вельмі цяжка нешта рабіць. Нават правы кіроўцы памяняць цяжка. Прыходзіш у ДАІ, а там кажуць, што трэба ДНЖ, хаця вайсковы білет яго замяняе. Нешта невыразна кажуць, але правоў не мяняюць.
Сяргей Пальчэўскі, прывязаны да аўтазака. Мінск, Беларусь. 7 сакавіка 2017 года. Фота: svaboda.org
«Разумеў, што жыць не дадуць, і выехаў»
— Давайце ўспомнім, што папярэднічала выезду з Беларусі. Як падаюцца тыя акцыі амаль дзесяцігадовай даўніны ў «Маладым фронце»?
— Мы ў 2016-м што толькі ні рабілі. Збіралі подпісы за бел-чырвона-белы сцяг, каб яму надаць статус гістарычна-культурнай каштоўнасці. Пікет пад судом у Эдуарда Пальчыса, калі яго судзілі. Акопы ездзілі капаць у Ветку ў Гомельскую вобласць на мяжы з Расеяй. Там расейцы побач з мяжою пачалі нейкую базу вайсковую будаваць. Вось мы гэтую акцыю і правялі. Змітру Дашкевічу далі штраф за тое, што ён у лесе газон сапсаваў сваёй ямай. Сарвалі дзвюх настаўніц з лекцыяў тады, каб яны Дашкевіча перакладалі. У мяне толькі за 2016 год было з 20 судовых пратаколаў. А затрыманняў яшчэ больш. Тады ўсё абыходзілася штрафамі. Ну, а ў 2017-м я ўжо прыкуў сябе кайданкамі да бампера «МАЗу» ў Курапатах. Мы з Дашкевічам тады атрымалі па трое содняў арышту. Тым, каго затрымлівалі пасля нас, давалі больш — па 10 і 15 содняў. Неўзабаве акцыі «недармаедаў» пачалася, і рэпрэсіі пачалі ўзрастаць. Перад Днём Волі нас пасадзілі на Валадарку паводле крымінальнай «справы патрыётаў». Мы там былі з Міраславам Лазоўскім, яшчэ некалькі чалавек, і нас шасцярых маладафронтаўцаў прышылі туды.
— Была нейкая гісторыя з КДБ…
— Я ж у СІЗА даў падпіску аб супрацы. Калі выйшаў, адразу расказаў пра гэта Дашкевічу. Што з гэтым рабіць? Ну і вырашылі, што трэба гэта апублічыць. Я напісаў пост у «Фэйсбуку». А тым часам справу закрылі «за адсутнасцю складу злачынства». І значыць, падпіска аб нявыездзе ўжо не дзеяла. Разумеў, што жыць не дадуць, і выехаў.
— Чаму ж Украіна?
— Ды яшчэ ў 2014-м, калі там усё пачалося, была такая думка. Але мяне першы раз не пусцілі ва Украіну з Польшчы. Толькі ў ліпені 2017 года туды прыехаў. Быў на Данбасе. Тады там і вайна была іншая. Па нас стралялі з тэрыкону шахты «Працоўная», але гэта было не так, як пасля поўнамаштабнага ўварвання.
— 2020-ы быў у Польшчы? Як гэта — не браць удзелу, а назіраць збоку?
— У дзень выбараў быў каля беларускай амбасады, апытваў людзей на выхадзе, якія ішлі галасаваць. Там галасаванне было да абеду, потым пару гадзінаў абед і зноў галасаванне ўвечары. Вось увечары прайшлі крыху больш за 30 чалавек, і толькі адзін быў за Лукашэнку. Гэта была сям'я глуханямых. Дык вось муж быў за Лукашэнку, а ягоная жонка — за Ціханоўскую. Усе аддавалі галасы за Ціханоўскую.
— Чаму вырашылі зноў вярнуцца ва Украіну?
— Я разумеў з навінаў, што будзе наступ. Патэлефанаваў свайму камбату, і ён сказаў, каб прыязджаў без праблемаў. Зрабіў усе даведкі, прывёў дакументы да ладу і 17 лютага паехаў, але беларусаў ужо не ўпускалі ва Украіну. Усе спробы былі марнымі. І толькі пасля 24 лютага ў складзе беларусаў з Літвы калонаю машынаў нас прапусцілі. Не без дапамогі некаторых дэпутатаў. З Кіева мы з некалькімі хлопцамі паехалі на базу «Азова». Там фармавалася рота з беларусаў. Праз месяц з намі заключылі кантракт і перавялі ў Інтэрнацыянальны легіён. Там з замежнікаў беларусаў больш за іншых, яшчэ і грузінаў.
— Стаўленне да беларусаў ва Украіне неяк мянялася?
— З боку народу ніякіх праблемаў. Наадварот: калі даведваюцца, што беларус ды яшчэ і ваюеш за іх, то вельмі добра ставяцца. Ні разу ніякіх эксцэсаў не было. Іншая рэч, калі гаворка пра дзяржаву. Праблемна зрабіць любы дакумент. Звальняешся — і чамусьці ў нас забіраюць вайсковыя білеты. Можа, каб не заставаліся ва Украіне і пасля звальнення ехалі ў іншыя краіны. Цяжка сказаць, чаму, але, магчыма, не жадаюць, каб тут заставаліся людзі, якія прайшлі вайну, якія маюць праблемы з псіхікай і пры гэтым валодаюць ваеннымі навыкамі. Магчыма, не жадаюць, каб у іх заставаліся беларусы, настроеныя супраць Лукашэнкі, бо вайна скончыцца, і трэба будзе з ім неяк мірыцца. Дзяржава не спяшаецца дапамагчы нам з легалізацыяй.
— Ці змянілася вашае стаўленне да расейцаў?
— Я падлеткам цікавіўся гісторыяй, і ўжо тады разумеў, як на нашую гісторыю паўплывалі суседзі з усходу. Сябрую з расейкаю, з якою пазнаёміўся ў Варшаве. Яна ўсё разумее і перажывае, дык яна і не жыве ў Расеі, даўно жыве ў Францыі. Але гэта, хутчэй, выключэнне. Пасля ўсяго, што перажыў, мне не захочацца апынуцца на адпачынку ў адным гатэлі з расейцамі. Гэта няпроста пераадолець. Некаторыя расейцы ваююць на баку Украіны, але я б не хацеў ісці ў бой разам з імі.
— Людзі, якія прайшлі ўсе жахі вайны — горы трупаў, штодзённую рызыку сваім жыццём, страту таварышаў, — у чым маюць патрэбу ў мірным жыцці?
— Думаю, ім не пашкодзіў бы звычайны санаторый. Што да псіхіятра, то тут усё павінна быць індывідуальна. Асабіста мне найлепш падыходзіць змена абстаноўкі і стасункі з нармальнымі людзьмі, якія мяне разумеюць. Але ўсё ж я палічыў бы за лепшае жыць ва Украіне дзе-небудзь на Валыншчыне, калі б гэта зрабілася магчыма.
— Дык ці варта беларусам ваяваць ва Украіне ды яшчэ пры такім стаўленні да іх з боку дзяржавы?
— Ідзе вайна паміж цывілізацыямі, паміж свабодай і тыраніяй. І беларусаў усё больш прыходзіць ваяваць. Калі раней былі дзясяткі чалавек, то цяпер гэта сотні. Ваюючы за Украіну, мы ваюем за Беларусь. І нарэшце шмат хто пачаў гэта разумець.