Як выглядае самая дасканалая лінія абароны ў Еўропе, якую Польшча будуе на мяжы з Беларуссю
Ад касмічных спадарожнікаў-шпіёнаў і аэрастатаў-радараў да дальнабойных ракетных сістэм і спецыяльна створаных балот. Усе гэтыя кампаненты павінны спыніць агрэсара на ўсходняй мяжы Еўрапейскага Саюза.
Фота: Ministerstwo Obrony Narodowej
Польшча распачала амбітны праект «Усходні шчыт» (Tarcza Wschód) — гэта лінія абароны павінна стаць найбольш тэхналагічна развітай у Еўропе. Яе мэта — абараніць не толькі ўсходнія межы краіны, але і ўвесь Еўрасаюз.
Як піша польскае выданне Forbes, падрабязнасці праекта «Усходні шчыт» засакрэчаныя. Вядома, што на інфраструктурную частку праекта за чатыры гады яго рэалізацыі плануецца выдаткаваць каля 2,5 мільярда даляраў. Колькі павінна быць патрачана на набыццё зброі — невядома.
Эксперты адзначаюць: «Усходні шчыт» — гэта не аналаг старых ліній абароны, як сумнавядомая «Лінія Мажыно». Замест бетонных бункераў Польшча стварае гнуткую, глыбокую сістэму, заснаваную на імгненнай разведцы, мабільнасці, выкарыстанні прыродных умоў і здольнасці наносіць хуткія і дакладныя ўдары, у тым ліку па тэрыторыі праціўніка.
Як тлумачыць ваенны аналітык доктар Лукаш Пшыбыла, гэта называецца «аперацыйная падрыхтоўка да нацыянальнай абароны краіны». Галоўная ідэя — зрабіць так, каб сама тэрыторыя «ваявала» на баку абаронцаў.
Прэм’ер-міністр Польшчы Дональд Туск падчас наведання першага завершанага ўчастку фартыфікацыйнай сістэмы, якая будуецца на мяжы з Расіяй і Беларуссю ў рамках праекта «Усходні шчыт». Фота: AP Photo / Czarek Sokolowski
Вось як яна выглядае ад космасу да зямлі.
Першы ўзровень: космас — спадарожнікі
Найвышэйшы ўзровень абароны — гэта разведка з космасу. У снежні 2022 года Польшча падпісала кантракт з Airbus на 575 мільёнаў еўра для закупкі двух вайсковых спадарожнікаў-шпіёнаў Pleiades Neo. Яны забяспечваюць неверагодную дакладнасць здымкаў — з разрозненнем да 30 см. Гэта дазволіць бачыць не проста тэхніку, а нават асобных людзей і дэталі абсталявання глыбока на тэрыторыі Беларусі і Расіі.
Згодна з першапачатковым графікам, польскія вайсковыя спадарожнікі павінны былі быць запушчаны на арбіту з касмадрома ў Французскай Гвіяне да 2027 года — за год да запланаванага завяршэння праекта «Усходні шчыт».
Але ўжо ў 2025-м Польшча плануе запусціць тры меншыя разведвальныя нанаспадарожнікі (іх маса ад 1 да 10 кілаграм — НН) у рамках праграмы PIAST. Гэта дазволіць атрымаць першыя ўласныя разведвальныя даныя.
Міністэрства абароны Польшчы шырока асвятляе рэалізацыю праекта на сваёй афіцыйнай старонцы ў сацыяльнай сетцы Х
Другі ўзровень: неба — аэрастаты і самалёты AWACS
Наступным узроўнем абароны, які дазволіць загадзя выяўляць прыкметы варожай актыўнасці, стануць чатыры амерыканскія аэрастаты, закупленыя за 960 мільёнаў даляраў.
Аэрастат, які выкарыстоўваецца Міністэрствам унутранай бяспекі ЗША. Фота: Wikimedia Commons
Гэта велізарныя паветраныя шары з магутнымі радарамі, якія будуць размешчаны ўздоўж усходняй мяжы. Іх перавага ў тым, што яны могуць «бачыць» на адлегласць звыш 300 км, ігнаруючы крывізну Зямлі, якая абмяжоўвае наземныя радары. Яны будуць выяўляць самалёты, дроны і нават крылатыя ракеты, якія нізка ляцяць.
У дадатак да аэрастатаў Польшча ўжо атрымала два шведскія самалёты ранняга папярэджання SAAB 340 AEW (AWACS) за 52 мільёны еўра. Яны больш мабільныя, але і значна даражэйшыя ў эксплуатацыі. Цікава, што іх закупка была паскораная пасля інцыдэнту, калі ў 2023 годзе польскія вайскоўцы «згубілі» расійскую ракету, якая заляцела на тэрыторыю краіны.
Трэці ўзровень — ракеты і ўдарныя сістэмы
«Усходні шчыт» — гэта не толькі абарона, але і магчымасць нанесці ўдар у адказ. Польшча актыўна развівае свой ударны патэнцыял, каб мець магчымасць знішчаць цэлі далёка за лініяй фронту.
Магчымасць адсочваць праціўніка далёка за межамі краіны, якую забяспечваюць спадарожнікі і аэрастаты, дазваляе Польшчы рэалізаваць канцэпцыю прэвентыўнага ўдару.
Для гэтага прызначаны рэактыўныя сістэмы HIMARS і іх паўднёвакарэйскі аналаг Chunmoo, якія б'юць на адлегласць да 300 км.
HIMARS. Фота: Getty Images
Яшчэ большыя магчымасці даюць крылатыя ракеты JASSM, што запускаюцца са знішчальнікаў F-16 (а ў будучыні і з F-35): іх далёкасць складае ад 370 км для тых, што Польшча ўжо мае, і да амаль 1000 км для замоўленых.
Гэтыя сістэмы дазваляюць рэалізаваць канцэпцыю «папераджальнага ўдару» — знішчыць войскі праціўніка ў момант іх канцэнтрацыі для нападу. Аднак тут ёсць палітычная рызыка: такі ўдар можа быць расцэнены як акт агрэсіі, што паставіць пад пытанне актывацыю 5-га артыкула НАТА. Таму рашэнне аб такім кроку будзе прымацца толькі ўзгоднена з саюзнікамі.
Чацвёрты ўзровень: назіральныя вежы і дроны
Наступным элементам «Усходняга шчыта» стане сетка назіральных вышак уздоўж межаў з Беларуссю і Расіяй. Гэта будуць 70-метровыя канструкцыі, але не для снайпераў. На іх усталююць сучаснае оптыка-электроннае абсталяванне, якое дазволіць «зазіраць» на некалькі кіламетраў углыб суседніх краін. Падобныя вышкі ўжо існуюць, але ў рамках праекта іх колькасць значна павялічыцца.
Важную ролю на мяжы паміж разведкай і контратакай адыгрываюць беспілотнікі. Польшча плануе значна ўзмацніць свой парк БПЛА.
У бліжэйшыя гады армія атрымае 1600 разведвальных дронаў FlyEye польскай вытворчасці. Магчыма, Польшча набудзе амерыканскія ўдарна-разведвальныя дроны MQ-9 Reaper. Яны могуць не толькі наносіць удары, але і выконваць ролю наводчыкаў для артылерыі, авіяцыі ці ракетных сістэм (адзін такі комплекс Польшча ўжо арандуе з 2022 года).
Акрамя таго, Польшча ўжо мае чатыры камплекты (24 адзінкі) турэцкіх беспілотнікаў Bayraktar, якія эфектыўна знішчалі расійскія танкі на ранніх этапах вайны ва Украіне.
Банер праграмы на яе афіцыйным сайце. Фота: tarczawschod.wp.mil.pl
Пяты ўзровень: зямля — разумныя ўмацаванні і саюз з прыродай
Наземны ўзровень «Усходняга шчыта» будзе абапірацца на фартыфікацыі і магутную супрацьпаветраную абарону, аднак гэта не будзе статычная лінія бункераў.
Узвядзенне ўмацаванняў у рамках праекта «Усходні шчыт». Крыніца: SztabGenWP / Х
Замест гэтага, стаўка робіцца на мабільныя, зборныя элементы, якія можна хутка разгарнуць у патрэбным месцы, не раскрываючы пазіцыі загадзя. Гэтую наземную абарону дапоўніць эшаланаваная сістэма СПА, якая ўключае як комплексы блізкага бою Piorun (прыкладна да 7 км), так і дальнабойныя сістэмы Patriot (да 160 км).
Амерыканскія зенітна-ракетныя комплексы Patriot. Фота: Mindaugas Kulbis / AP
Польская прамысловасць ужо прапануе канкрэтныя рашэнні для такой гнуткай абароны. Сярод іх — мабільны абарончы кантэйнер LOOK, абсталяваны дыстанцыйна кіраваным кулямётам, і інавацыйная сістэма барацьбы з дронамі SKYctrl. Гэтая сістэма не знішчае беспілотнікі фізічна, а перахоплівае над імі кіраванне шляхам глушэння сігналаў сувязі і GPS, прымушаючы іх прызямліцца.
Ключавая ідэя праекта таксама — выкарыстанне ландшафту. Плануецца мэтанакіравана забалочваць тэрыторыі, капаць супрацьтанкавыя равы і ствараць іншыя прыродныя перашкоды.
Мэта — прымусіць праціўніка рухацца па дарогах, дзе яго тэхніка стане лёгкай мішэнню для артылерыі, дронаў і засад. Цікава, што стварэнне такіх балот вырашае і экалагічную праблему ўтрымання вады ў краіне.
Шосты ўзровень: пад зямлёй — міны
Праект прадугледжвае стварэнне мінных палёў. Але міны не будуць закладваць загадзя. Разведка з верхніх узроўняў «Усходняга шчыта» будзе інфармаваць аператара аб неабходнасці ўстаноўкі мін. Для хуткасці будуць выкарыстоўвацца ўстаноўкі мініравання Baobab-K.
Паводле звестак вытворцы, адна такая ўстаноўка можа раскідаць міны ў радыусе ад 60 да 180 метраў з хуткасцю 5-20 км/г (хуткасць залежыць ад шчыльнасці міннага поля). З адным зарадам міннае поле можа дасягнуць 1,8 км у даўжыню.
Акрамя класічных мін, у Польшчы ёсць і такія інавацыі, як дыстанцыйна кіраваны супрацьтанкавы зарад Tulipan, які можна замацаваць на дрэве і актываваць, калі побач з'явіцца варожая тэхніка.
Ілюстрацыйнае фота. Крыніца: MinisterstwoObrony / Facebook
Тры спрэчныя пытанні «Шчыта»
Аўтары матэрыялу адзначаюць, што праект мае спрэчныя моманты. Першы з іх звязаны з пытаннем тыпу мін, якія збіраецца выкарыстоўваць Польшча.
Многія ваенныя эксперты і аналітыкі сыходзяцца ў меркаванні, што супрацьпяхотныя міны неабходныя для эфектыўнага спынення нападу праціўніка. І Расія, і Украіна выкарыстоўваюць іх.
Аднак іх выкарыстанне забаронена Атаўскай канвенцыяй, падпісанай Польшчай. Такім чынам, для таго, каб іх выкарыстаць, неабходна, каб Польшча выйшла з яе.
Другім прадметам для дыскусіі сталі касетныя боепрыпасы. Польшча не ратыфікавала Дублінскую канвенцыю 2008 года, якая іх забараняе, але спыніла вытворчасць пасля таго, як Францыя перастала пастаўляць кампаненты. Улічваючы эфектыўнасць гэтай зброі ва Украіне, у Польшчы зноў загаварылі аб аднаўленні вытворчасці.
І трэцім «каменем сутыкнення» з'яўляецца металічны плот, пабудаваны на мяжы з Беларуссю. Эксперты аднадушныя: ён можа спыніць нелегальных мігрантаў ці невялікія дыверсійныя групы, але ў выпадку поўнамаштабнага ваеннага канфлікту яго абарончая каштоўнасць будзе нулявой.
Нягледзячы на гэтую відавочную неэфектыўнасць для ваенных мэт, плот не проста застаецца, а актыўна мадэрнізуецца.
Ілюстрацыйнае фота з польска-беларускай мяжы: Michal Dyjuk, File
Плануецца абсталяваць яго найноўшай электронікай на ўчастку даўжынёй 172 км: усталяваць каля 1800 слупоў з 4500 дзённымі, начнымі і цеплавізійнымі камерамі, а таксама спецыяльнымі датчыкамі. Гэта велізарныя інвестыцыі.
Адзначым, што ў лютым гэтага года Міністэрства абароны Польшчы паведаміла пра завяршэнне работ на першым участку ўмацаванняў, якія будуюцца на мяжы з Беларуссю і Расіяй у рамках гэтага праекта.
Чытайце таксама:
У Польшчы паказалі новыя ўмацаванні на мяжы з Беларуссю ФОТЫ
Прэм'ер-міністр Польшчы праінспектаваў новую лінію абароны на мяжы і назваў яе «інвестыцыяй у мір»