Fiestyval Graj: śviata biełaruskaj muzyki i pieražyvańni polskaj palicyi

Čaćviorty fiestyval Graj, jaki prajšoŭ u Varšavie 5 vieraśnia, padabraŭ prahramu vystupaŭ, u jakoj faktyčna kožny hurt — chedłajnier. Takoha mocnaha składu biełaruskich artystaŭ badaj nie było ni na adnym z raniejšych fiestyvalaŭ u Polščy. «Biełsat» pabyvaŭ na mierapryjemstvie i pahladzieŭ, što z hetaha atrymałasia. 

Hurt «Krambambula» vystupaje na fiestyvali Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Zvanok z palicyi

Fiestyval sioleta źmianiŭ łakacyju. Jašče letaś jon mieściŭsia na adkrytaj placoŭcy varšaŭskaha Odessa Club, jakaja źmiaščała da 700 čałaviek, a ŭžo ŭ hetym hodzie atrymaŭ «padvyšeńnie» i pierajechaŭ u kultavy kłub Progressja. Krytaja placoŭka zdolnaja «pieratravić» unutry siabie da paŭtary-dźviuch tysiač naviedvalnikaŭ. Cikava, ci naźbirajecca stolki ludziej? Kab zadać hetaje pytańnie, žurnalisty znajšli adnu z arhanizatarak fiestyvalu. Ale razmova pačynajecca ź inšaha… 

«Ujavicie, pierad pačatkam kancertu ŭ kłub telefanavała polskaja palicyja i pytałasia, jak u nas spravy. Heta paśla kancertu Maksa Karža», — kaža, uśmichajučysia, suarhanizatarka Graj Ines Siankievič. Ale, vyśviatlajecca, abmiežavalisia vyklučna telefanavańniem — vidavočna, praviarajuć, kab biełarusy znoŭ nie ŭčudzili čaho jakoha». 

Kolkaść ludziej sioleta tut budzie sapraŭdy bolšaja, kaža Ines. I hetamu jość tłumačeńnie…

Arhanizatarka fiestyvalu Graj Ines Siankievič słuchaje vystup hurta. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: «Biełsat»

«My źbirajem najlepšyja biełaruskija hurty, u minułych hadach byŭ vyklučna rok-fiestyval, u hetym hodzie źmiašali roznyja styli, kab pryciahnuć roznuju biełaruskuju publiku, tamu što ŭ kožnaha hurta publika svaja. Ja była na roznych kancertach i bačyła zusim inšyja tvary — i my pastaralisia sabrać usiu hetuju publiku ŭ adnym kłubie. Plus jašče ŭ hetym hodzie spadziajomsia na polskuju aŭdytoryju, bo my zaprasili śpiecyjalnaha hościa Sw@da x Niczos», — adznačaje arhanizatarka fiestyvalu.

Dyj inšyja biełaruskija fiestyvali, kaža Ines, jakich chapaje ŭ Polščy, pačali ŭžo adstrojvacca adzin ad adnaho: źmianiłasia stylistyka ŭ Marafest — jany zaprašajuć nie tolki biełaruskija hurty, ale i inšych suśvietnych vykanaŭcaŭ, krakaŭski fest «Letucień» — heta fiestyval u parku, «Tutaka» — pravodzicca na adkrytaj placoŭcy pad patranatam Padlašskaha vajavodstva. «A my ŭ Varšavie adny takija», — śmiajecca surazmoŭca. 

Hurt Prypiać vystupaje na fiestyvali Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Debiut

Zała, zapoŭnienaja bolš jak na tracinu, vielmi prychilna sustrakaje muzykaŭ, jakija pieršymi vychodziać na scenu. Upeŭnieny vakał, zładžanyja ryfy, mahutny huk. Šykoŭna. I tolki paśla stała viadoma, što heta byŭ uvohule pieršy vystup hurta na scenie. Debiut. I adrazu vialikaja placoŭka.

Hurt «Prypiać» uźnik tolki ŭ hetym hodzie, ale płanku ŭźniaŭ davoli vysoka. Reč u tym, što stvaryŭ jaho 17-hadovy junak Kazimir Savicki, syn bas-hitarysta «Piatli Prychilnaści». U skład bendu ŭvachodzić hitaryst Dzianis Tarasienka («Raźbitaje serca pacana»), a taksama baćka Kazimira — bas-hitaryst Cimafiej Savicki («Piatla Prychilnaści») i Saša Endžeła («Modiel poviedienija»), jakaja adkazvaje za sempły — elektronnyja huki i efiekty padčas vystupu. Sami muzyki adnosiać siabie da muzyčnaha stylu post-pank, ale zaŭvažajuć, što niekatoryja znachodziać u ichnich pieśniach niešta z takich stylaŭ, jak hrandž (pieśnia «Matyli») ci indzi. 

«Strašna było pierad pieršym vystupam?» — pytajucca ŭ hrymiorcy ŭ Kazimira. — «Nie toje, kab strašna, ale chvalujuča. A kali vyjšaŭ na scenu, pačaŭ tancavać i śpiavać — heta razrad emocyj, to ŭ mieru chvalavaŭsia, ale heta było šturškom, natchniła», — kaža junak i adznačaje, što, jak na pieršy vystup, to, jamu zdajecca, usio prajšło cudoŭna. 

Dzianis Tarasienka taksama zaŭvažyŭ, što dla pieršaha razu ŭsio prajšło navat lepš, čym čakałasia. «Cudoŭny start, adrazu i na takim uzroŭni. Zaraz hałoŭnaja zadača hety ŭzrovień utrymać, što ciažej, čym pačać», — śmiajecca hitaryst.

U płanach — praca nad albomam i nievialiki tur pa polskich haradach. Kazimir navat nie vyklučyŭ, što ŭ pierśpiektyvie ŭ hurta mohuć źjavicca i polskamoŭnyja pieśni. Praŭda, tut ža zaŭvažyŭ, što pakul nie viedaje, kali dakładna heta adbudziecca.

Tym časam zavodzić tancpoł hurt «Biez nazvy» (:B:N:), jaki ŭžo niakiepska pracuje ŭ tym liku i z polskaj aŭdytoryjaj: mieniedžar kalektyvu — palak, i jahonymi starańniami hurt užo robić niakiepskija pośpiechi siarod miascovaha słuchača. Dyj čamu tut dzivicca: z vopytam ihry ŭ čverć stahodździa:B:N: umieje dać dychtu.

Hurt Biaz Nazvy vystupaje ź Vitalom Ryžkovym na fiestyvali GRAJ. Varšava, Polšča. 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Ułasna kažučy, heta i bačna na scenie. Pieršaja pieśnia, druhaja — i zała ŭžo staić na vušach. Z kalidoraŭ padciahvajucca słuchačy, na placoŭcy stanovicca horača va ŭsich sensach.

«Kali arhanizatary nam prapanavali vystupić na feście Graj, my spytali: «A nie baiciosia, što my raźniasiom hetuju placoŭku?» I nam skazali: «A pasprabujcie!» Dla nas heta była takaja pryjemnaja niespadziavanka, bo pavinien byŭ hrać inšy artyst», — kaža vakalist:B:N: Aleś Lutyč.

Adnosna pryciahnieńnia polskaj publiki Aleś reahuje: tak, zapisali niekalki piesień na polskaj movie i starajemsia ich vykonvać padčas svaich kłubnych kancertaŭ.

«My starajemsia ich vykonvać, kab pavialičvać kolkaść miascovaj publiki. Bo my žyviom u hetaj krainie i treba z pavahaj stavicca da hetaha i rabić takija kroki, kab miascovyja zrazumieli nas: pra što my śpiavajem, što nas turbuje, i ŭ tvorčaści hurta štości pavinna być na ich movie», — adznačaje Aleś Lutyč. «Kab začapić ludziej i kab jany pačali słuchać biełaruskuju muzyku», — dadaje bubnačka:B:N: Vicky Fates.

Treba skazać, padčas aŭtohraf-siesii, jakuju Aleś zładziŭ kala miesca prodažu mierča, ad ich doŭhi-doŭhi čas nie adychodzili niekalki polskamoŭnych fanatak, jakija začaravanymi vačyma zahladalisia na salista hurta. 

Jury Stylski padčas fiestyvala Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Pierakur

Pamiž vystupami kamandaŭ hledačy śpiašajucca vyjści z zały — zdajecca, ad haračyni ŭ joj chutka pojdzie dym. Časam adčyniajuć avaryjnyja ŭvachody, kab pravietryć, ale na vulicy śpioka — nie dapamahaje. U pierapoŭnienaj kuryłcy možna parazmaŭlać. 

«Fajny kancert, fajnyja muzyki. Łajnap u hetym hodzie sapraŭdy kłasny — tut i na patančyć, i na pasłuchać: «Krambambula», Naviband, nikoli nie słuchała Sw@da x Niczos užyvuju, tamu čakaju. I tak, stolki pryhožych ludziej, i ŭsie, ci amal usie, razmaŭlajuć pa-biełarusku — takoj kolkaści nie sustrakała daŭno», — kaža Hanna (imia źmienienaje). 

A z zały nibyta recham danosicca: «Nielzia, nielzia, nielzia, nielzia, povsiudu kamiery visiat. Vsiudu kamiery visiat, za eto hraždanie sidiat…» Na scenie «Piatla Prychilnaści», jakaja viartaje ź letucieńniaŭ u biełaruskuju rečaisnaść. Pad pieśni hurta ludzi na tancpole niejak mierna pahojdvajucca z boku ŭ bok: heta nibyta i nie taniec zusim: usio ž «Piatla» — heta chutčej pra sensy, a nie pra tancy.

Hurt «Piatla prychilnaści» vystupaje na fiestyvali Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Chłopcaŭ na scenie źmianiajuć udzielniki hurta Naviband, i razam ź imi nastroj mianiajecca na zusim liryčny. Dla hetaha, jak akazałasia, jość pryčyna: 5 vieraśnia ŭ Ksiušy i Arcioma 11-ja hadavina viasiella. Ad hetaha pieśni ŭ ichnym vykanańni hučać jašče bolš intymna — mieniej elektroniki, bolš akustyčnaha hučańnia, jany, niby naŭmysna, zrabili pieradych paśla troch papiarednich setaŭ. 

Urešcie ŭsie zatojvajuć dychańnie: Arciom prahavorvaje pryznańni, što, bačna, iduć z samaha serca, i dziakuje «Ksiu» za tyja hady, što jany razam. U adkaz čujecca Ksiušyna: «Ty cudoŭny, samy lepšy. Dziakuj vialiki za padtrymku, za toje, što my možam adśviatkavać takuju važnuju datu razam z vami. Heta sapraŭdy vielmi nievierahodna». 

Hurt Naviband vystupaje na fiestyvali Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Biezumoŭna, sercy paśla takich słovaŭ rastajuć kančatkova.

«Ja troški papłakała. Asabliva na kampazicyi Naviband «Mama», bo svaju mamu ja nie bačyła amal try hady, i heta vielmi sumna. A što da biełaruskich fiestyvalaŭ, to ja ich vielmi lublu, bo heta adčuvańnie jadnańnia, mahčymaść ubačyć šmat znajomych tvaraŭ, paabdymacca ź ludźmi, i ja b adznačyła arhanizacyju hetaha festu jak dobruju. Niama vialikich čerhaŭ, pryjemnyja viadoŭcy», — dzielicca svaimi ŭražańniami Darja, jakaja ŭžo bolš za dva z pałovaj hady žyvie ŭ Varšavie. 

Svojeasablivuju atmaśfieru fiestyvala adznačyli i sami muzyki.

«Ja skazaŭ by, što tut vielmi ciopła, vielmi pa-damašniamu, nie chočacca, kab heta spyniałasia. Bo takoha nie chapaje, i ja razumieju, što ludzi prystasoŭvajucca da žyćcia krainy, u jakoj jany žyvuć, ale kali my źbirajemsia razam — heta toje rodnaje, što siadzić niedzie ŭ nas, i serca śpiavaje. Ja zyču fiestyvalu ŭsiaho tolki samaha lepšaha, niachaj u nastupnym hodzie jon adbudziecca na jašče bolšaj placoŭcy, pośpiechaŭ jamu», — havoryć Arciom z Naviband u kamientary «Biełsatu».

Aleh Harbuz pravodzić aŭkcyjon z łotam ad Lavona Volskaha padčas fiestyvalu Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Karciny «z małatka»

Tym časam viadoŭcy fiestyvalu Maryna Savickaja i Aleh Harbuz pravodziać sa sceny aŭkcyjon. Łoty — rečy artystaŭ, jakija biaruć udzieł u fiestyvali. Hrošy, atrymanyja padčas aŭkcyjonu, iduć na padtrymku biełaruskaj muzyki.

Łoty, u svaju čarhu, razychodziacca jak haračyja piražki: za ličanyja siekundy staŭki ŭźlatajuć da socień złotych: cišotka i płejlist Naviband iduć za 600 złotych, karcina mastaka Jarasłava Kirviela z vyjavaj hurta «Dzieciuki» ź pieršapačatkovaj staŭki ŭ 10 złotych raptam chucieńka dabiahaje da 777 złotych.

Krychu paźniej akvarelnaja karcina Lavona Volskaha adpraŭlajecca adnamu z naviedvalnikaŭ za 2000 złotych (praŭda, rekordu minułaha hodu heta nie pierabiła — minułym razam akulary Lavona Volskaha pajšli za 2 z pałovaj tysiačy złotych). 

Hurt «Krambambula» vystupaje na fiestyvali Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Čakanyja «Hości»

Narešcie na scenie «adrodžanaja» «Krambambula». Było bačna, što za čas svajho «maŭčańnia» hurt nie toje što nie zhubiŭ svajoj formy, a, jak sapraŭdny mocny napoj, tolki nastajaŭsia i byŭ całkam hatovy da ŭžyvańnia. Čym, biezumoŭna, nie minuli skarystacca ŭsie prysutnyja. Chapiła adnoj pieśni — i razharačanyja tvary prysutnych jaskrava śviedčyli: vystupleńnia hurta ŭžo daŭno čakali. A tam «nahbom» pajšli i «Partyzany», i «Absent», i «Turysty» i «Hości».

Navat u peŭny momant padałosia, što pierad Sw@da x Niczos paŭstała davoli niaprostaja zadača — nie razhubić usiu tuju enierhiju, jakuju nakalili pierad imi Lavon Volski i Ko. Ale dzie tam — hučnyja bity, jakija, zdavałasia, prabirali naskroź usio cieła, i praniźlivaje trochhałośsie padlašskich dziaŭčat — usio heta ŭvodziła ŭ peŭny trans i prymušała natoŭp ruchacca ŭ takt muzycy. Kalektyŭ prymali z nadzvyčajnaj ciepłynioj. 

Hurt Swada x Niczos vystupaje na fiestyvali Graj. Varšava, 5 vieraśnia 2025 hoda. Fota: Biełsat

Jak pryznałasia viadoŭca Maryna Savickaja, publika na fiestyvali była sapraŭdy «ciopłaja i kłasnaja».

«Ja nie viedaju, ci to sprava ŭ tym, što siońnia nas tak šmat, pryčym viadoma, što pryjechali z roznych haradoŭ, roznych kutkoŭ — ad Finlandyi da Biełarusi, što taksama nie moža nie radavać. Kłasna, što ŭ nas adbyvajecca aŭkcyjon, i hetyja łoty raźlatajucca pa roznych kutkach śvietu, a heta značyć, što biełaruskaj muzyki, biełaruskaha vajbu budzie bolš, i heta nie moža nie natchniać», — padsumavała viadoŭca. 

Takim čynam, biełarusy ŭ Progresiji dali žaru… A što da pieražyvańniaŭ polskaj palicyi, to možna adznačyć taki epizod. Užo razychodziačysia z kancertu, čarada ludziej spyniajecca na śviatłafory. Čyrvonaje. Ni źleva, ni sprava niama tramvajaŭ. Ale ludzi stajać. Da pierachodu padychodzić jašče adzin mužčyna, azirajecca ŭ adzin bok, u druhi — i chucieńka šmyhaje cieraz tramvajnyja rejki. «Adrazu bačna: nie biełarus», — hołasna kaža adzin z čakalščykaŭ «zialonaha», i astatnija biełarusy zalivajucca hučnym śmiecham.

Kamientary da artykuła