«My, słavianie, tysiaču hadoŭ čakali svajho papu, dyk našto ž ja tut siadžu?!» Jan Pavieł II i biełarusy
U čym prajaŭlałasia mudraść Jana Paŭła II i što jon zrabiŭ dla biełarusaŭ, piša Andrej Vaškievič.
Papa Jan Pavieł II i prezident ZŠA Ronald Rejhan u 1987 hodzie. Wikimedia Commons.
Na karcie pilihrymak papy rymskaha Jana Paŭła II Biełaruś vyhladaje maleńkaj biełaj plamkaj, pryleplenaj da vielizarnaj biełaj plamy — Rasii. Nivodzin rymski pantyfik nie byŭ na ziemlach, jakija ciapier składajuć Respubliku Biełaruś. Nie byŭ i Jan Pavieł II. Ale jon byvaŭ na abšarach, dzie žyvuć biełarusy. U červieni 1999 hoda padčas svajoj pieradapošniaj pajezdki ŭ Polšču Jan Pavieł II prapłyŭ Aŭhustoŭskim kanałam amal što da biełaruskaj miažy i, pamaliŭšysia ŭ staradaŭniaj kaplicy Maci Božaj na voziery Studzianičnym, skazaŭ:
«Ja byvaŭ tut šmat razoŭ, ale jak papa ja tut pieršy i chiba što apošni raz».
Aŭhustoŭski kanał, Mikašoŭka, Harčyca, Aŭhustoŭ — heta ŭsiaho try dziasiatki kiłamietraŭ ad raźmieščanych nad Niomanam rodnych viosak maich prodkaŭ. Niekali heta byŭ adzin vielizarny abšar — pahraničča Vialikaha Kniastva Litoŭskaha i Karony Polskaj, dzie stahodździami razam žyli biełarusy i palaki, litoŭcy i tatary, jaŭrei i ruskija-staraviery. Chryścijanie tut u daŭnija časy malilisia ŭ ahulnych śviatyniach, naprykład, u toj samaj kaplicy na Studzianičnym. Jan Pavieł II nie moh pierajści miažu, dapłyć pa kanale da samaha Niomana, prajści ŭ Sapockinie pa byłoj vulicy Lenina, jakuju ŭ pačatku dzievianostych pierajmienavali ŭ jaho honar — pieršaha papy-słavianina. Ale pra Biełaruś hety papa pamiataŭ.
Kampramisnaja fihura
Karal Vajtyła nie pavinien byŭ stać rymskim papam. Jašče ŭ žniŭni 1978 hoda jon braŭ udzieł u kankłavie, jaki vybraŭ namieśnikam apostalskaj stalicy 65-hadovaha italjanca Albina Łučani. Toj uziaŭ dla siabie imia Jana Paŭła I, ale pakiravać Katalickaj carkvoj tołkam nie paśpieŭ, bo ŭžo praź miesiac, u kancy vieraśnia, raptoŭna pamior ad infarktu.
Papu pačali vybirać znoŭ, i samaje zaciataje supiernictva razharełasia pamiž italjancami — biskupami Hienui i Fłarencyi. A kali stała vidavočnym, što nivodzin nie maje pieravahi, vybar spyniŭsia na kampramisnaj fihury kardynała z polskaha Krakava Karala Vajtyły.
Italija była ŭ šoku, bo amal paŭtysiačahodździa Vatykanam kiravali tolki italjancy i nikoli — słavianie. Ale čas pakazaŭ, što ŭ toj dzień bieły dym z komina Sikścinskaj kapeły zaśviedčyŭ vybrańnie adnaho z samych vialikich pantyfikaŭ za ŭsiu historyju Katalickaj carkvy.
Zrešty, sercy naściarožanych italjancaŭ rastapilisia taksama imhnienna. 16 kastryčnika 1978 hoda novy papa, jaki ŭ honar nieščaślivaha papiarednika ŭziaŭ imia Jan Pavieł II, vyjšaŭ na bałkon na płoščy Śviatoha Piatra i sa svajoj lehiendarnaj uśmieškaj źviarnuŭsia da tysiač viernikaŭ:
«Nie viedaju, ci zmahu pravilna havaryć da vas na vašaj… našaj italjanskaj movie. Kali ja pamylusia, to papraŭcie mianie».
Płošča sustreła hetyja słovy apładysmientami.
«U hałavie tolki teatr»
Karal Vajtyła naradziŭsia 18 maja 1920 hoda ŭ miastečku Vadavicy niedaloka ad Krakava. Jaho baćki Emilija i Karal byli ščyrymi katalikami. Baćka, kraviec pa prafiesii, trapiŭ spačatku ŭ aŭstryjskaje, a paśla ŭ polskaje vojska, addaŭšy ŭ vyniku vajskovaj słužbie bolš za čverć stahodździa.
Viasielny partret baćkoŭ Jana Paŭła II — Karala i Emilii Vajtyłaŭ. Wikimedia Commons.
Starejšy brat Karala Vajtyły Edmund skončyŭ miedycynski fakultet Jahiełonskaha ŭniviersiteta, niekalki hadoŭ adpracavaŭ doktaram i pamior ad škarlatyny, ratujučy zaražanych hetaj śmiarotna niebiaśpiečnaj u tyja hady chvarobaj dziaciej. Karal paśla ŭsio žyćcio zachoŭvaŭ u siabie stetaskop brata jak pamiać pra lekara, jaki addaŭ svajo žyćcio, ratujučy inšaha čałavieka.
Paśla śmierci žonki ŭ 1929-m i starejšaha syna ŭ 1932 hodzie baćka sychodzić z vajskovaj słužby i całkam addajecca vychavańniu Karala. Chłopca cikavić himnazičny teatr, i razam z dačkoj dyrektara himnazii Halinaj Krulikievič jany, jak najbolš zaanhažavanyja ŭ pracu teatra, atrymlivajuć hałoŭnyja roli. Bijohrafy paśla nieadnojčy napišuć, što Karala i Halinu łučyli ramantyčnyja pačućci, ale i jon, i jana nazaŭsiody zachavajuć hety epizod ich žyćcia ŭ tajamnicy.
U 1938-m himnaziju ŭ Vadavicach naviedaŭ krakaŭski arcybiskup Adam Stefan Sapieha. Karal, jak najlepšy vypusknik, pryvitaŭ śviatara ŭračystaj pramovaj. Sapieha ŭ adkaz spytaŭ charyzmatyčnaha chłopca, ci choča toj stać na śviatarski šlach. Na heta miascovy ksiondz, vykładčyk relihii ŭ himnazii, skazaŭ:
«A nie, u Karala ŭ hałavie tolki teatr».
Prafiesiju vybrała vajna
Pačatak Druhoj suśvietnaj vajny zastaŭ studenta fiłałohii Jahiełonskaha ŭniviersiteta Karala Vajtyłu na Vavieli ŭ Krakavie. U pieršuju piatnicu miesiaca jon pryjšoŭ na spoviedź u pusty kaścioł, i akurat tady nad horadam źjavilisia niamieckija bambavozy.
Paciahnulisia zmročnyja hady akupacyi. Vajtyła hraje ŭ padpolnym teatry i sprabuje zajmacca litaraturnaj tvorčaściu. Kab paźbiehnuć prymusovaha vyvazu na pracu ŭ Hiermaniju, jon pracuje ŭ kamienałomniach. Heta była ciažkaja, a časam i niebiaśpiečnaja praca, jakaja, adnak, umacoŭvała nie tolki fizična, ale i duchoŭna. U 1941-m pamiraje apošni blizki čałaviek Karala — baćka. Va ŭmovach akupacyi, tatalnaha vyniščeńnia polskaści i ŭsiaho katalickaha Vajtyła ŭ druhoj pałovie 1942 hoda vyrašaje stać ksiandzom.
Na pracach padčas akupacyi. Karal Vajtyła - druhi sprava. Wikimedia Commons.
Rychtavać śviataroŭ pry niemcach było zabaroniena. Padpolnaja sieminaryja pracavała ŭ rezidencyi Adama Stefana Sapiehi, tam z 1944 hoda pastajanna žyŭ i Karal Vajtyła, vyśviečany ŭ kancy 1946 hoda na śviatara.
Paślavajennaja Polšča apynułasia ŭ tak zvanym «sacyjalistyčnym łahiery» — była farmalna niezaležnaja, ale zmušanaja iści ŭ farvatary SSSR. Viadoma, stanovišča Katalickaj carkvy ŭ Polščy było nie takim trahičnym, jak u Savieckim Sajuzie. Ale represii suprać jaje išli i tut, a ŭ apošnija hady žyćcia Iosifa Stalina adbyłosia navat niekalki pracesaŭ suprać katalickich biskupaŭ. Ich abvinavačvali ŭ supracoŭnictvie z ZŠA i Vatykanam, u pracy na karyść niamieckich akupantaŭ u hady vajny i inšych hrachach.
Niahledziačy na heta, za nastupnyja paŭtara dziesiacihodździa Karal Vajtyła robić chutkuju carkoŭnuju karjeru, prajšoŭšy šlach ad vikaryja viaskovaj parafii da krakaŭskaha arcybiskupa, doktara teałohii, aŭtarytetnaha bahasłova, udzielnika Druhoha Vatykanskaha saboru 1962—1965 hadoŭ.
Arcybiskup asudžaje
Budučy krakaŭskim arcybiskupam, Karal Vajtyła pieražyŭ niaprostyja, ale pry hetym vyklučna važnyja dla historyi Polščy padziei.
Varta najpierš zhadać zvarot u 1965 hodzie polskich biskupaŭ da dziejačaŭ Katalickaj carkvy Hiermanii ź listom «Vybačajem i prosim pra vybačeńnie». Hety histaryčny dakumient byŭ vytrymany ŭ chryścijanskim duchu daravańnia. Ale kamunistyčnyja ŭłady pabačyli ŭ im nahodu, kab abrynuć na Kaścioł ahoń prapahandy. Palaki, jakija panieśli strašnyja straty ŭ hady vajny, majučy jašče zusim niapeŭnuju miažu na zachadzie, aburalisia: za što my musim prasić prabačeńnia ŭ niemcaŭ? Ułady skarystalisia hetym u nastupnym, 1966 hodzie, padmianiŭšy jubilej 1000-hodździa chryščeńnia Polščy śviatkavańniem «1000-hodździa polskaj dziaržaŭnaści».
Dalej byŭ trahičny 1970 hod z vystupleńniami rabočych u Ščecinie, Hdyni i Hdańsku i ich rasstrełam uładami. Nad krainaj visieŭ pryvid hramadzianskaha kanfliktu ź pierśpiektyvaj interviencyi vojskaŭ krain Varšaŭskaj damovy. Krakaŭski arcybiskup asudziŭ ułady za hvałt, kažučy ab «pravie ludziej na chleb i na svabodu». Carkva adkryta nie ŭviazałasia ŭ hety kanflikt, ale svajoj jasnaj pazicyjaj, zaklikam da jednaści i dapamohi paciarpiełym istotna ŭmacavała svoj aŭtarytet.
Paśla padziej na Pamorji novyja kamunistyčnyja ŭłady Polščy pačynajuć palityku narmalizacyi i krychu źmianiajuć svajo staŭleńnie da katalikoŭ, dajučy dazvoły na budaŭnictva dziasiatkaŭ kaplic i kaściołaŭ. Karal Vajtyła pravodzić čas to ŭ Krakavie, to ŭ Lublinie, dzie vykładaje ŭ Katalickim univiersitecie, to ŭ Vatykanie. U Italii naminavanaha kardynałam Karala Vajtyłu vitaje rymski papa Pavieł VI. Jamu impanujuć adukavanaść Vajtyły, jaho pohlady na roznyja prablemy adnosin Carkvy i hramadstva — naprykład, jon śmieła razvažaje pra seksualnaje žyćcio žančyny, a taksama asudžaje raspaŭsiudžańnie kantraceptyvaŭ. Usio heta robić Vajtyłu zaŭvažnym kandydatam na pasadu papy ŭžo padčas žnivieńskaha kankłava 1978 hoda. Ale, jak kazali śviedki, kali abviaścili pantyfikam Albina Łučani, Vajtyła ŭzdychnuŭ z palohkaj.
Pieradyška, adnak, była niadoŭhaj. Užo na kastryčnickim kankłavie kardynały pierakanalisia, što Vajtyła — najlepšy kandydat na novaha papu. Da ŭsich pieraličanych vyšej jakaściaŭ jany mahli dadać i jaho absalutnuju niezaanhažavanaść va ŭnutranyja kanflikty italjanskich ijerarchaŭ, a taksama pachodžańnie z Polščy — samaj katalickaj krainy sacyjalistyčnaha łahiera. Dy i ahulny duch niadaŭniaha Druhoha Vatykanskaha saboru patrabavaŭ ad Katalickaj carkvy rašučych pieramienaŭ.
Hałaŭny bol kamunistaŭ
16 kastryčnika 1978 hoda pa ŭsioj Polščy zazvanili zvany. Upieršyniu ŭ historyi namieśnikam prastoła śviatoha Piatra staŭ palak, 58-hadovy krakaŭski arcybiskup Karal Vajtyła.
Polskaje hramadstva radavałasia, a ŭłady akazalisia ŭ niaprostym stanoviščy. U vyniku jany suciešylisia chucieńka prydumanaj adhavorkaj: dobra, što Vajtyłu vybrali pantyfikam, a nie prymasam Polščy. A ŭ Maskvie havaryli, što papu-palaka dapamoh vybrać daradca amierykanskaha prezidenta Džymi Kartera Źbihnieŭ Bžezinski. Adnym słovam, suśvietnaja zmova palakaŭ suprać kamunizmu!
Letam 1979 hoda Jan Pavieł II pryjechaŭ u Polšču. Hetaja jaho pilihrymka pakazała, što jon nie straciŭ svaich akciorskich zdolnaściaŭ. Vielmi mała chto ź lidaraŭ jahonaj epochi ŭmieŭ tak udała vykarystać słova, žest, zaklik ci navat žart, kab parušyć sercy i dumki ludziej, jakija jaho słuchali. Adzin čałaviek pačaŭ mianiać historyju šeraham dramatyčnych vystupaŭ. Toje było pa-svojmu narmalnym, pakolki ŭsia chałodnaja vajna była svojeasablivym teatram.
Pieršaja pilihrymka maładoha papy ŭ Polšču. 1979 hod. Wikimedia Commons.
I palaki rvanuli da svabody, čamu spryjała ahulnaja atmaśfiera ŭ krainie i ŭ rehijonie. Z adnaho boku, farmalna sacyjalistyčny łahier tady byŭ na piku ŭłasnaj mahutnaści, abahnaŭšy svaich praciŭnikaŭ pa kolkaści atamnaj zbroi. Da taho ž SSSR zabiaśpiečyŭ sabie ŭ Jeŭropie davoli stabilny status quo šlacham zaklučeńnia mižnarodnych pahadnieńniaŭ. Z druhoha boku, narod pačaŭ mocna biadnieć, heta dobra adčuvałasia ŭ pramysłovych rehijonach Polščy. Polskija rabočyja na hdańskich vierfiach u ciažkich umovach vypuskali mahutnyja karabli, a paśla stajali ŭ biaskoncych čerhach pa pradukty. Ludzi žartavali: «Množny lik słova «čałaviek» — čarha» abo «Čarha — naš asablivy šlach da sacyjalizmu».
U zabastoŭcy polskich rabočych letam 1980-ha źliłosia ŭsio: biednaść, pamiać pra zabitych u 1970-m, žadańnie pieramien, haračaja viera, a nad usim hetym łunali słovy Jana Paŭła II «Nie bojciesia, adčynicie dźviery Chrystu». Urešcie znakamityja žnivieńskija pahadnieńni 1980 hoda pamiž «Salidarnaściu» i ŭładami pravadyr zabastoŭščykaŭ Lech Valensa padpiša vielizarnaj suvienirnaj ručkaj z fotazdymkam… Jana Paŭła II.
Papa dla Biełarusi
Katalickaja carkva ŭ nas była ŭ hady savieckaj ułady hruntoŭna padarvanaja, śviatary zastavalisia hałoŭnym čynam tolki ŭ Zachodniaj Biełarusi. Jany ŭ pieravažnaj bolšaści prajšli praz stalinskija łahiery i byli palakami pa nacyjanalnaści. Ksiandzoŭ-biełarusaŭ u BSSR amal nie zastałosia. Ich abo vyniščyła niamieckaje hiestapa ŭ hady vajny, abo jany stali achviarami savieckaj karnaj sistemy, abo byli vysłanyja ź biełaruskich ziemlaŭ polskimi ŭładami jašče ŭ davajennyja hady, abo sami vyjechali na Zachad adrazu paśla vajny, ratujučysia ad savieckaha tatalitaryzmu. Adzinym śviatarom, jaki pracavaŭ u paślavajennaj BSSR pa-biełarusku, byŭ ksiondz ź Višnieva na Vałožynščynie Uładzisłaŭ Čarniaŭski.
Pomnik Janu Paŭłu II u Vałožynie. Svaboda.org.
Jan Pavieł II, jak vychadziec z Małapolščy (rehijon na poŭdni Polščy z centram u Krakavie), raniej nie sutykaŭsia ź biełaruskimi prablemami. U 1979 i 1980 hadach z papam trojčy sustreŭsia tahačasny lidar biełaruskich katalickich śviataroŭ biskup Česłaŭ Sipovič, jaki prasiŭ pryznačyć biskupam u BSSR Uładzisłava Čarniaŭskaha. Pavodle dziońnika Sipoviča, Jan Pavieł II «niekalki razoŭ maliŭsia za Biełaruś», ale Čarniaŭskaha tak i nie pryznačyŭ: relihijnyja spravy nie cierpiać paśpiechu. Zrešty, jon i nie moh hetaha zrabić prosta tak, nie dasiahnuŭšy parazumieńnia z savieckimi ŭładami.
A ŭ 1989 hodzie, uzvodziačy ŭ san biskupa Tadevuša Kandrusieviča, pantyfik niečakana źviarnuŭsia da jaho i ŭsich prysutnych pa-biełarusku: «Vialikaju źjaŭlajecca maja radaść mahčy nadzialić poŭniu śviatarstva darahomu monsińjoru Tadevušu Kandrusieviču, jakoha ja naznačyŭ apostalskim administrataram Mienskaj dyjacezii dla katolikaŭ usioj Biełarusi. Žadaju jamu z baćkoŭskaj luboŭju pośpiechaŭ u viadzieńni dušpastyrskaj pracy na hetaj prastornaj terytoryi dy ŭ toj samy čas uprošvaju Božaha błasłavieńnia jamu i ŭsim viernikam, davieranym jaho dušpastyrskaj apiecy».
Rašeńnie pramović pa-biełarusku ŭ taki histaryčny momant było pryncypovym žadańniem Śviatoha Ajca, na jakim jon nastojvaŭ, niahledziačy na sumnievy niekatorych asobaŭ sa svajho akružeńnia. Takim čynam jon pakazaŭ, što Katalickaja carkva ŭ Biełarusi budzie šanavać i ŭsiamierna padtrymlivać biełaruskuju movu.
«Santo subito!»
U pierałomnyja 1980-ja vir vialikaj palityki nie moh nie ŭciahnuć u siabie i Jana Paŭła II. Jaho sprabavaŭ zrabić svaim sajuźnikam amierykanski prezident Ronald Rejhan. Kiraŭnik CRU Uiljam Kiejsi za šeść hadoŭ naviedaŭ Vatykan až piatnaccać razoŭ, a źmiest jahonych razmoŭ z papam dasiul zastajecca tajamnicaj. Sam Kiejsi zhadvaŭ, što jon bolš raskazvaŭ Janu Paŭłu II pra niejkija realnyja pahrozy, naprykład kancentracyju savieckich vojskaŭ, a papa ŭ adkaz prasiŭ prysłać jamu zdymki HUŁAHa z kosmasu. Jan Pavieł II zaŭsiody rabiŭ akcent na niemateryjalnaje, i heta vydatna ŭzmacniała jaho pazicyju adnosna tych, chto ŭ supraćstajańni chałodnaj vajny raźličvaŭ najpierš na svaje tanki i rakiety. Tahačasny faktyčny dyktatar Polščy hienierał Vojciech Jaruzelski zhadvaŭ, što padčas sustrečy z papam u jaho padkošvalisia nohi.
Apošnija dziesiać hadoŭ pantyfikatu Jan Pavieł II vidavočna słabieŭ. Jašče ŭ druhoj pałovie 90-ch, paśla pierałomu šyjki ściahna i źjaŭleńnia simptomaŭ chvaroby Parkinsona, papa chacieŭ syści z pasady kiraŭnika Carkvy. Ale śpiecyjalnaja kamisija na čale ź niamieckim kardynałam Jozafam Ratcynhieram pryjšła da vysnovy, što Kaściołu lepš mieć «sastarełaha papu», čym papu ŭ adstaŭcy. Cikava, što sam Jozaf Ratcynhier, abrany nastupnym papam pad imieniem Bieniadzikt ChVI, syšoŭ u adstaŭku praz vosiem hadoŭ pantyfikatu, staŭšy pieršym Śviatym Ajcom «u adpačynku».
A serca Jana Paŭła II pierastała bicca 2 krasavika 2005-ha. Padčas raźvitańnia ź im na płoščy Śviatoha Piatra ŭ Rymie ludzi trymali ŭ rukach tablički z nadpisam: «Santo subito!» — «Abviaścić śviatym zaraz ža!». Ich žadańnie zbyłosia ŭsiaho praz 6 hadoŭ: bieatyfikacyja Jana Paŭła II adbyłasia 1 maja 2011 hoda.
Papa Jan Pavieł II praciahvaŭ vykonvać svaje abaviazki, navat kali asłabieŭ ad chvaroby Parkinsona. Mnohija jašče pry žyćci nazyvali jaho Janam Paŭłam Vialikim. Na fota: hrafici ŭ charvackaj Ryjecy sa słovami, vymaŭlenymi padčas pilihrymki ŭ rodnuju Polšču, tady jašče paduładnuju Maskvie: «Nie bojciesia!». Wikimedia Commons.
Jan Pavieł II zastaniecca ŭ historyi Katalickaj carkvy i ŭsiaho śvietu mnohimi spravami. Dla kahości svaimi šmatlikimi pilihrymkami (abjechaŭ 129 krain, nijaki inšy papa stolki nie vandravaŭ) i vielizarnaj kolkaściu abvieščanych śviatych (amal 500 čałaviek), dla kahości pryncypovym niepryniaćciem kantracepcyi i adnapołych šlubaŭ, dla kahości pryznańniem histaryčnych pamyłak Carkvy i pošukam supolnaj movy i z pravasłaŭnymi, i ź iŭdziejami, i z musulmanami…
Siońnia, adnak, chočacca adznačyć inšaje: papa rymski nie tolki paklikaŭ palakaŭ i inšyja narody da svabody, ale taksama rašuča spyniŭ epidemiju pomsty tym, chto samavolna abo pad prymusam nie davaŭ krainie stać na šlach pieramienaŭ. U tym, što palaki ŭ 1989 hodzie damovilisia pra demakratyčnuju pieradaču ŭłady, jość jahony niemały ŭniosak.
Paru hadoŭ tamu mnie daviałosia trapić u jeŭrapiejski centr «Salidarnaści». Heta takaja vielizarnaja biblijateka-muziej, jakaja raźmiaščajecca na terytoryi byłoj vierfi imia Lenina ŭ Hdańsku. Paśla niekalkich hadzin błukańnia pamiž instalacyj z šerahaŭ milicejskich ščytoŭ dy zdymkaŭ zabitych u Hdyni demanstrantaŭ ja vyjšaŭ u vysokuju cichuju zału. Adnu jaje ścianu zajmała akno, za jakim praź śnieh prabivalisia abrysy pomnika zabitym rabočym vierfi, a z druhoha boku na zusim biełaj ścianie čytaŭsia nadpis: «Pahladzieć u vočy inšaha čałavieka i ŭbačyć u ich niespakoj i nadzieju — heta i značyć adkryć sens salidarnaści. Jan Pavieł II».
Prosta i jasna.
Pomnik Janu Paŭłu II u rodnym horadzie Karala Vajtyły, Vadavicach. Shutterstock.com, by Dziewul.
Biełaruskija śviatary pra papu
Biełaruskija katalickija śviatary, jakija na toj čas mieli mahčymaść dziejničać zbolšaha tolki na emihracyi, paśla abrańnia Karala Vajtyły papam byli napačatku razhublenyja i ŭstryvožanyja. Viadoma, što praz Katalickuju carkvu palaki zdaŭna pravodzili pałanizacyju biełarusaŭ, a skarhi ŭ Vatykan byli ci nie adzinaj mahčymaściu hetamu choć niejak supraćstajać. A tut vychodziła, što i na samym viersie ciapier budzie palak, tamu koła zamykajecca.
Ale adbyłosia niečakanaje — nasupierak piesimistyčnym čakańniam novy pantyfik zusim nie byŭ nastrojeny da biełaruskaści ŭ Kaściole varoža. Užo ŭ svaim pieršym kaladnym pryvitańni da narodaŭ śvietu jon źviarnuŭsia i da biełarusaŭ na ix rodnaj movie, tym samym abudziŭšy ŭ ich kvołyja nadziei. A ŭžo praź niekalki tydniaŭ, kali 19 studzienia 1979 hoda Jan Pavieł II pryniaŭ biełaruskich śviataroŭ u svajoj rezidencyi, jany ŭzmacnilisia. Voś jak pra heta pisaŭ budučy apostalski vizitatar dla biełarusaŭ-katalikoŭ u zamiežžy ajciec Alaksandr Nadsan u svajoj knizie «Biskup Česłaŭ Sipovič: śviatar i biełarus»:
«Siarod biełaruskich śviataroŭ, jakija sabralisia 14 studzienia 1979 hoda ŭ Rymie, panavali davoli zmročnyja nastroi. Aprača biskupa Sipoviča, ix było ŭsiaho čatyry: Uładzimir Tarasievič z Čykaha, Alaksandr Nadsan z Łondana, Robiert Tamušanski i Kastuś Maskalik z Ryma… Nie zabylisia pra patrebu biskupa ŭ Biełarusi. Vyrašyli prasić novaha papu ŭznavić starańni svajho papiarednika ŭ hetaj spravie.
Hetak i zrabili na pryvatnaj aŭdyjencyi 19 studzienia. Pierš papa pryniaŭ Uładyku Česłava adnaho, jaki paśla apisaŭ ichnuju hutarku: «Ja skazaŭ, što, napeŭna, užo Śviaty Ajciec viedaje, u jakoj spravie prychodzim: prosim naznačyć dla Biełarusi biskupa ŭ asobie a. Uładzisłava Čarniaŭskaha, bo periculum in mora (niebiaśpiečna čakać), i Katalickaja carkva tam zahinie. Ajciec Śviaty zhadziŭsia, što jość niebiaśpieka śmierci dla Carkvy na Biełarusi… Pytaje: kali hutarka ab Biełarusi, jak my heta razumiejem? Kažu: BSSR, jakaja paŭstała paśla apošniaj vajny z byłoj BSSR i dałučanaj Zachodniaj Biełarusi, jakaja była pad Polščaj…
Papa kaža: «Polskija biskupy i kardynał Vyšynski śladziać situacyju Carkvy na Biełarusi i vysyłajuć tudy čas ad času śviataroŭ i dumajuć, što hetakimi vizitami ratujuć situacyju, ale ja dumaju, što biskup patrebny. Ciapier situacyja tam… źmianiajecca byccam na lepšaje». Vielmi dalikatna papa zakranuŭ fakt, što ŭ Biełarusi molacca pa-polsku, a saviecki ŭrad katalikoŭ uvažaje za čužy elemient, za palakaŭ… Ja tut starajusia vyjaśnić: moładź nie znaje polskaj movy ŭ Biełarusi, jość intelihiencyja, jakaja nie ŭsia biazbožnaja i nie ŭsia varožaja da relihii. Hetym treba dapamahčy. Papa pytaje pra a. Uł. Čarniaŭskaha, kaža: «Hetaje proźvišča mnie viadomaje. Chto jon taki, maryjanin?» Kažu — tak! — «Što ž, moža, udasca štości zrabić! Ja tuju palityku [savieckuju, kamunistaŭ] znaju, ale nie znaju jašče vatykanskaj», — tut papa ŭśmichnuŭsia.
Dziakuju papu za jaho biełaruskaje pryvitańnie i pažadańnie ŭ jahonaj kaladnaj pramovie. Jon na heta vielmi mocna i enierhična: «Zaŭsiody i ŭ budučyni hetak budu havaryć! My, słavianie, tysiaču hadoŭ čakali svajho papu, dyk našto ž ja tut siadžu?!» Tady ja zapytaŭ papu, ci možna mnie jaho, kali pryjduć maje śviatary, pryvitać u biełaruskaj movie? Jon adkazaŭ: «Tak! Proszę!»… My vychodzili z zadavoleńniem chiba nie mienšym, jak naš biełarus, kali ačyścić asieć sa snapoŭ, ix zmałocić, a paśla addychaje…».