25 adrasoŭ Homiela — horada, u jakim jość usio ŠMAT FOTA
Navat u bieznadziejna panyłuju poźniuju vosień Homiel, druhi pa vieličyni biełaruski horad, vabić — tut jość na što pahladzieć i čym zachapicca. My sabrali dla vas dva tuziny homielskich cikavostak, choć u realnaści ich našmat bolš.
Pałac z kupiury
Turystyčnaja daminanta Homiela — pałac Rumiancavych-Paskievičaŭ, siarod malaŭničaha parku, na vysokim bierazie Saža.
Jaho bačyli absalutna ŭsie biełarusy, jakija trymali ŭ rukach dvaccacirublovuju kupiuru.
Pałac staić na tysiačahadovym homielskim zamčyščy, jakoje pieražyło i tatarskija, i šviedskija, i maskoŭskija, i kazackija abłohi. Dyj vialiki hietman VKŁ jaho braŭ.
U XVIII stahodździ, paśla dałučeńnia biełaruskich ziemlaŭ da Rasijskaj impieryi, caryca Kaciaryna II addała Homiel hrafu Rumiancavu. Toj zahadaŭ razburyć jašče całkam prydatny dla abłohi zamak, zraŭniaŭ ź ziamloj vały i ravy, a na pavialičanaj za hety košt placoŭcy zakłaŭ pałac. Nastupny haspadar, rasijski pałkavodziec Paskievič, jakomu Homiel dastaŭsia, kali rod Rumiancavych zhas, nadaŭ pałacu sučasny vyhlad, prybudavaŭšy viežu z hadzińnikam. U toj viežy Paskievič uładkavaŭ sabie kabiniet.
Pryjechaŭ u Homiel? Pakarmi vaviorku!
Parkavyja vaviorki — asobnaja homielskaja tema. Hetyja miłyja puchnatyja źviarki jość, viadoma, va ŭsich haradskich parkach, dzie majucca žałudy, kaštany i amatary žyvoj pryrody. Ale ŭ Homieli vaviorak kultyvujuć asabliva.
Źmianiŭšy rudyja letnija futry na sivyja zimovyja, jany apanavali karmuški, raźviešanyja ŭ parku pry pałacy. A hamielčuki hatovyja hadzinami stajać, nazirajučy za ich vykrutasami.
Sož
U Homiel varta pryjechać užo dziela taho, kab zirnuć na malaŭničy Sož.
Na niekatorych kartach XVI stahodździa hety prytok Dniapra nazyvajecca «Niareja». U hetym słovie niekatoryja historyki bačać bałcki korań, toj samy, što ŭ nazvach Narač ci Niarys. Nazva «Sož» taksama pachodzić ci to ad bałckaha, ci to ad uhra-finskaha słova, značeńnie jakoha ścierłasia miž stahodździaŭ.
Siońnia hetaja raka, darečy, daje Homielu nadzieju stać marskimi varotami krainy. Kali ŭ vioscy Nižnija Žary, što ŭ Brahinskim rajonie, na Dniapry, u jaki ŭpadaje Sož, zbudujuć-taki port dla karabloŭ z Čornaha mora. Ale i biez taho Sož maje 373 km sudnachodnaha farvatara.
Nabiarežnaja — najlepšaje miesca dla špacyraŭ, prabiežak, rełaksacyi. Na joj napoŭnicu razumieješ plusy žyćcia ŭ horadzie ź vialikaj rakoj.
A niekatorych Sož nie adpuskaje da samych chaładoŭ.
Sabor, jaki zbudavaŭ Džon
Zvanica Pietrapaŭłaŭskaha sabora — abaviazkovy elemient firmovaj panaramy Homiela.
Sabor nahadvaje Isakijeŭski, što ŭ Pieciarburhu, choć prajektavaŭ jaho ŭ pačatku XIX stahodździa anhličanin Džon Kłark, śpiecyjalna zaprošany hrafam Rumiancavym.
U dvary sabora vystaŭlenyja makiety architekturnych pomnikaŭ — cerkvaŭ Homielščyny, jakija nie zachavalisia da našych dzion.
Kłark u Homieli ažaniŭsia i pražyŭ tut 26 hadoŭ. Jon pierabudavaŭ pałac Rumiancava, sprajektavaŭ balnicu, vučelniu, škołu, kaścioł i navat karčmu. Faktyčna hety anhličanin sfarmiravaŭ architekturnaje abličča horada.
U sabory znachodzicca sarkafah ź ciełam hrafa Rumiancava.
Zimovy sad
Kali pierajści ručaj Hamiajuk, na ŭpadzieńni jakoha ŭ Sož i lažyć homielskaje zamčyšča, traplaješ na terytoryju staražytnaha ramiesnaha pasadu Spasava słabada.
Nasielniki štučnaj sažałki na Hamiejuku — jašče adzin kłopat hamielčukoŭ u chałodnuju paru.
Ciapier heta stary park, u jakim hamielčuki ŭsich uzrostaŭ zajmajucca fizkulturaj.
Park upryhožvajuć pareštki cukrovaha zavoda Paskievičaŭ. Jon začyniŭsia, kali ŭkrainski cukar staŭ dziešaviejšy.
Toje, što ad jaho zastałosia, vykarystoŭvajecca atrakcyjna: na fabryčnym kominie ŭładkavanaja ahladnaja placoŭka, a ŭ kamianicy — jašče z Paskievičavych časoŭ — aranžareja z palmami pad stol, čarapachami, rybkami i trusikami.
Ad dziaciej niama adboju.
Staraviery
Jašče dalej na poŭdzień, bližej da aŭtamabilnaha mosta cieraz Sož, siarod małapaviarchovaj zabudovy i pryvatnaha siektara vysicca Iljinskaja carkva. Heta chram staravieraŭ. Ich na Homielščynie bahata, jany ŭciakali ad hanieńniaŭ z Rasijskaj dziaržavy ŭ relihijna talerantnuju Reč Paspalituju. Choć było heta trysta hadoŭ tamu, staraviery dahetul zachavali tut svaju admietnaść i «dreŭlepravasłaŭnuju» vieru.
U Iljinskaj carkvie maliŭsia kaliści i kazak Amiallan Puhačoŭ, budučy pravadyr vialikaha paŭstańnia ŭ Rasii.
Jašče adna staravierskaja carkva ŭ centry Homiela, pra jakuju viedajuć navat nie ŭsie hamielčuki, staić u dvarach pa vulicy Praletarskaj.
Kahalny roŭ
Historyja biełaruskich haradoŭ nieaadździelnaja ad historyi biełaruskich jaŭrejaŭ. Byli siarod ich bahatyja, što viartalisia z Amieryki z kapitałami abo šyraka handlavali, była i biednata dy kryminalniki. Apošnija ŭ druhoj pałovie XIX stahodździa zasialili jar, pa dnie jakoha ciače ručaj Hamiajuk.
Sučasnaja vulica Praletarskaja. Padjom ad byłoha Kahalnaha rova.
Tam cisnulisia adna da adnoj chałupy, u łabiryntach pravułkaŭ lohka było schavacca ad palicyi paśla ŭdałaha abrabavańnia ci revalucyjnaha «eksu». Niadaŭna roŭ pačali zaroŭnivać ciažkoj technikaj, vyklikajučy pratesty krajaznaŭcaŭ.
Navabielica
Rumiancaŭ, zavałodaŭšy Homielem, sutyknuŭsia ź jeŭrapiejskaj cyvilizacyjnaj admietnaściu: haradskim samakiravańniem. Stamiŭšysia ź im zmahacca, hraf prydumaŭ chitry chod: zasnavać za Sažom horad Novuju Bielicu, a Homiel pieratvaryć u miastečka pry pałacy.
Novaja Bielica mieła navat svoj hierb — ryś u sinim poli («bo takich źviaroŭ u vakolnych lasach dosyć mnoha» — tłumačyłasia ŭ pastanovie Kaciaryny II). Ale historyja paviarnułasia pa-inšamu: Homielu viarnuli jaho pravy, Navabielica stała jaho pieradmieściem. Ale ŭ jakaści hierba horada zamacavałasia taja samaja ryś.
Sučasny Navabielicki rajon Homiela.
Univiersitet
Dla karpusoŭ Homielskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta imia Skaryny abranaje idealnaje miesca: pobač z kandytarskaj fabrykaj «Spartak».
Uciahvaješ nosam pavietra — i až pracinaje pacham haračaha šakaładu. Treba dumać, studencki mozh ad hetaha pracuje lepiej.
Tut vučylisia mnohija viadomyja ludzi — palityk Cichan Kisialoŭ i pravaabaronca Aleś Bialacki, trenier Spartak Miranovič i paet Anatol Sys. Apošni luboŭna nazyvaŭ svaju alma-mater «Homielskim dziaržaŭnym univiermaham».
Azija
Fiška Homiela — cełyja masivy staroj draŭlanaj zabudovy ŭ centry horada. Taki sabie žyły skansen, dobra kranuty časam.
Akanicy z unikalnaj raźboj šmat dzie pazačynianyja: značyć, haspadary pakinuli hety dom.
Kali pajści pa vulicy Univiersiteckaj, paśla ŭziać laviej, uhłyb pryvatnaj zabudovy, trapiš u homielski histaryčny rehijon Azija. Nazvali jaho tak, bo «Azijaj» u časy hrafa Paskieviča nazyvałasia vulica Kryłova. I nasialali jaje i vakolicy, pavodle haradskich lehiendaŭ, kurdy, jakija vajavali razam z Paskievičam suprać Turcyi… Dźvieście hod minuła, a kurdy z turkami ŭsio vajujuć.
Kaŭkaz
Jak i Azija — nie adzinaja łakalnaja homielskaja «častka śvietu». Jość tut i svoj Kaŭkaz, na poŭdzień ad Azii, pablizu haradskoha stadyjona. Hadoŭ sto tamu heta byŭ samy biedny i kryminahienny rajon, kudy nie duža zazirała navat palicyja. Chałupy «kaŭkazcaŭ» lapiłasia pa krutym bierazie sožskaha stararečča, jakoje nazyvałasia Dzied. Ciapier stararečča vysachła.
A nazva Kaŭkaz pajšła ad vulicy Špitalnaj, jakaja raniej zvałasia Kaŭkazskaj.
Radzima biełaruskaha futboła
Mienavita Homiel, a nie Minsk i nie Barysaŭ maje taki hanarovy tytuł. Bo pieršy ŭ historyi Biełarusi futbolny matč adbyŭsia tut 31 lipienia 1911 hoda pamiž kamandami Homiela i zasožskaj vioski Čonki (ciapier mikrarajon horada). Novaja hulnia tak dobra zajšła hamielčukam, što ŭ tym samym hodzie jany praviali pieršynstvo horada.
Centralny stadyjon.
Amieryka
Była u Homieli i svaja Amieryka — u rajonie sučasnaha Centralnaha kirmaša.
Razychodziacca viersii, ad čaho jana atrymała svaju nazvu: ci to ad «amierykanskaj» sacyjalnaj i nacyjanalnaj raznastajnaści nasielnikaŭ, ci to ad taho, što ŭ XIX stahodździ Złučanyja Štaty byli samym papularnym kirunkam emihracyi jaŭrejaŭ, jakija składali bolšaść žycharoŭ homielskaj Amieryki.
Mnohija paśla viartalisia z hrašyma i amierykanskimi zvyčkami dy raspačynali tut svaju spravu.
Łakalny Łas-Viehas.
«Hłobus Homiela»
I ŭžo kvintesencyjaj homielskaj samadastatkovaści źjaŭlajecca Pijanierski skvier pry vulicy Savieckaj, zastaŭleny makietami suśvietnych architekturnych šedeŭraŭ. Jakich tolki makietaŭ tut niama: i jehipieckija piramidy, i kitajskaja ściana, i Bih Ben, i Kreml, i Nacyjanalnaja biblijateka… Nakštałt taho, jak u Kitai kapijujuć jeŭrapiejskija harady dla svaich turystaŭ.
Butaforskaja Kitajskaja ściana ŭdała spałučajecca z sapraŭdnaj.
U ciani Kramla.
Tut i Homiel, tut i Minsk.
Karona
Homiel stvaraje ŭražańnie samadastatkovaha horada, u jakim jość usio. A ciapier jość jašče i novy vializny hipiermarkiet «Karona».
Jon śviatočna adčyniŭsia ŭ listapadaŭskija vychodnyja na Savieckaj, 200, pobač ź vialikaj raźviazkaj, na skryžavańni daroh z centra, mikrarajona Sialmaš i mahiloŭskaha kirunku. Hipiermarkiet maje płošču 3960 kv.m. i prastornuju parkoŭku vakoł.
Tak vyhladaje «Pit stop» novaha pakaleńnia.
Aproč praduktovaj zały ŭ budynku jość krama techniki «5 elemient», restaran chutkaha absłuhoŭvańnia «Pit stop», kramy dziciačych tavaraŭ, pobytavaj chimii, kaśmietyki.
U «Karony» pa ŭsioj krainie ciapier ažno 16 handlovych centraŭ i bolš za 25 kramaŭ. Hladzicie, jakaja šyrokaja hieahrafija: Minsk, Brest, Viciebsk, Hrodna, Homiel, Babrujsk, Baranavičy, Barysaŭ, Salihorsk, Navapołack, Škłoŭ. Jość «Karony» navat u ahraharadkach Kopyś, Ždanovičy i Ščomyślica. Ažno 14 kropak na mapie!
Mister «Nie»
Jašče adzin homielski brend — Andrej Hramyka.
Jon dy avijakanstruktar Suchi — dva hamielčuki, jakija prasłavilisia na ŭvieś śviet u saviecki pieryjad. Hramyka, biust jakomu ŭpryhožvaje i biez taho pryhožy Pijanierski skvier, zrabiŭ karjeru ŭ Kramli.
Za miažoj jaho, ministra zamiežnych spravaŭ SSSR, nazyvali misteram «Nie», bo jon błakavaŭ zachodnija inicyjatyvy. Na pačatku pierabudovy karotki čas Hramyka navat byŭ naminalnym kiraŭnikom SSSR.
Dom Vyhockaha
A nasuprać skviera — Homielskaja fiłarmonija, jakaja mieścicca ŭ byłym domie jaŭrejskaha kupca Vyhockaha.
Tut vyraśli słavuty saviecki psichołah Leŭ Vyhocki i pierakładčyk epochi «siarebranaha vieku» David Vyhocki, jakomu pryśviaciŭ dosyć rezki saniet Osip Mandelštam, zhadaŭšy miž inšaha i homielskaje pachodžańnie adrasata.
Śvistok
Vy nie pavierycie — tak hamielčuki ŭ kancy XIX stahodździa nazyvali adzin z samych prestyžnych rajonaŭ horada.
Cikava, što mieściŭsia jon zusim pobač z žabrackim Kaŭkazam, uzdoŭž Soža, nižej za siońniašni račny port.
Tut žyli dziaržaŭnyja słužboŭcy i vialikija čyny carskaj palicyi. Najchutčej dziakujučy apošnim rajon i atrymaŭ takuju nazvu.
Harełaje bałota
Jašče mienš miłahučny psieŭdanim mieŭ u XIX stahodździ siońniašni rajon čyhunačnaha vakzała. Hetyja miaściny nazyvali Harełym bałotam, bo bałota tam i było. I samym zručnym vidam transpartu dla miascovych žycharoŭ byŭ čovien.
Ciažka sabie ŭjavić heta siońnia na pryvakzalnaj płoščy ź ciesnaj parkoŭkaj i transpartnym kołam.
Cyrk-NŁA
Navat dosyć biezabličnaja savieckaja zabudova 1970-ch maje ŭ Homieli svaje razynki.
Naprykład, cyrk na vialikaj vulicy Savieckaj.
Takich budynkaŭ u śviecie było ŭsiaho šeść — hety prajekt cyrka, aproč Homiela, byŭ uvasobleny ŭ Krasnadary, Hroznym, Staŭrapali, Mikałajevie i Zaparožžy. A ciapier jašče mienš: Hroźnienski pierastaŭ isnavać, razburany ruska-čačenskaj vajnoj.
Miaciežnaje miesca
Jašče adzin paznavalny budynak — trykatažnaja fabryka «8 sakavika».
Na jaje miescy ŭ pačatku XX stahodździa stajali vajskovyja kazarmy, hniazdo «Strakapytaŭskaha miaciaža» — paŭstańnie čyrvonaarmiejcaŭ suprać savieckaj ułady.
Abviaściŭšy siabie vojskam «Ruskaj narodnaj respubliki», jany źbiralisia skinuć uładu balšavikoŭ. Paŭstańnie było zadušanaje pa zahadzie Lenina čaściami, što padyšli z Branska i Smalenska. Homiel tady hareŭ, pałac byŭ razrabavany… Da słova, Maskva spačatku nie płanavała dałučać Homiel da Biełarusi: jon trapiŭ u skład BSSR tolki paśla apošniaha «ŭzbujnieńnia» 1926 hoda.
Na homielskaj vulicy možna ŭžyvuju pabačyć evalucyju haradskoj architektury za 100 hod. Sprava naleva: XIX stahodździe, kanstruktyvizm 1920-ch, rańni saviecki chajtek 1980-ch.
Šviedskaja horka
A zusim novy mikrarajon, što budujecca na paŭdniovym zachadzie horada, va ŭročyščy Šviedskaja horka, spałučaje ŭ sabie sučasnaść i tysiačahadovuju historyju Homiela.
Prosta kala jaho lažyć staražytnaje Lubienskaje haradzišča. Dźvie z pałovaj tysiačy hadoŭ tamu tut žyli miłahradcy — plamiony, jakich niekatoryja daśledčyki nazyvajuć pieršymi słavianami na biełaruskich ziemlach.
Partał u minułaje
Ad Šviedskaj horki biehła niekali raka Milča. Na joj, dalej na poŭnač, pastavili niekali svaju viosku staraviery. Ciapier pra jaje nahadvaje tolki cahlanaja brama ich Pakroŭskaj carkvy, što staić prosta siarod pryvatnaj zabudovy mikrarajona Novaja Milča. Jana hladzicca niby partał u minułaje. Uvieś Homiel taki: vybiraj lubuju epochu i vandruj.
{POLL#910}